2001 جىلدىڭ مامىر ايىندا وتكەن «بايىرعى تۇركى وركەنيەتى: جازبا ەسكەرتكىشتەر» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسياسى وتكەن ەدى. بۇل القالى جيىننىڭ شەشىمىنە وراي ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باس عيماراتىنداعى اتريۋمعا كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىنىڭ عىلىمي كوشىرمەسى 2001 جىلدىڭ 18 مامىرىندا اكەلىنىپ ورناتىلدى. 2003 جىلى 17 قازاندا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كۇلتەگىن اتريۋمىندا جازۋ تاريحى مۋزەيى اشىلدى. بۇگىنگى كۇنى كولەمى شاعىن بولعانىمەن ايتارى مول, مازمۇنى تەرەڭ جازۋ تاريحى مۋزەيىنىڭ اشىلعانىنا 20 جىل تولىپ وتىر.
بۇل مۋزەي كورنەكتى قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ, قازاق حالقىنىڭ ۇلت تاريحىنا جاناشىر تۇلعالارىنىڭ وي-ارمانى مەن تىلەگىنەن تۋىنداعان ەدى.
مۋزەي كورنەكتى قوعام قايراتكەرى, بەلگىلى تۇركىتانۋشى عالىم, فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ قاجىرلى قىزمەتىنىڭ ناتيجەسىندە دۇنيەگە كەلدى. بەلگىلى عالىمدار ا.سەيدىمبەك, ق.سالعارا, ت.جۇرتباي, ق.سارتقوجا جانە باسقا دا كوپتەگەن تاريحشى عالىمدار مۋزەيدى دامىتۋعا قوماقتى ۇلەس قوستى.
مىرزاتاي جولداسبەكوۆ تۇركى تاريحىنا قاتىستى ەسكەرتكىشتەر تۋرالى «تەك تۇركى حالىقتارى مادەنيەتىنىڭ عانا ەمەس, سونىمەن بىرگە بۇكىل دۇنيە ءجۇزى مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا ەلەۋلى ورىن الاتىن وسىنداي ەسكەرتكىشتەردىڭ ءمانى زور. سونداي قۇندى رۋحاني مۇرالاردىڭ قازاق جەرىندە دە كوپتەپ بولعاندىعى – ءبىزدىڭ حالقىمىز ءۇشىن ۇلكەن ماقتانىش» دەگەن بولاتىن.
عالىم-قايراتكەرلەردىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن موڭعوليا جەرىنەن تاريحىمىزعا قاتىستى اسا قۇندى دۇنيەلەر اكەلىنىپ, مۋزەيىمىزدىڭ ماڭىزىن ارتتىرا ءتۇستى. بۇل مۋزەيدە ەجەلگى تۇركى, فينيكيا, ارامەي, براحمي, سوعدى, ۇيعىر, مانيحەي, قيدان, قىتاي, سيريالىق, ارميان, موڭعول, تود, اراب, لاتىن جانە كيريلل الىپبيلەرىنىڭ ۇلگىلەرى بار.
تاريحىمىزدىڭ كۋاسى بولاتىن توقتامىس حان جارلىعى, ءۋالي سۇلتان, ابىلاي حاننىڭ مورلەرى, كەنەسارى قاسىمۇلى حاتىنىڭ كوشىرمەلەرى, نەستوريان قۇلپىتاسى, تالاس كونە تۇركى ءى جازبا ەسكەرتكىشى, قىشتاعى اراب گرافيكالىق جازۋ, ەلتەرىس قۇتلۇع قاعاننىڭ باس ءمۇسىنى, كۇلتەگىن كەشەنىنىڭ كىرپىشى, قىش كىرپىشتەگى جازۋ, ۆ.تومسەننىڭ ەسكەرتكىش ءبيۋستى مۋزەي مازمۇنىن بايىتىپ تۇر. ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى تۇركى حالىقتارى قولدانعان جازۋ ۇلگىلەرى – الەمدىك مادەنيەتتىڭ اسا قۇندى مۇرالارى. مۇراجاي ەۇۋ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرىنە وسىنداعى جادىگەرلەردى وقۋ-ادىستەمەلىك ىسىندە پايدالانۋعا جاردەمدەسەدى.
ۋنيۆەرسيتەتىمىزگە رەسمي ساپارمەن كەلگەن قوناقتار رەسمي دەلەگاتسيالار, مەيماندار مۋزەيگە ارنايى كىرىپ, كوپ ماعلۇمات الدى. «تاۋەلسىزدىكتىڭ جەمىسى» كونفەرەنتسياعا, قازاقستان تاريحشىلارىنىڭ كونگرەسىنە پارلامەنت سەناتى مەن ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى, ۋنيۆەرسيتەتتەگى القالى جيىن مەن وتىرىستارعا قاتىسۋشىلار, قۇندى كىتاپتار تانىستىرىلىمىنا كەلگەن مەيماندار, ءۇندىستان دەلەگاتسياسى, ەكولوگيا سالاسى جونىنەن شەت ەل قوناقتارى مۋزەيىمىزدى تاماشالادى. ۋنيۆەرسيتەتتە قازاقستان حالقىنىڭ تىلدەرى كۇنى مەرەكەسىنە وراي سالتانتتى شاراعا كەلگەن دەلەگاتسيا, يتاليا, يران, قىتاي, امەريكا ەلدەرىنەن كەلگەن مەيماندار بولدى.
مەكتەپ پروگرامماسىندا كۇلتەگىن تاراۋىن وتكىزۋگە بايلانىستى استانا قالاسىنداعى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ, №22, 64, 38, 54, 50, 56, 62, 35, 22 مەكتەپ-ليتسەيلەرىنىڭ وقۋشىلارى كۇلتەگىن تاسى جانە جازۋ تاريحى مۋزەيىمەن تولىق تۇردە تانىستى. مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ مۋزەيدەن العان اسەرلەرى وتە جاقسى ەكەنىن جەتكىزىپ, ىقىلاستارىن ءبىلدىردى. كەلەشەكتە وسى وقۋ ورنىنا تۇسەتىن ويلارى بار ەكەندىكتەرىن دە ايتىپ جاتتى. سونىمەن قاتار ولار دا سىنىپتان تىس مۋزەي تۋرالى, تاريحي مۇرالار تۋرالى كۋرس جۇمىستارىن جازادى.
مەكتەپتەردە پراكتيكادان ءوتىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەر ءوز سىنىپتارىمەن كەلىپ, ساباعىن وتكىزۋگە مۇمكىندىك جاسالعان. تۇركولوگيا ماماندىعى بويىنشا وقىپ جاتقان ستۋدەنتتەرگە مۋزەيدە ءدارىس وتكىزەتىن اۋديتوريا اشىلدى. ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە وتكەن «اشىق ەسىك» كۇنى دە مۋزەيگە ەكسكۋرسيا ۇيىمداستىرىلدى. جالپى استاناعا كەلگەن جەكەلەگەن قوناقتار, كافەدرالارعا كەلگەن رەسمي مەيماندار دا مۋزەيگە ءجيى كەلىپ تۇرادى.
قالا مەكتەپتەرىمەن بايلانىس ورناتىلىپ, «مۋزەيدە ءبىر ساعات» جوباسى اياسىندا «جازۋ تاريحى» مۋزەيىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستىرىلادى. «تۇركى جازۋىنىڭ دامۋ جولى», «كونە تۇركى جازبا مادەنيەتى بويىنشا بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ جولدارى» تاقىرىپتارى جونىندە اقپارات بەرىلەدى. وقۋشىلار ەسكەرتكىشتىڭ تاريحى مەن ماڭىزىنا ەرەكشە نازار اۋداردى. ولار حالقىمىزدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنى تۋرالى مول ماعلۇمات الىپ, ەلگە, جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرى ارتا تۇسەدى.
كۇلتەگىن تاسىنداعى جازبالار باتىرلىق پەن قايسارلىققا, ەلگە دەگەن قۇرمەت پەن ماقتانىشقا باۋليدى. كۇلتەگىن ەسكەرتكىشى كەز كەلگەن جاستىڭ بويىندا ۇلتجاندىلىقتى, ەلىن سۇيۋگە دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدى وياتارى انىق. «ەل بولامىن دەسەڭ, بەسىگىڭدى تۇزە» دەيدى حالىق دانالىعى. تاريحي جادىگەرلەرىمىزدى جيىپ-تەرىپ, التىننان دا قىمبات اسىل سوزدەرىن زەرتتەپ, ءمان-ماعىناسىن اشا بىلسەك, ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ تاريحىنا, مادەنيەتىنە قوسىپ وتىرعان ۇلەسىمىز مول بولماق. سول سياقتى جازۋ تاريحى مۇراجايىنىڭ ەرەكشەلىگى وتە زور. مۋزەيدى كورگەن ءار ازاماتتىڭ جۇرەگىنە كۇش-قۋات, رۋح ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ بەرىك بولاتىنىنا ۇلكەن سەنىم تۋدىرادى.
بىرلىگى مەن ىنتىماعى جاراسقان ەلىمىزدىڭ كوركەيىپ, بەدەلىنىڭ بيىكتەي بەرۋىنە تىلەكتەسپىز جانە ماقتان ەتەمىز.
تامارا قوجامقۇل,
جازۋ تاريحى مۇراجايى مەڭگەرۋشىسى
