قازاقتىڭ ۇلان-عايىر دالاسىنا زىمىران قۇلاۋى تىيىلار ەمەس. قازان ايىندا بايقوڭىردان ۇشىرىلعان «سويۋز-فگ» زىمىران تاسىعىشى جەزقازعانعا جاقىن جەرگە قۇلادى. «روسكوسموس» ارادا 20 كۇن وتكەندە عانا اپاتتىڭ سەبەبىن جاريالادى. «سويۋز» اۋەگە كوتەرىلگەن سوڭ بىرنەشە مينۋتتان كەيىن باسقىشتى اجىراتاتىن داتچيك ىستەن شىعىپتى. رەسەيلىك عارىشكەر الەكسەي وۆچينين مەن امەريكالىق استروناۆت نيك حەيگ مىنگەن كاپسۋلا جەرگە قوندى. ادامدار ءدىن-امان. قوش دەلىك.
كەيىنىرەك انىقتالعانداي, زىمىران تاسىعىش 47 شاقىرىم بيىكتىكتە جارىلعان. سول سەبەپتەن جەرگە توگىلگەن 22 توننا كەروسيننىڭ ەشقانداي زيانى جوق. بۇل – ءبىزدىڭ قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ ۇيعارىمى. «ءبىز رەسەي تاراپىنان ەشقانداي وتەماقى تالاپ ەتپەيمىز! ويتكەنى زەرتتەۋلەر ناتيجەسىندە ءبارى نورماعا سايكەس ەكەندىگى انىقتالدى» دەپ مالىمدەدى مينيستر بەيبىت اتامقۇلوۆ. وسىلايشا, ول ءدۇيىم ەلدى ەلەڭدەتكەن ماسەلەگە وزىنشە نۇكتە قويا سالدى.
شىنىندا دا سولاي ما؟ ءبىر كەزدەرى جاڭاارقالىق اقىن عالىم جايلىباي اعامىز:
«كەلگەندەي ارقاعا قۇردىم,
تاجالعا لاعنەت مەيلى –
جاڭاارقا, قارقارالىنىڭ
بازاردا مالى دا وتپەيدى.
كيگەندە الاڭسىز كەپتى,
قارتىم-اي, رەتىڭ سىنار:
«گەپتيلدى زالالسىز دەپتى,
وكىمەت بىلەتىن شىعار…» دەپ جازىپ ەدى.
ءبىر وكىنىشتىسى, عارىش سالاسىنا جاۋاپتى شەنەۋنىكتەرىمىز رەسەيدىڭ ءسوزىن سويلەگىش. بۇرىن «قازعارىشتى» باسقارعان تالعات مۇساباەۆ 2007 جىلى جەزقازعاننان 40 شاقىرىم جەرگە قۇلاعان «پروتوننىڭ» گەپتيلى اۋادا جانىپ كەتكەنىن ايتتى. بىراق كوپ ۇزاماي رەسەيدىڭ ءوزى ەكولوگيالىق زارداپتى مويىنداپ, 2,5 ملن دوللار وتەماقى تولەدى. بۇل جولى بەيبىت اتامقۇلوۆ نەگە تابانسىزدىق تانىتىپ وتىر؟ قۇلاعان زىمىراننىڭ ونىڭ ءوزىنىڭ, وتباسىنىڭ دەنساۋلىعىنا ەشقانداي زيانى جوق شىعار. بىراق… قىزىلوردا مەن جەزقازعاننىڭ سابيلەرى سوڭعى 10-15 جىلدا ونكولوگيالىق اۋىتقۋشىلىقپەن تۋىپ جاتىر. عالىمداردىڭ زەرتتەگەنىندەي, توپىراق ارقىلى ازىق-تۇلىكتەن ادام اعزاسىنا جەتەتىن گەپتيلدىڭ ۋى ورتالىق جۇيكە جۇيەسىن زاقىمدايدى. ونداي ادام ۇمىتشاقتىققا, سەلقوستىققا, ۇيقىسىزدىققا ۇشىرايدى. ءبىر عانا مىسال. مەنىڭ اۋىلىما جاقىن جەرگە (قاراعاندى وبلىسىنىڭ اقتوعاي اۋدانى, كەجەك اۋىلى) ءبىر كەزدەرى «پروتون» قۇلادى. ەگىنجايداعى زىمىراننىڭ قالدىعىن قوراسىنىڭ ۇستىنە اكەپ قويعان اۋىل تۇرعىنى – بوراش اعا ەرتەڭىنە كوز جۇمعاندا, جۇرت جاعاسىن ۇستاعان. مۇنداي مىسالدار جەتەرلىك.
