«گيپنوز دەگەن نە؟» دەگەن سۇراقتىڭ ناقتى جاۋابىن بەرۋ كوبىمىزگە قيىندىق تۋدىراتىنى انىق. بىراق وسى ءسوز ايتىلعان جەردە ويىمىزعا ۇرەي ارالاسقان سەنىمسىزدىك پايدا بولىپ, ۇركە قارايتىنىمىز دا راس. ءتىپتى كوپتەگەن دارىگەرلەردىڭ وزدەرى گيپنوزدى ميستيكالىق, پارانورمالدىق قۇبىلىس رەتىندە قاراستىرادى. دەگەنمەن گيپنوزدىڭ تىلسىممەن ەشقانداي بايلانىسى جوق ەكەنى دالەلدەنگەن. جانە بۇگىندە مەديتسينا مەن پسيحوتەراپيادا قوسىمشا ەمدەۋ ادىستەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە ونىڭ قولدانۋ اياسى كەڭىپ كەلەدى ەكەن.
جاقىندا استانا پسيحوسوماتيكا جانە دەنساۋلىق وقۋ ورتالىعىنىڭ شاقىرۋىمەن ءماسكەۋدەگى كلينيكالىق گيپنوزدىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ گيپنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى, پ.ا.گەرتسەن اتىنداعى ماسكەۋ ونكولوگيالىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ گيپنوز بويىنشا كەڭەسشىسى سەرگەي بولسۋن ەلوردادا ىسساپارمەن بولعان ەدى. گيپنولوگپەن كەزدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇسىپ, قۇپيا ءىلىمنىڭ بۇگىنگى مەديتسينادا قولدانىلۋ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى سۇراپ بىلدىك.
اۋرۋدىڭ «اشۋىن» باسۋعا بولادى
گيپنوز عىلىم رەتىندە ەكى ءجۇز جىلدان استام ۋاقىت بويىندا زەردەلەنىپ كەلەدى. وتكەن عاسىرلاردىڭ باسىنداعى ەۋروپالىق عالىمداردىڭ ىزدەنىستەرىن ءحىح عاسىردا رەسەيدە ي.پ.پاۆلوۆ, ۆ.م.بەحتەرەۆ سياقتى عالىمدار دامىتتى. كەڭەس وداعى كەزىندە دە بۇل عىلىم قولدانىستا بولدى. وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىنا دەيىن كلاسسيكالىق مەديتسينالىق گيپنوز پسيحوتەراپيانىڭ جالعىز ەمدەۋ ءادىسى بولدى. ول كەزدە «پسيحولوگيا», «پسيحواناليز» بۋرجۋيلاردىڭ ءادىسى دەلىنىپ, سوۆەت ادامدارىنا زيان رەتىندە تىيىم سالىنعان. ال پسيحوتەراپيالىق بولىمدەرى بار اۋرۋحانالاردا ارنايى جابدىقتالعان «گيپنوتاري» دەپ اتالاتىن كابينەتتەر جۇمىس ىستەدى. بۇل گيپنوز سەانستارى اپتاسىنا بىرنەشە رەت وتكىزىلىپ, ادەتتەگى مەديتسينالىق پروتسەدۋرالاردان كوپ ايىرماشىلىعى بولماعان. بۇل رەتتە ناۋقاستاردىڭ جانىن مازالاعان نارسەلەردەن تولىقتاي ارىلتىپ, العان ەمىنىڭ شيپاسى بولۋىنا تەك ساناسىنا تىكەلەي اسەر ەتىپ, سەندىرۋ ارقىلى ارەكەت ەتكەن.
بۇگىنگى كۇندە مۇنداي ەمدەۋ ءادىسى الىپ بارا جاتقان اۋرۋدى باسۋ ءۇشىن, پسيحوسوماتيكالىق مەديتسينادا, دەرماتولوگيادا, ستوماتولوگيا مەن اكۋشەرلىكتە دە قولدانىلىپ ءجۇر.
گيپنوز ەۋروپادا حيرۋرگيادا ءجيى قولدانىلادى. وتا جاسالىنىپ جاتقاندا اۋرۋدى اعزاعا سەزىندىرمەۋگە, اۋىرسىندىرماۋ ءۇشىن قولدانىلادى. بۇل, اسىرەسە, دارىلەرگە اللەرگياسى بار ناۋقاستار ءۇشىن ءتيىمدى. جالپى, انەستەزيولوگيالىق ءدارى-دارمەكپەن (ناركوز) وتا جاساتقان ادامدارمەن سالىستىرعاندا گيپنوزدا بولعاندار وتادان كەيىن تەز قالپىنا كەلەدى. ناركوزدىڭ ادام دەنساۋلىعىنا زالالدى ەكەنىن ەسكەرسەك, گيپنولوگتان ەشقانداي كەرى اسەرى بولمايدى.
ال ونكولوگيادا دارىلەر باسا الماعان, اسىرەسە, سوڭعى ستادياسىنداعى ناۋقاستىڭ جانى توزگىسىز اۋرۋدى باسۋ ءۇشىن گيپنوز وتە پايدالى. دەرت مەڭدەگەندە, ۇيقىدان دا قالادى. بۇل رەتتە ءوزىن-ءوزى سەندىرىپ, بويىنداعى قالعان كۇشىن جۇمىلدىرىپ, اۋرۋدىڭ اشۋىن باسۋعا باعىتتالعان جاتتىعۋلار كوپ كومەگىن بەرەدى. ەگەر اۋرۋدى 10 بالدىق شكالامەن ەسەپتەسەك, گيپنوز ارقىلى 4 بالعا دەيىن ءتۇسىرۋ – جاقسى ناتيجە.
تاۋەلدىلىك تە گيپنوزعا باعىنادى
گيپنوزدىڭ تاعى ءبىر قولدانىلاتىن جەرى – ادامنىڭ ءبىر نارسەگە تاۋەلدىلىگىنىڭ, قۇمارپازدىعىن جويۋعا باعىتتالادى. مەديتسينادا «كوديروۆانيە» دەگەن جايت بار. ەگەر الكوگول, ەسىرتكى, ءتۇرلى قۇمار ويىندارىنا اۋەس ادام الدىمىزعا كەلەتىن بولسا, الدىمەن ءوزىنىڭ وسى قالپىن وزگەرتۋگە قانشالىقتى دايىن ەكەنىن سۇراپ بىلەمىز.
وسى جامان ادەتتەردەن الاستاۋ ارقىلى ونىڭ كوزقاراسىن, دۇنيەتانىمىن, ءومىر ءسۇرۋ سالتىن وزگەرتەمىز. ۇيرەنگەن جامان ادەتتەرىنەن جيرەندىرىپ, باسقا دا ادىسپەن تىنىعىپ, دەمالۋدىڭ باسقا جولىن كورسەتەمىز. بۇل – وتە ۇلكەن ءارى ۇزاققا سوزىلاتىن جۇمىس. ادامنىڭ تۇلعاسىن, بولمىسىن كۇرت وزگەرتۋگە, ومىرگە باسقا كوزبەن قاراۋعا دايىن بولسا, وندا سول جولدا دەمەۋ كورسەتىپ, ءوز سۇرلەۋىن تاۋىپ كەتكەنگە دەيىن جانىنان تابىلا الامىز.
كەيبىرەۋلەر كەلىپ: «مەنى كودتاپ تاستاڭدار» دەيدى. بىراق وزگەرۋگە ءوزى دايىن ەمەس. جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ, جاقسى ناتيجە ءۇشىن قيىن جولمەن ءجۇرىپ ءوتۋدى اۋىرسىنادى. وندايدا جامان ادەتتەن قۇتىلعىم كەلەدى, بىراق قولىمنان كەلمەيدى دەسە عانا كىرىسەمىز. تاعى ءبىر ەسكەرتەتىن جايت, ايەلى نە جاقىن-جۋىعىنىڭ ءوتىنىشىن ەسكەرىپ, پاتسيەنتتى كۇشپەن ەمدەمەيمىز. ويتكەنى ادام ءوز جاعدايىن بارىنشا سەزىنبەيىنشە, بولىپ جاتقان جايتتاردى تۇسىنبەيىنشە, جۇرگەن قالپى ابدەن ۇناۋى مۇمكىن. جانە سول جاعدايىنان ارىلۋى مۇلدەم ويىندا بولماۋى مۇمكىن. مۇندايدا بىزدەر ارالاسا المايمىز, قولىمىزدان دا ەشتەڭە كەلمەيدى.
ءوز جايىڭىز وزىڭىزگە ايان
جالپى, قازىرگى زامان – اقپاراتتاندىرىلعان زامان, كەز كەلگەن مالىمەتتى وقىپ, ءبىلىپ الۋعا ابدەن بولادى. بىراق وسى قوعامدا ءوز سۇرلەۋىنەن جاڭىلىپ, اداسىپ جۇرگەندەر, ءومىردىڭ ءمانى مەن ماعىناسىن تۇسىنبەي سىرت قالىپ جاتقاندار دا جوق ەمەس. بۇل الدىمەن ءوزىنىڭ كۇش-جىگەرىن, مۇمكىندىكتەرىن تيىسىنشە باعالاي بىلمەۋىنەن شىعادى. گيپنوزدىڭ ءبىر سالاسى ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى سەندىرۋگە, سول ارقىلى بويىنداعى «ۇيىقتاپ» جاتقان مۇمكىندىكتەرىن انىقتاپ, ىسكە قوسا الادى. بۇل دەگەنىمىز – ءوزىن مازالاپ جۇرگەن جايتتاردان ارىلىپ, قازىرگى كۇننىڭ ىندەتى بولعان كۇيزەلىس, تاۋەلدىلىك نەمەسە قورقىنىش, تاعى باسقا دا قالىپتى ومىرگە كەسىرىن تيگىزەتىن جايتتاردان پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار ارقىلى ارىلۋعا بولادى. ادام ءوزىنىڭ كوڭىل كۇيىن ءوزى رەتتەي الادى. بەلگىلى گيپنولوگ-پروفەسسور حاساي اليەۆ وسى تەرميندى ەنگىزىپ, «ەگەر ءوزىڭدى-ءوزىڭ باسقارا الماساڭ, سەنى باسقاراتىن نارسە تابىلادى» دەگەن بولاتىن. سول سەبەپتى ادامنىڭ نەگىزسىز قورقىنىشتارىنان ارىلىپ, كۇندەلىكتى تىرلىكتەن شارشاعان ساتتەرىن ۇمىتتىرىپ, تەز قالپىنا كەلۋگە, كۇش-قۋاتىن, ەرىك-جىگەرىن شىڭداۋ ادىستەرى گيپنوزدان تابىلادى.
ايگۇل ۋايسوۆا
