ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى قازاقستان حالقىنا جاساعان جولداۋىندا ءبىلىم سالاسى دا جان-جاقتى قامتىلدى. ادامزات بالاسىنىڭ قول جەتكىزگەن بارلىق يگىلىكتەرى ءبىلىم مەن وقۋ ارقىلى كەلگەنىن ەسكەرسەك, اسىرەسە, زاماناۋي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە باسەكەگە قابىلەتتى, جان-جاقتى مامان دايىنداۋ ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارىنا قويىلاتىن نەگىزگى تالاپ بولىپ وتىر. سول ۇدەدەن شىعا بىلگەن قالامىزداعى ىرگەلى وقۋ ورنى ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ عىلىمي كەڭەس مۇشەلەرى, پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى جانە ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسىپ, ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارىمەن ءبولىستى.
الەمدىك تاجىريبە
ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاقستانداعى كوپ سالالى جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا جىل سايىن ەڭ ۇزدىك ءناتيجە كورسەتىپ قانا قويماي, قازىرگى الەمدىك ءبىلىم جۇيەسىندە دە ورنالاسقان ساتىسى وتە جوعارى دەڭگەيگە جەتىپ وتىر.
ەۇۋ 2017 جىلى جاھاندىق QS رەيتينگىسىندە جوعارى كوتەرىلىپ, 336-ورىن يەلەنسە, قۇرىلعانىنا 50 جىل تولماعان الەمنىڭ ۇزدىك 100 ۋنيۆەرسيتەتى ىشىنەن 35-ورىن الدى. شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازيا ايماقتىق رەيتينگى بويىنشا 200 جوو اراسىندا دا 33-ورىنعا تابان تىرەدى. بۇعان قوسا, ەلىمىزدەگى «فيزيكا جانە استرونوميا» باعىتى بويىنشا بەدەلدى بريتاندىق QS پاندىك رەيتينگكە كىرگەن بىردەن-ءبىر جوعارى وقۋ ورنى الەمدىك «Webometrics» ۆەب-سايت رەيتينگىسىندە قازاقستان بويىنشا ءبىرىنشى ورىن يەگەرى اتاندى.
«بۇگىندە وقۋ ورنىمىز ەرازمۋس مۋندۋس, تەمپۋس باعدارلامالارى بويىنشا قازاقستانداعى جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا ەڭ ۇزدىك ناتيجە كورسەتىپ كەلەدى. الەمنىڭ 280 ۋنيۆەرسيتەتىمەن كەلىسىمشارت جاساستىق. ۋنيۆەرسيتەتتە اقش, فرانتسيا, فينليانديا, قىتاي, پولشا, لاتۆيا عالىمدارى ساباق بەرسە, سونداي-اق, ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسور-وقىتۋشىلارى دا فرانتسيا, فينليانديا, يسپانيا, پولشا, لاتۆيا سىندى بىرنەشە ەلدەردە ءدارىس وقيدى. 387 ۇستاز-عالىم ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانت, دوكتورانتتارعا اعىلشىن تىلىندە ءبىلىم بەرەدى» دەدى ەرلان ءباتتاشۇلى.
تەرەڭ ىزدەنىس
كەزدەسۋ-سۇحباتتا 2016-2017 وقۋ جىلىندا اتقارىلعان ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنداعى جۇمىستار تۇگەل قامتىلدى. اتاپ ايتار بولساق, ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارىنىڭ عىلىمي ماقالالارى جىلدان-جىلعا وسۋدە. وقۋ ورنىندا جەتى عىلىمي جۋرنال جارىق كورەدى. بيىلعى اتاپ وتەر ماڭىزدى جاڭالىق – كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (ۇلىبريتانيا) كاۆەنديش زەرتحاناسىمەن عىلىمي-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ ماقساتىندا كەلىسىمشارتقا قول قويىلعان. قازىرگى تاڭدا ستارتاپ ايماعىن دامىتۋ ماقساتىندا جاستار بيزنەس-ينكۋباتورى جۇمىس ىستەيدى.
يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق مەملەكەتتىك دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا عارىشتىق تەحنيكا جانە تەحنولوگيا, قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋ, جاساۋ جانە قۇراستىرۋ, بيوتەحنولوگيا, راديوتەحنيكا, ەلەكترونيكا جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا, جىلۋ ەنەرگەتيكاسى ماماندىقتارى بويىنشا ماماندار دايىندايدى. بۇل باعدارلاما بويىنشا بيىل 1235 ماگيسترانت, 193 دوكتورانت قابىلداندى.
ۋنيۆەرسيتەت باسشىسى وقۋ ورنىنىڭ جەتىستىكتەرىن سارالاي كەلە, اكادەميا پرەزيدەنتى مۇرات جۇرىنوۆتىڭ اتىنان وسى اكادەميانىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى رەتىندە رىسقۇل وينارۇلى مەن ديحان قامزابەكۇلىنا اكادەميك كۋالىگىن, ءراتباي مىرزاقۇلوۆ پەن امانتاي شارىپكە كوررەسپوندەنت-مۇشە كۋالىگىن تابىستادى.
بولاشاققا باعدار
جالپى, بارشا ىزگىلىك پەن جاسامپازدىقتىڭ ارقاۋى – ءبىلىم. ال جوعارى ءبىلىم مەن عىلىم – ەلدىك ءىستىڭ باعدارشامى. ەرلان ءباتتاشۇلى ءوز ەسەبىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى ستراتەگيالىق باعىتقا كەڭىنەن توقتالىپ ءوتتى. كەڭەيتىلگەن عىلىمي كەڭەس وتىرىسىندا ەسەپتى باياندامادان تۋىنداعان ماسەلەلەر بويىنشا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ
دەپۋتاتتارى, بەلگىلى عالىمدار ءسوز السا, اتا-انالار مەن جاستار جاعى دا ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىردى.
ءماسليحات دەپۋتاتى رەتىندە دە ءاردايىم ءبىلىم جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە ارالاسىپ, بەلسەندىلىك تانىتىپ كەلە جاتقان ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى: «ءبىر كەزدە «قالا كولىكتەرىندە ستۋدەنتتەرگە جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلسىن!» دەپ باستاما كوتەردىك. قازىر ەلوردادا بارلىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان ستۋدەنتتەرى جولاقى ءۇشىن قوسىمشا قاراجات الادى» دەدى.
تاعى ءبىر قۋانىشتىسى, وسىعان دەيىن وقۋ ورنىنىڭ باس عيماراتى ورنالاسقان ل.ميرزويان كوشەسىنىڭ اتاۋى اكادەميك ق.ساتباەۆقا اۋىستىرىلدى.
«شەكتەۋسىز مۇمكىندىك», «ەۇۋ – توپجارعان», «مەنىڭ ەلىم» جوبالارى مەن «تاريحقا تاعزىم», «پاتريوتتىق ناقىش» جاستار ەستافەتاسى سىندى بىرنەشە الەۋمەتتىك جوبالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. رۋحاني جاڭعىرۋعا عىلىم-ءبىلىم تۇرعىسىنان ايانباي اتسالىسىپ كەلە جاتقان وقۋ ورنىندا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى ادىلبەك جاقسىبەكوۆتىڭ ۇسىنىسىمەن قۇرىلعان رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ جوبالىق ءوفيسى مەملەكەت دەڭگەيىندە ءبىرشاما جۇمىستار اتقاردى.
بيىل بۇل وقۋ ورنىنا 5295 تالاپكەر وقۋعا قابىلدانعان. باكالاۆرياتقا تۇسكەن 3869 ۇل-قىزدىڭ 608-ءى «التىن بەلگى» يەگەرى ەكەن. بۇل – ءاربىر التىنشى ستۋدەنت «التىن بەلگi» يەسى دەگەن ءسوز. 1235 ماگيسترانتتىڭ 266-سى ۇزدىك ديپلوممەن بىتىرگەن. بۇل – ءاربىر بەسىنشى ماگيسترانت وقۋ وزاتى دەگەن ءسوز
جاڭا مارتەبە
ەرلان سىدىقوۆ ءوز كەزەگىندە وتاندىق تەلەارنالاردىڭ بىرىنەن «اۆتورلىق Prime-Time جاستار تەلەۆيدەنيەسىن» قالىپتاستىرۋدى ۇسىندى. بۇعان قوسا, ءبىلىم ورداسىنىڭ «ۇلتتىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى» مارتەبەسىن الۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى.
«ورتالىق ازيادا ءبىلىم بەرۋ حابارىن دامىتۋ جانە عىلىمدى جاڭعىرتۋ» باعدارلاماسى اعىلشىن ءتىلدى وقۋ باعدارلامالارىن كۇشەيتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە شەتەلدىك پروفەسسورلار مەن ستۋدەنتتەردىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتىپ وتىر. قوس ديپلومدى باعدارلامالاردى حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋ شەتەلدىك ستۋدەنتتەردى تارتۋعا دا ىقپالىن تيگىزەدى.
ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋرادا وقيتىنداردىڭ قاتارى كوبەيىپ, الدا نەگىزگى ماماندىقتار بويىنشا كادرلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ مەن قايتا دايارلاۋدىڭ كوپ ساتىلى باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋ مىندەتى تۇر. وسىنداي ماقساتتاردى كوزدەگەن ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى ءبىرىنشى كەزەڭدە جاڭا ءبىلىم الەۋەتىن قالىپتاستىرىپ, ۇلتتىق ەكونوميكاعا تەحنولوگيالار ەنگىزۋى كەرەكتىگىن تىلگە تيەك ەتتى. بۇگىندە ىرگەلى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەردىڭ باسىم باعىتتارى ايقىندالىپ, ولاردىڭ مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋدىڭ ەسەبىنەن دە, مەكەمەلەر مەن بيزنەس قۇرىلىمدارىنىڭ تاراپىنان دا قولداۋ تاباتىندىعى ناقتىلاندى.
گۇلجان راحمان
