ەلباسى «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭدى ازىرلەۋ كەرەكتىگىن تاپسىرعانى بەلگىلى. اتالمىش قۇجاتتا مۇعالىمدەردىڭ جۇكتەمەسىن ازايتىپ, ءجونسىز تەكسەرىستەر مەن مىندەتتەن تىس فۋنكتسيالاردان بوساتۋدى ناقتىلادى. وسىعان وراي ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى رەسمي پورتالدا اشىق الاڭ ۇيىمداستىردى. كۇنى كەشەگە دەيىن وعان ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىنداعى 300-گە جۋىق ۇستازدان ءتۇرلى ۇسىنىستار كەلىپ تۇسكەن. ءبىزدى الاڭداتاتىنى – ۇستازداردىڭ سول ۇسىنىستارى شىن مانىندە ەسكەرىلە مە؟
مۇعالىم ەڭبەگى باعالانبايدى
زاڭ جوباسىن تالقىلاۋدا ۇستازدار مەن اتا-انالار وتە بەلسەندىلىك تانىتۋدا. كەلىپ تۇسكەن ۇسىنىستاردى سارالاساق, مۇعالىمدەردىڭ باسىم بولىگى قاعازباستىلىق پەن شامادان تىس جۇكتەمەدەن قۇتىلعىلارى كەلەدى. جاڭارتىلعان وقۋ باعدارلاماسى مەن جالاقىنىڭ تىم ازدىعىنا دا الاڭدايتىندار كوپ ەكەن. ال جاسى كەلگەن ۇستازدار قاۋىمى ەڭبەك وتىلدەرىنە سايكەس ەرتەرەك زەينەت جاسىنا شىعۋ تۋرالى ۇسىنىستارىن ايتقان.
ماسەلەن, ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى تالعات انۋاربەكۇلى ءوزىنىڭ وتىز ءۇش جىلدىق تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ, بۇگىنگى قوعامدا مۇعالىم ەڭبەگىنىڭ باعالانبايتىنىن ايتادى.
«مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەگى دۇرىس باعالانبايدى. ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىن. ءبىلىم سالاسىندا قىرىق جىلدان استام ەڭبەك ەتكەن, جوعارى ءبىلىمدى, جوعارعى ساناتتى باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمىن زەينەتكەرلىك جاسقا شىققان كەزدە اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ ماقتاۋ گراموتاسى, ازىن-اۋلاق ىدىس-اياق سىيعا تارتىپ شىعارىپ سالۋى كوڭىلگە قونبايتىن كورىنىس. بۇل دۇرىس ەمەس. مۇنداي كورىنىس بىزدە عانا ەمەس, بارلىق جەردە بار دەپ ويلايمىن. اسىرەسە, اۋىلدىق جەرلەردە كوپ كەزدەسەدى. ويتكەنى ءدال وسىنداي جاعداي ءوزىم جۇمىس جاساعان مەكتەپتە ەكى-ءۇش رەت قايتالاندى. وسى جاعدايدى «مۇعالىم مارتەبەسى تۋرالى زاڭدا» ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ كەرەك» دەيدى ول. وقىتۋشىنىڭ ايتۋىنشا, جۇمىسىن جاڭا باستاعان مامان زەينەتكەرلىك جاسقا دەيىن 40 جىلدان استام جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر. سوندىقتان بۇرىنعى 25 جىلدىق ەڭبەك وتىلمەن زەينەتكەرلىككە جىبەرۋدى قالپىنا كەلتىرۋدى ۇسىنادى. ال اۋىلدىق جەردە جۇمىس ىستەيتىن مۇعالىمدەرگە الەۋمەتتىك وتەمدەر ءۇشىن جىلىنا 1000 تەڭگە ءبولۋ كۇلكىلى ەكەنىن ايتىپ, كۇيىنەدى.
قازاق ءتىلى قىسقارىپ بارا ما؟
«قازاق سىنىبىنداعى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ ساعاتى جىل سايىن قىسقارۋعا ۇشىراۋدا. بۇل دۇرىس ەمەس, كەرىسىنشە ساعات سانى كوبەيۋ كەرەك» دەيدى باعيلا ىزباسارقىزى ەسىمدى ۇستاز. ۇستازداردىڭ جان ايقايىنا ۇڭىلسەك, ساعاتتان باستاپ, الەۋمەتتىك جاعدايعا دەيىن شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر جەتىپ ارتىلادى. باستاۋىش سىنىپ ۇستازدارى جۇكتەمە ساعات اقىسىن جوعارى سىنىپتىڭ جۇكتەمە اقىسىمەن بىردەي تولەۋدى تالاپ ەتسە, جاڭا وقۋ باعدارلاماسىنا ساي ماتەريالدىق بازاسى قالىپتاسپاعان مەكتەپتەر دە بار ەكەن. ءۇيى جوق, شالعايدا پاتەر جالداپ تۇراتىن, ايلىعى شايلىعىنا جەتپەيتىن مۇعالىمدەر قولجەتىمدى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدى نەمەسە جاتاقحانا ماسەلەسىن رەسپۋبليكا كولەمىندە قايتا قاراۋدى سۇرايدى.
جالپى, پرەزيدەنت بەرگەن تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» قر زاڭىنىڭ جوباسى مەن تۇجىرىمداما ازىرلەندى. اتالعان تۇجىرىمدامادا ۇستازدار كوتەرگەن ساعات ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلعان. ياعني, مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا وقۋ-تاربيە پروتسەسىن تىكەلەي جۇزەگە اسىراتىن پەداگوگيكالىق قىزمەتكەرلەرگە ايلىق جالاقىنى ەسەپتەۋ ءۇشىن اپتاسىنا نورماتيۆتىك وقۋ جۇكتەمەسى قولدانىستاعى زاڭمەن 18 ساعات بولىپ ناقتىلاندى. سونىمەن قاتار مەكتەپتەردىڭ اپتاسىنا بەس كۇندىك وقۋعا كوشۋ ۇدەرىسىنىڭ دە وڭ اسەر ەتەتىنى جازىلعان. ال پەداگوگتاردى شامادان تىس قوسىمشا جۇكتەمەلەردەن بوساتۋ ماقساتىندا مينيسترلىكتە پەداگوگ قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن جۇرگىزىلەتىن 5 قۇجات قانا ۇسىنىلاتىن بولادى. ونىڭ كەيبىرى ەلەكتروندى قۇجاتتا تولتىرىلماق. تۇجىرىمدامادا مەكتەپ سومكەسىنە قاتىستى زەرتتەۋلەردىڭ دە قورىتىندىسى ۇسىنىلعان. بۇل رەتتە مەكتەپ سومكەسىنىڭ اۋىرلىعى مەكتەپ وقۋشىسى سالماعىنىڭ 10-18 پايىزىنان اسىپ كەتپەگەن ءجون. وسى ماسەلەنى زەردەلەۋ ناتيجەسىندە 1-3-سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن – 1,5 -2,0 كگ-نان; 4-5-سىنىپ ءۇشىن – 2,0-2,5 كگ-نان; 6-7-سىنىپ ءۇشىن – 3,0-3,5 كگ-نان جانە 8-11-سىنىپتاردىڭ سومكەسىنىڭ سالماعى 4,0-4,5 كگ-نان اسپاۋ كەرەك دەلىنگەن.
ءومىر شىنىبەكۇلى, ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى:
پەداگوگ مارتەبەسىن ايقىندايتىن زاڭعا ەنۋى ءتيىس باپتار:
1. ءبىلىم باسقارمالارىن جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەن قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرەتىنە ءوتكىزۋ كەرەك (مەكتەپ مۇعالىمدەرىن ءوز مىندەتىنە جاتپايتىن جۇمىستاردان وسى قادام عانا قۇتقارا الادى).
2. مەكتەپ مۇعالىمىنىڭ ورتاشا جالاقىسى جوعارى بولۋى ءتيىس. جالاقىنىڭ جوعارى بولۋى ماماندىققا دەگەن باسەكەنى كۇشەيتەدى. باسەكە بولعان جەردە ساپا بولادى.
3. ەر مۇعالىمدەردى 55 جاستان, ايەل مۇعالىمدەردى 50 جاستان زەينەتكە شىعارۋ كەرەك.
4. مۇعالىم قاۋىپتى ماماندىق بولىپ قالدى.
سوندىقتان مۇعالىمگە قول جۇمساعان ادامعا قۇقىق قورعاۋ ورگانى قىزمەتكەرىنە قول كوتەرگەن ادامعا تاعايىندالاتىنداي جازا قولدانىلۋى ءتيىس.
5. بيۋدجەتتەن مەكتەپتەردى جوندەۋگە بولىنگەن قاراجات باق بەتىندە جاريالانۋى ءتيىس (سوندا مۇعالىمدەر مەن اتا-انالاردان مەكتەپتى جوندەۋگە اقشا جيناۋ قيىنعا سوعاتىن بولادى).
– زاڭ جوباسىن دايىنداۋعا قاتارداعى مۇعالىمدەر دە تارتىلۋى ءتيىس.
– زاڭ جوباسى باق بەتتەرىندە اشىق تالقىعا ءتۇسۋى كەرەك.
اسەل مۇراتحانقىزى, بالاباقشا قىزمەتكەرى:
ون جىلدان بەرى بالاباقشادا جۇمىس ىستەيمىن. مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەدە 2 جاستان باستاپ 5 جاسقا دەيىنگى بالالار تاربيەلەنەدى جانە ءار توپتا 25 بالادان بولادى. ايەل ادامعا جاسى ۇلعايعان سايىن كىشكەنتاي بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ قيىندىق تۋدىرادى. سەبەبى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالار كوپ قيمىلدى ۇناتادى. ولارمەن جۇمىس ىستەۋ شاپشاڭدىقتى تالاپ ەتەدى. مىسالى, سەرۋەنگە كيىندىرۋ ەڭ كوپ دەگەندە 15-20 مينۋتتا جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس. سەبەبى ودان اسىپ كەتسە, قالىڭ كيىنگەن بالالاردىڭ الدى تەرلەي باستايدى. ال 2-3 جاستاعى بالالار ەرەسەكتىڭ كومەگىنە مۇقتاج. ال 63-كە دەيىن تاربيەشىلەر كىشكەنتاي بالالارمەن بىرگە قالاي جۇگىرەدى, قالاي سەكىرەدى؟ ول كىسىلەردىڭ جاسىن سىيلاپ كەي جەردە تالاپ قويماي جاتامىز, سوندا جۇمىسىمىزدىڭ ساپاسى قايدا؟ جالاقىسى از دەپ, جاستار ونسىز دا كەلمەيدى. وسىعان وراي بالاباقشا سالاسىندا ۇزدىكسىز ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان تاربيەشىلەر مەن كومەكشىلەردىڭ زەينەتكەرلىك جاسىن قىسقارتسا ەكەن دەيمىن.
