تەمىر تۇلپار تىزگىندەگەندەردىڭ كوبى, اسىرەسە, جاستار جاعى ۇنەمى ءبىر جاققا اسىعادى دا جۇرەدى. سونىڭ سالدارىنان وتكەن اپتادا استانا قالاسى بويىنشا 42 جول-كولىك وقيعاسى تىركەلىپ, 18 ادام زارداپ شەككەن, 2 ادام كوز جۇمعان. ەڭ ءبىر ايانىشتىسى, زارداپ شەككەندەر مەن جارالانعانداردىڭ ىشىندە ءۇش جاس پەن التى جاس ارالىعىنداعى ءتورت بالا بولدى.
قالا كوشەسى جارىس الاڭى ەمەس…
جول پوليتسياسىندا ون بەس جىلدان بەرى قىزمەت اتقارىپ كەلە جاتقان ەربول ساماتوۆتىڭ ايتۋىنشا, جول-كولىك وقيعاسىنىڭ كەم دەگەندە 70-80 پايىزى جىلدامدىقتى ارتتىرۋدان بولاتىن كورىنەدى.
– مەنىڭ ومىرلىك تاجىريبەمدە بايقاعانىم, بالاعا 25 جاسقا تولماي ماشينا ساتىپ الىپ بەرۋ كوپە-كورنەۋ قاۋىپكە باس تىككەنمەن بىردەي, – دەيدى ول.
راسىندا دا, جيىرمانىڭ اينالاسىنداعى جاس جىگىت سۋ جاڭا ىلپىپ تۇرعان تەمىر تۇلپاردىڭ تىزگىنىنە وتىرعاندا ونىڭ بويىندا بىردەن جەلىك پايدا بولارى ءسوزسىز. جاقىندا باستى كوشەلەردىڭ بىرىندە جىلدامدىقتى 85-90 شاقىرىمعا دەيىن كوتەرگەن جۇرگىزۋشىنى توقتاتىپ, ايىپپۇل حاتتاماسىن تولتىرعانىمدا, ول «ينسپەكتور مىرزا, ءسىز مەنى قالادا رۇقسات ەتىلگەن ماكسيمالدى جىلدامدىق ساعاتىنا 60 كيلومەتر دەپ جازالاپ جاتىرسىز. بىراق ەشكىم بۇل قالادا ساعاتىنا 60 شاقىرىم جىلدامدىقپەن جۇرمەيدى عوي» دەگەنى. مىنە, بۇل – ون سەگىز جاسىندا ەمىن-ەركىن «Toyota Camry-70» ماركالى سوڭعى ۇلگىدەگى اۆتوكولىك تاقىمداپ جۇرگەن جاپ-جاس جىگىتتىڭ وي-تۇسىنىگى.
ال شىندىعىندا وسىندايلاردىڭ سالعىرتتىعىنان كوبىنە بەيكۇنا جانداردىڭ ءومىرى ءۇزىلىپ كەتىپ جاتادى.
ستاتيستيكا مالىمەتىنە سۇيەنسەك, جول اپاتى, نەگىزىنەن, جۇرگىزۋشىنىڭ ىشىمدىك ىشۋىنەن جانە جىلدامدىقتى شامادان تىس ارتتىرۋىنان بولاتىندىعى ءدالەلدەنگەن. سونىمەن قاتار, ماماندار ساعاتىنا 60 كيلومەتر جىلدامدىقپەن كەلىپ توقتاعان كولىكتىڭ تەجەگىش جولى 3-4 مەتر بولسا, سول جىلدامدىقتى 5 كيلومەترگە ارتتىرسا, تەجەگىش جولى 8-10 مەترگە ۇزارىپ كەتەتىندىگىن ايتادى. بۇل – ساعاتىنا 80 كيلومەتر جىلدامدىقپەن كەلە جاتقان اۆتوكولىك تەجەگىشتى باسقانىمەن, 15-20 مەترگە دەيىن توقتاي المايدى دەگەن ءسوز. سوندىقتان كەيىنگى كەزدە ورال, اتىراۋ, اقتاۋ قالالارىندا رۇقسات ەتىلگەن ەڭ جوعارى جىلدامدىق ساعاتىنا 40-50 شاقىرىم بولىپ بەلگىلەنگەن. ناتيجە كۇتكەندەگىدەي, جول-كولىك وقيعاسىنداعى ادام شىعىنى 30 پايىزعا دەيىن ازايعان كورىنەدى.
بۇرىن جىلدامدىقتى ساعاتىنا 10-نان 20 كيلومەترگە دەيىن كوتەرگەندەرگە – 10, 20-دان 40-قا دەيىن اسىرعاندارعا 20 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە ايىپپۇل سالىناتىن. جۇرگىزۋشىلەردەن «ايىپپۇل كولەمى شامادان تىس جوعارى» دەگەن بىرقاتار ارىز-شاعىمدار تۇسكەننەن كەيىن وسى جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ جوعارىدا ايتىلعان ايىپپۇل تيىسىنشە 5 جانە 10 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ازايتىلدى. بىراق ودان جۇرگىزۋشىلەردىڭ ءتارتىبى تۇزەلىپ كەتە قويعان جوق.
ءتىپتى كەيبىر باي-باعلانداردىڭ ەركە-توتاي بالالارى «كىمنىڭ ماشيناسى جۇيرىك؟» دەگەن سىڭايدا قالانىڭ شەتكەرى كوشەلەرىندە اۆتوجارىسقا شىعاتىن كورىنەدى.
قازىر كەيبىر ماماندار استانا قالاسىنىڭ وزىندە كوشەدەگى رۇقسات ەتىلگەن ەڭ جوعارى جىلدامدىقتى ساعاتىنا 60 كيلومەتردەن 50-گە ءتۇسىرۋدى ۇسىنادى. سوندا ولار جول-كولىك وقيعاسىنىڭ كەم دەگەندە 30 پايىزعا ازاياتىندىعىن ايتادى. بۇل دا كوپ بولىپ ويلاناتىن ماسەلە.
قاۋىپسىزدىك بەلدىگىنىڭ سەپتىگى مول
كوپ جۇرگىزۋشىلەر قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاعۋدى ۇمىتىپ كەتىپ جاتادى. ال شىندىعىندا, ءتىپتى كوشەنىڭ كەلەسى بۇرىلىسىنا دەيىن باراتىن بولساڭىز دا, قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاقپاي, كولىگىڭىزدى ورنىنان قوزعاۋعا تىيىم سالىنادى. ويتكەنى كوپ جاعدايلاردا جول-كولىك وقيعاسى كەزىندە ادام جانىن ساقتاپ قالاتىن وسى قاۋىپسىزدىك بەلدىگى ەكەندىگىن ماماندار دالەلدەپ وتىر.
ساراپشى-ماماندار قاۋىپسىزدىك بەلدىگىنسىز كولىك ورىندىعىنا وتىرعىزىلعان ون مانەكەننىڭ بارلىعى دا اپاتتى جاعداي كەزىندە شاشىلىپ كەتكەنىن ايتادى. ال قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاعىپ, جاساعان تاجىريبە كەزىندە ماشينا بىرنەشە رەت توڭكەرىلگەنىمەن, مانەكەندەر سول كۇيى ورنىندا قالعاندىعى انىقتالدى.
بۇدان كەيىن زەرتتەۋشى-ماماندار «الدىڭعى ورىندىقتا قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن قولدانۋ ادام ءولىمىن – 50 پايىزعا, ال ارتقى ورىندىقتا قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاعۋ 75 پايىزعا دەيىن ازايتادى» دەگەن تۇجىرىم جاساعان.
قالاي دەگەندە دە, قاۋىپسىزدىك بەلدىگىنىڭ كولىك ىشىندەگى ادامنىڭ قاتتى جاراقاتتانباسى ءۇشىن سەپتىگى مول ەكەندىگى كورىنەدى.
مۇنى جول پوليتسياسى ينسپەكتورلارى دا راستايدى.
«وتكەن جىلى اۆتوكولىكتەرگە بالالار ورىندىعىنسىز جولاۋشىلار تاسىمالداۋعا تىيىم سالىناتىن «جۇرگىزۋشىگە بالالارعا ارنالعان ۇستاپ تۇرۋ قۇرىلعىلارى نەمەسە بالالاردى قاۋىپسىزدىك بەلبەۋىن تاعۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قۇرىلعىلارى بولماعان جاعدايدا 12 جاسقا دەيىنگى بالالاردى تاسىمالداۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى» دەگەن ارنايى قاۋلى شىققاندا, قوعامدا ءبىراز دۇربەلەڭ تۋىپ, ارتىنان ادامدار ساباسىنا تۇسكەن ەدى. قازىر كەز كەلگەن جۇرگىزۋشى مۇنىڭ سابيلەردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن ىستەلگەن يگى شارا ەكەندىگىن ءتۇسىنىپ وتىر» دەپ ەسكە الادى ولار. ال نەگىزى, قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاعۋدى مىندەتتەپ, كولىكتە بالالاردى ورىندىققا بەكىتۋدىڭ سەبەپتەرى مىنادا ەكەن. ماسەلەن, اۆتوكولىك ساعاتىنا 60 كم جىلدامدىقپەن ءجۇرىپ كەلە جاتىپ كىلت توقتاۋعا ءماجبۇر بولدى دەلىك. وسى كەزدە ماشينا سالونىندا وتىرعان ادامنىڭ سالماعى 30 ەسە ءوسىپ كەتەدى ەكەن. ورتا ەسەپپەن الدىڭعى ورىندىقتا وتىرعان ادامنىڭ سالماعى 70 كەلى بولسا, ول 200-250 كەلى سالماقپەن العا جىلجيتىن كورىنەدى. سوندا بەلدىكتى تاقپاسا, الدىڭعى تەرەزەدەن ىتقىپ شىعىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان كولىككە وتىرعاندا قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن مىندەتتى تۇردە تاعۋىڭىز كەرەك.
رۋلدە ۇيالى تەلەفون ۇستاماڭىز
اۆتوكولىك جۇرگىزىپ كەلە جاتىپ قالتا تەلەفونىمەن بىرەۋلەرمەن قىزىل كەڭىردەك بولىپ ماسەلە تالقىلايتىن جۇرگىزۋشىلەردى تالاي بايقاعان شىعارسىز. تۇپتەپ كەلگەندە, بۇلار جاي جول ەرەجەسىن بۇزۋشىلار عانا ەمەس, وزگەنىڭ, ناقتىراق ايتساق, ءسىز بەن ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە قاۋىپ ءتوندىرۋشى بولىپ سانالادى.
ستاتيستيكا مالىمەتتەرى الماتى قالاسىندا تەك ءبىر اپتادا جۇرگىزىلگەن رەيد كەزىندە 180 ادامنىڭ, استانا قالاسىندا 120 ادامنىڭ رۋلدە كەلە جاتىپ ۇيالى تەلەفونمەن سويلەسكەنىن تىركەگەن. ال تىركەلمەگەندەرى قانشاما؟! ويتكەنى ۇيالى تەلەفونمەن سويلەسكەن ءساتتى ارنايى قوندىرعىمەن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الماسا, جول پوليتسيالارىنا ولاردىڭ ماشينا جۇرگىزىپ كەلە جاتىپ سويلەسكەنىن دالەلدەۋ قيىنعا سوعاتىن كورىنەدى.
جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنىڭ 591-بابىنا سايكەس, كولىك جۇرگىزۋشىسىنە ۇيالى تەلەفوندى قولدانۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعان. بۇل تالاپ ورىندالماعان جاعدايدا, 10605 تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى. تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جاي – كولىك جۇرگىزۋشىسىنە شىلىم شەگۋگە دە تىيىم سالىنادى. سەبەبى شىلىم شەگۋ كەزىندە دە جۇرگىزۋشىنىڭ ويى بولىنەدى. ءارى تەمەكى ءتۇتىنى كوزگە كەرى اسەر ەتىپ, كورۋ قابىلەتىن 70 پايىزعا دەيىن تومەندەتەدى ەكەن.
ءار جۇرگىزۋشىنىڭ جول ەرەجەسىن ءبىلۋى عانا شارت ەمەس, بۇلجىتپاي ورىنداۋى دا مىندەت. ونى كوپە-كورنەۋ بۇزۋ تەك وزىڭە عانا ەمەس, اينالاداعى باسقا ادامداردىڭ ومىرىنە دە قاۋىپ ءتوندىرۋ ەكەنىن تۇسىنگەن ءجون.
