قالا قۇرىلىسىنىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى

«استانا باس جوسپارى» عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالىق ينستيتۋتى ازىرلەگەن كارتاعا سايكەس ەلوردادا 2030 جىلعا دەيىن سەگىز پوليورتالىق بولۋى كەرەك. ياعني, بۇل ايماقتاردا ساۋدا ورتالىقتارى, قىزمەت كورسەتۋ ورىندارى, مادەنيەت جانە دەمالىس نىساندارى كوپ شوعىرلانىپ, حالىقتى تارتۋى ءتيىس. سول جەرلەردە تۇرعىن ۇيلەر سالىنۋىمەن قاتار ىسكەرلىك ورتا قالىپتاسۋى قاجەت. وسىنى ايتقان اتالمىش مەكەمە ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ارسەني پيروجكوۆ بىزگە قالا قۇرىلىسىنىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى.

پەرسپەكتيۆالىق بەس ايماق بەلگىلى

«قازىرگى كەزدە وڭ جاعالاۋ­داعى قالانىڭ ەسكى ورتالىعى مەن سول جاعالاۋداعى «نۇرجول» جەلەكجولى اۋماعى دامىعان پوليورتالىقتار بولىپ سانالادى. سەبەبى وسى ەكى ايماقتا ۇيلەر دە, ساۋدا ورىندارى دا, مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار دا, ساياباقتار مەن ىسكەرلىك نىساندار دا ءبىراز بار» دەيدى ا.پيروجكوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, پوليورتالىقتاردان تىس دامىتىلاتىن قۇرىلىستىڭ پەرس­پەكتيۆالىق بەس ايماعى دا انىقتالعان. العاشقىسى مىڭجىلدىق اللەياسى بويىندا – بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىنان باستالىپ, «نۇرلى جول» تەمىر جول ۆوكزالىنا دەيىنگى اۋماقتى قامتيدى. ەكىنشىسى تۇران داڭعىلىن جاعالاي, «حان شاتىر» ساۋدا-ويىن-ساۋىق ورتالىعىن قامتي وتىرىپ, «جاعالاۋ» شاعىن اۋدانىنا دەيىن سوزىلىپ جاتىر. ءۇشىنشىسى – ماڭگىلىك ەل داڭعىلىنداعى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ اۋماعىندا, جاڭا مەشىتتىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتقان جەردە. ءتورتىنشىسى, تەلمان كەنتىندە ورنالاسقان. ال جاڭارتىلاتىن اسان قايعى كوشەسى بەسىنشى ايماققا جاتادى. بۇل ايماقتاردا تۇرعىن ۇيلەرمەن قاتار حالىقتىڭ جايلى تۇرمىسىنا قاجەت نىساندار كوپتەپ سالىنادى.

تەلمان مەن «شۇبار» تۇيتكىلى

«وسى كۇندەرى ىسكەرلىك ورتا ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاسالعان ەكسپو قالاشىعى اۋماعىندا كوپقاباتتى ۇيلەر سالىنىپ جاتىر. بولاشاقتا سول اۋداندا مەكتەپتەر بوي كوتەرەدى. قالاشىقتى دامىتۋ ءۇشىن بۇل ماڭداعى ساياجايلاردى ءسۇرۋ كەرەك. سول سياقتى تەلمان كەنتى مەن «شۇبار» شاعىن اۋدانىن دا دامىتۋىمىز قاجەت. بۇل ايماقتاردا تۇرعىن ۇيلەر بولعانمەن, مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار جەتكىلىكسىز. «شۇبارداعى» كەيبىر ۇيلەردى مەملەكەت ساتىپ الىپ, تۇرعىنداردى كوشىرىپ, وسى ۇيلەردىڭ ورنىنا قاجەتتى الەۋمەتتىك نىسانداردى سالىپ, جولداردى كەڭەيتۋ كەرەك» دەيدى «استانا باس جوسپارى» عزجي ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.

قانداي نىسانداردى كۇتەمىز؟

قالادا بەلگىلى ءبىر نىساندارعا ارنالعان بوس جاتقان الاڭدار دا بار ەكەن. ءتيىستى جوبالار جاسالىپ, باستالعان قۇرىلىستاردى اياقتاۋ نەمەسە جاڭا نىساندار قۇرىلىسىنا كىرىسۋ عانا قالىپ وتىر. ماسەلەن, ب.مومىشۇلى كوشەسى مەن تاۋەلسىزدىك داڭعىلى قيىلىسىندا بولاشاقتا ەكى مەكتەپ پەن گۇلباق بوي كوتەرەدى. بۇل نىساندار سول جەردەگى بوس كەڭىستىكتى تولتىرمايدى, تاعى ءبىر نىسانعا ورىن قالادى. ال قابانباي باتىر داڭعىلى بويىندا, «نوماد» تۇرعىن ءۇي كەشەنى ماڭايىندا كوپ فۋنكتسيونالدى تۇرعىن ءۇي كەشەنى سالىنادى. «ءبىر جىل بۇرىن امەريكالىق كومپانيا ۇسىنعان بۇل جوباعا فيتنەس زالى, مەكتەپ پەن وقۋ ورتالىعى كىرىپ وتىر. وسى نىسانداردىڭ ءبارى ارحيتەكتۋراسى ەرەكشە تۇرعىن ءۇي كەشەنىندە ورنالاسادى» دەيدى بۇل تۋرالى ا.پيروجكوۆ.
تاعى ءبىر قىزىقتى جوبا Sport City, ياعني سپورت قالاشىعى اتالادى. ول قابانباي باتىر مەن تۇران داڭعىلدارى ورتاسىندا بوي كوتەرەدى. بۇرىن ساياجايلار ورنالاسقان اۋماقتا قازىر ولاردى ءسۇرۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل اۋماق ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدى بولىپ وتىر.
جالپى العاندا پوليورتالىقتاردى قالىپتاستىرۋ بويىنشا ءالى اتقاراتىن ءبىراز جۇمىس بار. قازىرگى كەزدە سول اۋماقتارعا جولداردى سالۋ باستالدى. تۇرعىندار سانىنا قاراي مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردىڭ سۇرانىسى قانشالىقتى ەكەنى ەسەپتەلىپ جاتىر. «بۇل اۋماقتاردا قۇرىلىس جۇمىستارى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلادى» دەيدى ا.پيروجكوۆ.

كوشەلەر كەلبەتى وزگەرەدى

تاياۋدا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان اباتتاندىرۋ باعدارلاماسى ازىرلەندى. سوعان سايكەس تە بىرقاتار قۇرىلىس جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. الدىمەن قالا اكىمدىگى الدىنداعى ورتالىق الاڭ اۋماعى مەن بەيبىتشىلىك كوشەسى جاڭعىرتىلادى. ءتيىستى اقپاراتتى قالالىق ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسى تاراتتى.
ونىڭ سەبەبى, اتالمىش اۋماقتاردا حالىق تىعىز ورنالاسقان. ماڭايدا ەكى ۋنيۆەرسيتەت بار. الايدا قوعامدىق كەڭىستىكتەر جەتپەيدى. سوندىقتان بەيبىتشىلىك كوشەسى بويىندا كولىكتەر جۇرەتىن ارتىق جولاقتار جويىلىپ, ورنىنا تروتۋارلار كەڭەيتىلىپ, ۆەلوجولدار, اۆتوبۋستارعا ارنالعان ارنايى جولاقتار سالىنباق.
مۇنىڭ ءبارى تۇرعىندارعا جايلى ورتا قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جاسالماق. ۆەلوجولدار قالا حالقىن بەلسەندى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا ىنتالاندىرادى. ال اۆتوبۋس جولاقتارى دىتتەگەن جەرگە تەزىرەك جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. اۆتوكولىكتەر تروتۋارلارعا شىعىپ كەتپەس ءۇشىن بوللارد اتالاتىن ارنايى باعاندار ورناتىلادى.
«وسى جۇمىس ارقىلى ينۆەس­تورلاردى دا تارتۋ كوزدەلىپ وتىر. ويتكەنى بەيبىتشىلىك كوشەسىنىڭ بويىندا سالىنعانىنا جارتى عاسىردان اسىپ كەتكەن ەسكى ۇيلەر كوپ. تروتۋارلار كەڭەيىپ, ۆەلوجولدار سالىنسا, بۇل ارامەن جۇرەتىن ادامدار سانى دا كوبەيىپ, ماڭايعا شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرى دە قىزىعا باستايدى. سوندا ەسكى ۇيلەردى سۇرۋگە نەمەسە جاڭارتۋعا مۇمكىندىك تۋادى. كاسىپكەرلەر دە كوشە بويىنداعى وزدەرى يەلىك ەتەتىن نىسانداردى جاڭعىرتۋعا, قاسبەتتەرىن كوركەمدەۋگە مۇددەلى بولادى» دەلىنگەن باسقارما تاراتقان اقپاراتتا.
ورتالىق الاڭدا سۋبۇرقاعى, امفيتەاترى بار شاعىن باق سالۋ جوسپارلانۋدا. بۇل اۋماققا ايازعا ءتوزىمدى اعاشتار وتىرعىزىلىپ, اۋىزەكى تىلدە ورتالىق امبەباپ دۇكەن اتالىپ كەتكەن «سينە تەمپورە» ساۋدا ورتالىعى ءسۇرىلىپ, ورنىنا قوناق ءۇيى بار زاماناۋي بيزنەس ورتالىق سالىنباق. «استانا» مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنە قاراما-قارسى دا شاعىن باق اشىلماق. بەيبىتشىلىك كوشەسىمەن قيىلىساتىن بوگەنباي باتىر داڭعىلى دا جاڭارتىلماق. داڭعىل بويى جاسىل جەلەكپەن كومكەرىلمەك. بۇعان قوسا, نوسەر سۋلارىنىڭ كارىز جۇيەسىن جاڭعىرتىپ, كوشە شامدارىن ەنەرگيانى ۇنەمدەگىش شامدارعا اۋىستىرۋ جوسپارلاندى. ءتيىستى جۇمىس­تاردى كەلەسى جىلدىڭ مامىر ايىندا باستاۋ كوزدەلۋدە.

اباتتاندىرۋ باعدارلاماسى نە بەرەدى؟

قالانى اباتتاندىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا ازىرگە جالپى العاندا 24,75 شاقىرىم اۋماقتى جاڭارتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ورتالىق الاڭ, بەيبىتشىلىك كوشەسى جانە بوگەنباي باتىر داڭعىلىنان كەيىن «ەۆرازيا» ساۋدا ءۇيى اۋماعى, ش.قوسشىعۇلۇلى, ك.ءازىربايۇلى, ت.جۇرگەنوۆ كوشەلەرى مەن ر.قوشقارباەۆ داڭعىلى دا وسى باعدارلاماعا كىرىپ وتىر. سول ارقىلى 2030 جىلعا قاراي اۋاعا تارالاتىن كومىرقىشقىل گازدىڭ مولشەرىن 45 پايىزعا دەيىن ازايتىپ, 2050 جىلعا دەيىن مۇلدە نولدىك دەڭگەيگە ءتۇسىرۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل جۇمىس قوعامدىق كولىك جۇيەسىن دامىتۋمەن دە بايلانىستى. ياعني ارنايى جولاقتاردى سالۋ ارقىلى اۆتوبۋستار بارار جەرىنە تەزىرەك جەتەدى. مۇنىڭ ىشىنە ۆەلوجولداردى دامىتۋ دا كىردى. ارينە, كوگالداندىرۋ جۇمىستارى دا باعدارلامانىڭ ۇلكەن بولىگى بولىپ سانالادى.
قالانىڭ بولاشاقتاعى كەلبەتىنە قاتىستى تۇرعىنداردىڭ پىكىرىن ءبىلۋ ءۇشىن اتالمىش اقپارات نۇر-سۇلتان قالاسى ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىندا جاريالاندى. جوبا جايلى پىكىرلەردى سوندا قالدىرۋعا بولادى.