تاۋەلسىزدىك سارايىندا ەلوردادا العاش رەت «قالا دنك-سى: قاۋىمداستىق. بيزنەس. بيلىك» اتتى ۋربان فورۋمى ءوتتى. وعان استانا اكىمى اسەت يسەكەشەۆ قاتىستى.
ماڭىزدى جيىندا الىستان ات ارىتىپ كەلگەن حالىقارالىق ساراپشىلار مەن قالالىق جوبالاۋ ماماندارى, ءىرى قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ باسشىلارى, بيزنەس پەن بيلىك وكىلدەرى ءتيىمدى قالا ديالوگى مەن دامۋىن تالقىلاپ, وي ءبولىستى. الدىمەن قۇلاققا توسىنداۋ ەستىلەتىن ۋربانيستيكا ورتالىعى دەگەنىمىز نە؟ سونى كوپشىلىككە ءتۇسىندىرىپ كەتەيىك. بۇل قالالىق ورتانى جاقسارتۋعا, زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە, تۇرعىندارمەن جۇمىس ىستەۋگە, الەۋمەتتىك كاپيتالدى ۇلعايتۋعا, ازاماتتىق قاۋىمداستىق پەن بيلىك اراسىنداعى ءتيىمدى قارىم-قاتىناس ورناتۋعا, قالانىڭ ىشكى رەسۋرستارىن جۇمىلدىرۋعا, شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا باعىتتالعان جاڭا قۇرىلىم ەكەن. باس قالادا سوڭعى جىلدارى ءورىس العان ورتالىق ءبىرشاما جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ۇلەس قوسۋدا.
فورۋمدا بەتاشار ءسوز العان ەلوردا باسشىسى اسەت يسەكەشەۆ جينالعانداردى اشىلۋ سالتاناتىمەن قۇتتىقتادى. «بۇگىندە استانا ەلدىڭ جۇرەگىنە اينالدى. قازاقستاننىڭ ساياسي, مادەني جانە ىسكەر قالاسى اتاندى. الەمدىك دەڭگەيدە جىلدام ءوسىپ, تەز دامىپ كەلە جاتقان ەلوردالاردىڭ قاتارىنا قوسىلدى. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن استانانى بار جاعىنان قۋاتتى, تابىستى جاھاندىق قالاعا اينالدىرۋ بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز» دەي كەلىپ, قاتىسۋشىلارعا ساتتىلىك تىلەپ, باس شاھاردىڭ دامۋ بارىسى جايىندا ءسوز قوزعادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس 2020 جىلعا دەيىن قالانى دامىتۋ باعدارلاماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلگەنىن ايتىپ, وندا تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى مەن قالالىق ورتانىڭ ساپاسىن كوتەرۋ جانە حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا نەگىزدەلگەن باعىتتاردى ەرەكشەلەدى.
– ءبىز ەلوردالىقتاردىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن 34 الەۋمەتتىك ستاندارت ازىرلەدىك. ولاردىڭ ءبارى قولجەتىمدى بولادى. وعان قوعامدىق ترانسپورت جۇيەسىن جاقسارتۋ, سپورتتىق الاڭ, بالاباقشالار مەن مەكتەپتەر, ەمحانالار, ۋچاسكەلىك پوليتسيا بەكەتتەرى, جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولدارى, ساياباقتار مەن الاڭدار جانە قوعامدىق كەڭىستىكتى دامىتۋ سىندى قادامدار كىرەدى. سوعان قاراپ, 129 سەكتوردان تۇراتىن, 10 مىڭعا دەيىن ادامدى قامتيتىن باعدارلاما دايىندادىق. ولاردىڭ ءبارى دە جوعارىدا ايتقان ستاندارتتارعا سايكەس بولۋى قاجەت, – دەدى اسەت يسەكەشەۆ. ونىڭ ايتۋىنشا, قالا اكىمدىگى 2020 جىلعا دەيىن قالالىقتار ءۇشىن ىڭعايلى بارلىق الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ستاندارتتاردى ازىرلەۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. «وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قالاداعى بەينەكامەرا سانى 10 مىڭعا جەتپەك, ازىرشە ولاردىڭ سانى ەڭ ماڭىزدى ورىنداردا 3 مىڭدى قۇرايدى. مۇنان بولەك 109 قىزمەتى جۇمىس ىستەيدى. تۇرعىنداردى الاڭداتقان بارلىق اقپاراتتاردى جيناقتاپ وتىرامىز. 5 ايدىڭ ىشىندە 300 مىڭ حابارلاما مەن قوڭىراۋ كەلىپ ءتۇستى. ءبىز ولاردى كۇن سايىن قارايمىز. تۇرعىنداردى قانداي ماسەلە الاڭداتاتىندىعىن بىلەمىز. ايتالىق, سول ماسەلەلەردىڭ 5 پايىزى سۋمەن قامتۋ بولسا, 10 پايىزى قوعامدىق كولىك جاعدايىنان تۋادى. ءبىز مۇنى تەز ارادا شەشۋگە كومەكتەسەمىز» دەگەن استانا اكىمى باس ورداداعى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردى تىزبەلەپ ءوتتى.
ماريني ريكاردو, ۇلىبريتانيادان كەلگەن ساۋلەتشى:
– ءاربىر شاھار ونىڭ ىرگەتاسىن قالاعان حالىقتىڭ مادەنيەتىن كورسەتەدى. قالا ادامدار تۋرالى ايتادى. سوندىقتان ول 8 جاستان باستاپ 80 جاستاعى قارياعا دەيىن دۇرىس ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەن قالا بولۋى قاجەت. ەگەر ونداي تالاپقا ساي بولماسا, وندا ونىڭ دامۋى دۇرىس ەمەس دەگەن ءسوز. ەگەر ءسىز قالا قانداي بولۋى قاجەت دەگەن سۇراققا جاۋاپتى ساراپشىلاردان ەمەس, سول شاھاردا عۇمىر كەشىپ جاتقان تۇرعىنداردان سۇراساڭىز كوپ نارسەگە قانىق بولاسىز.
– ەلوردا كۇن سايىن جاڭارىپ بارادى. سوندىقتان قالانىڭ ەسكى بولىگىندەگى ابدەن توزىعى جەتكەن, جارامسىز ۇيلەردى بۇزۋعا تۋرا كەلدى. ول جۇمىستار قارقىندى جۇرگىزىلۋدە. وسىنداي شارا اياسىندا ءبىز تۇرعىنداردان «سۇرىلگەن ەسكى ۇيلەردىڭ ورنى نە بولعانىن قالايسىز؟» دەگەن پىكىرلەرىن سۇرادىق. ازاماتتار شاعىن ساياباقتار مەن گۇلزارلار, بالالار وينايتىن سپورتتىق الاڭدار بولسا
دەگەن تىلەكتەرىن ءبىلدىردى. سودان كەيىن ءبىز تۇرعىنداردىڭ ويىن ءبىر ارناعا توعىستىراتىن قوعامدىق كەڭەس قۇردىق. ول ءوز جۇمىسىن باستادى.
ناتيجەسى جامان ەمەس. بيىل سۇرىلگەن ەسكى ۇيلەردىڭ ورنىنا 19 ساياباق قۇرىلىسى باستالادى. ونىڭ 10-ى وسى جىلى اياقتالادى. ماسەلەن, سەيفۋللين كوشەسىنىڭ جوعارى جاعىنداعى مەملەكەتتىك باعدارلامامەن سالىنعان كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ اۋلاسىنا سپورتتىق بالالار الاڭى سالىندى. «اقبۇلاق» وزەنىنىڭ جاعاسىندا سۋ جينالاتىن ۇلكەن شۇڭقىر بولىپ ەدى, ونى ءبىز جاۋىپ, جۇرت بارىپ دەمالاتىن ادەمى ساياباققا اينالدىردىق, – دەدى قالا باسشىسى. ودان كەيىن اسەت ورەنتايۇلى ەلوردا اكىمدىگى قولعا العان بىرقاتار جوبالارعا توقتالدى. ايتالىق, اكىمدىك سپورتتىق الاڭداردى كوبەيتۋگە ەرەكشە نازار اۋدارۋدا. ەلوردا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, ءاربىر اۋدانداعى سپورتتىق نىساندارعا تۇرعىنداردىڭ قولجەتىمدىلىگى قامتاماسىز ەتىلمەك. سونداي-اق, قالاداعى بوتانيكالىق باقتىڭ قۇرىلىسى الداعى قىركۇيەكتە بىتەدى.
ول جەكە ينۆەستورلاردىڭ ەسەبىنەن جۇزەگە اسۋدا. اۋماعى 92 گەكتار. ونىڭ اۋماعىندا 12 شاقىرىم ۆەلوسيپەد جولى, 13 شاقىرىم جۇگىرۋ جولاعى جانە كوپتەگەن سپورتتىق نىساندار مەن بالالار الاڭى ورنالاسادى. سونداي-اق, ەسىل وزەنىنىڭ جاعالاۋى ادام تانىماستاي وزگەرمەك. قازىرگى تاڭدا جاعالاۋدى دامىتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. وندا ەلوردالىق اربات جوباسى جۇزەگە اسادى. سونىمەن بىرگە جاعالاۋعا ىرگەلەس تۇرعان كوشەلەردىڭ رەڭى قۇلپىرماق. تامىز ايىندا ساياباقتاعى جاڭا جاعالاۋ امفيتەاترى قۇرىلىسى ءتامامدالادى. فورۋم بەس پانەلدىك سەسسيا اياسىندا بولدى. ءار سەسسيا تاقىرىپتارعا ءبولىندى. سول باعىتتا قاتىسۋشىلار پىكىرتالاس ءوربىتىپ, سان الۋان ماسەلەنى ورتاعا سالدى. شەتەلدىك ۋربانيست-ارحيتەكتورلار داۋلەتى مەن ساۋلەتى كەلىسكەن ەلوردانىڭ كوركەم كەلبەتى جايىندا جىلى پىكىرلەرىن ءبىلدىردى.
فيليپپ مويزەر, گەرمانيادان كەلگەن ساۋلەتشى:
– قالا تۇرعىندار ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالعان ءارى ءومىر سۇرۋگە ىڭعايلى بولۋ كەرەك. استانا – الەمدەگى جىلدام دامىپ كەلە جاتقان شاھار. ادەمى, بىرەگەي عيماراتتار بوي كوتەرگەن. ەندى سولاردىڭ ءبارى ۋربانيستىك تالاپتارعا ساي كەلەتىندەي بىرىكتىرىلىپ, ۇيلەسىم تاپقانى ءجون.
جيىن اشىق الاڭ جاعدايىندا بولدى. ءار قاتىسۋشى قالاداعى ءوزىن مازالاعان سۇراقتارىن قويدى. العاشقى سەسسيانىڭ جۇمىسىن اسەت يسەكەشەۆتىڭ ءوزى قورىتىندىلادى.
– ءبىرىنشى, سپيكەرلەرگە العىسىمدى ايتامىن. بىزدە ءار ءتۇرلى الەۋمەتتىك جاعدايداعى تۇرعىندار بار. ەڭ باستىسى – ولارمەن اراداعى بالانستى تابۋ. ءبىزدىڭ قالا ءيىن تىرەسكەن كولىككە دايىن ەمەس. مىسالى, الەۋمەتتىك جەلىدە وسى ماسەلە بويىنشا كوپتەگەن پىكىرلەر جازىلادى. ونىڭ دەنى كولىك جۋرگىزۋشىلەردەن تۋادى. ال قوعامدىق كولىكپەن جۇرەتىن ازاماتتاردا ونداي باسى ارتىق ماسەلە جوق. وكىنىشكە قاراي, ءبىزدىڭ حالىق ءبىر سەلت ەتەرلىكتەي ايتارلىق دۇنيە بولماسا, ەۋروپاداعىداي كوپ ماسەلەگە ءمان بەرمەيدى. سوندىقتان جۇرتشىلىققا ىڭعايلى قالا بولۋ ءۇشىن بار مۇمكىندىكتى جاسايمىز, – دەدى ول.
تۇيىندەپ ايتقاندا, فورۋمدا ءسوز العان ازاماتتاردىڭ ءبارى دە ساپالى قالالىق ورتانى قالاي قالىپتاستىرامىز, بيلىك پەن تۇرعىندار اراسىنداعى ديالوگتى قالاي دامىتامىز, بيزنەس پەن ەكونوميكالىق دامۋدى ورىستەتۋ, ادامداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋ جانە كولىك سالاسىن جەتىلدىرۋ سەكىلدى ءتۇرلى تاقىرىپتار بويىنشا بايانداما جاساپ, ءوز پىكىرلەرىن ايتتى. قىسقاسى, ۋربانيستيكا سالاسىندا مۇنداي جيىن جىل سايىن وتكىزىلەدى دەپ جوسپارلاندى.
ازامات ەسەنجول
