20 جىل ىشىندە بيىك بەلەستى باعىندىرعان استانانىڭ بۇگىندە الەمنىڭ ۇزدىك قالالارىمەن تەرەزەسى تەڭ. بىراق كەمسىز دۇنيەنىڭ بولمايتىنى سەكىلدى ەلوردادا دا قالپىنا كەلتىرۋدى, جاقسارتۋدى قاجەت ەتەتىن كوشەلەر, ىقشام اۋداندار جوق ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى – «شۇبار» تۇرعىن الابى.
تۇرعىندار بازىناسى
«شۇبار» تۇرعىن الابى ەلوردانىڭ سول جاعالاۋىندا ورنالاسقان. ەنشىسىندە 2400-دەن اسا تۇرعىن, 820 جەكەمەنشىك تۇرعىن ءۇي بار. بۇل جەرگە مينيسترلىكتەر ءۇيى سياقتى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار نىساندار قول سوزىم جەردە-اق تۇر. سارايشىق كوشەسىنىڭ بويىنداعى «لازۋرنىي كۆارتال», «ميسون» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنەن ارى اسساڭىز, «شۇبار»-دان بىراق شىعاسىز. بىراق جاقسى جەردە ورنالاسقانمەن, «شۇبار» تۇرعىن الابىنىڭ «سىرتى ءبۇتىن, ءىشى ءتۇتىن». ياعني ماسەلەسى شاش ەتەكتەن. بىرىنشىدەن, كوشەلەرى ىعى-جىعى. سونىڭ سالدارىنان قوعامدىق كولىكتەر ىقشام اۋداننىڭ سىرتىنان اينالىپ وتۋگە ءماجبۇر. كومىر تاسيتىن جۇك كولىكتەرى امالدىڭ جوقتىعىنان ارەڭ كىرەدى. ونىڭ ۇستىنە, كوشەلەردىڭ جارىقتاندىرىلۋى مەن جولداردىڭ ماسەلەسى تاعى بار. ەسىل اۋدانى اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنشە, مۇنداعى 44 كوشەنىڭ 23-ءى عانا جارىقتاندىرىلعان. ال تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا, بار بولعانى اراي, كوسموناۆت, ەرمەكوۆ سياقتى ساناۋلى كوشەدە عانا جارىق بار. ال قالعان كوشەلەردەگى ەلەكتر باعاندارىنىڭ جارىق شاشىپ تۇرۋى سيرەك كورىنەدى. ءتىپتى كەيبىر كوشەلەردە جارىق شامدارى ورناتىلماپتى دا.
بۇل ماسەلەلەر جايلى كەز كەلگەن تۇرعىننان سۇراساڭىز, جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ايتىپ بەرەدى.
6 جىلدان بەرى وسى تۇرعىن الاپتا تۇرىپ جاتقان ينديرا ميزاميتوۆا ىقشام اۋدان ماسەلەسى جايلى بىلاي دەيدى:
– تۇران, قابانباي داڭعىلدارىنداعى كەپتەلىستەن قاشاتىندار «شۇبار» ارقىلى ءوتىپ كەتپەك بولىپ, وسىندا كەلەدى. سودان ونسىز دا تار كوشەلەردە اياق الىپ جۇرەتىن جەر بولماي قالادى. ال وتىن-سۋدان اسا تارلىق كورىپ وتىرعان جوقپىز. بىراق كوممۋنالدىق تولەم قالتاعا سوققى بولىپ ءتيىپ جاتىر. مىسالى, قىس بويى 15 توننا «شۇباركول» كومىرىن جاعامىز. بۇدان بولەك, ايىنا كوممۋنالدىق قىزمەت تولەمى تەك ەلەكتر قۋاتىنىڭ وزىنە 25 مىڭ تەڭگە شىعادى. ويتكەنى سۋىق سۋ ورتالىقتاندىرىلعان جۇيەگە قوسىلعانمەن, ىستىق سۋ مەن كارىز جۇيەسى وعان قوسىلماعان. سوندىقتان سۋ ىسىتقىش قۇرالىن قولدانامىز. قولدان قازدىرعان كارىز قۇدىعىن اپتاسىنا ەكى رەت تازالاتامىز. ونىڭ ءار تازالاعان قىزمەت قۇنى – 3500 تەڭگە. سوندا وسىنىڭ وزىنە ايىنا 25-30 مىڭ تەڭگە كەتەدى.
ايتا كەتۋ كەرەك, «شۇبار» تۇرعىن الابىندا نۇرتاس وڭداسىنوۆ, ءالىمحان ەرمەكوۆ, مۇقاعالي ماقاتاەۆ سىندى قازاقتىڭ ءبىرتۋار تۇلعالارىنىڭ ەسىمى بەرىلگەن. سول سياقتى الپامىس باتىر, قاراوتكەل سياقتى باسقا دا تاريحي ماڭىزى بار اتاۋلار كوپتەپ كەزدەسەدى مۇندا. بىراق بۇل ىقشام اۋدانعا تەك قوناققا باراتىندار بولماسا, بىلايعى ۋاقىتتا ادام اياعىنىڭ باسا بەرمەيتىنىن ەسكەرسەك, مۇنداي ەسىمدەردىڭ ەلەۋسىز اۋماقتا تۇرعانى وكىنىشتى. بۇل تۇرعىدا تىلدەردى دامىتۋ جانە ارxيۆ ءىسى باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ساكەن ەسىركەپتىڭ ايتۋىنشا, بارلىق ءىرى تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرىن ورتالىقتاعى كورىكتى كوشەلەرگە سىيدىرۋ مۇمكىن ەمەس.
دەپۋتات ىقپالى
«شۇبار» تۇرعىن الابىنىڭ ماسەلەسى قالالىق ءماسليحات وتىرىستارىندا دا تالاي رەت تالقىعا ءتۇستى. حالىق قالاۋلىسى رامزيا ۋمەرباەۆا ءوز ۋچاسكەسىنىڭ ماسەلەسىن ءماسليحات مىنبەرىندە ۇنەمى كوتەرىپ, ءتۇيىنى شەشىلمەگەن ءتۇيتكىلدەردى جىلىكتەپ, جاۋاپتى ماماندارعا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداۋدى داستۇرگە اينالدىرعان. بەلگىلى ءبىر مولشەردە سونىڭ دا اسەرى بولسا كەرەك, بۇرىنعى جىلدارمەن سالىستىرعاندا مۇنداعى جاعدايدىڭ ءبىراز رەتتەلىپ قالعانىن ايتادى تۇرعىنداردىڭ ءبىرى.
بۇل تۇرعىدا ءماسليحات دەپۋتاتى رامزيا ۋمەرباەۆادان مۇنداعى ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇرادىق.
– بارلىق ماسەلە بويىنشا جاقىندا جۇمىس توبىمەن «شۇبار» تۇرعىن الابىنا رەيد جۇرگىزدىك. جۇمىس توبىنىڭ قۇرامىندا جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى مەن جول پوليتسياسى بولدى. رەيد بارىسىندا ءار سالانىڭ 12 مامانى باس قوسىپ, «شۇبار» ماسەلەسىن جان-جاقتى تالقىلادىق. ناتيجەسىندە ءبىراز قاجەتتى جۇمىستار جۇرگىزىلەتىن بولدى. ماسەلەن, كولىكتەر جىلدامدىقتى شامادان تىس ارتتىرماس ءۇشىن كەيبىر كوشەلەردىڭ جولىنا باسەڭدەتكىش (لەجاششي پوليتساي) قويىلادى. سونىمەن قاتار «Astana LRT» كومپانياسىنىڭ وكىلى قوعامدىق كولىكتى ىشكى كوشەلەرگە كىرگىزۋ جاعىن قاراستىراتىنىن ايتقان بولاتىن. ناتيجەسىندە «شۇبار» تۇرعىن الابىنا №601 شاعىن اۆتوبۋسى كىرەتىن بولدى. سونداي-اق قار تازالىعى, اۋلادان كوشە بويىنا شىعىپ كەتكەن اعاشتاردى كەسۋ سياقتى ماسەلەلەر دە كۇن تارتىبىنە قويىلدى. ال جارىقتاندىرۋ, جول جوندەۋ بويىنشا ءتيىستى باسقارمالارعا بيۋدجەتتەن قوسىمشا قارجى قاراستىرىلىپ, «شۇبار»-داعى بىرقاتار كوشەلەرگە جوندەۋ جۇرگىزۋ كەلەر جىلدىڭ جوسپارىنا ەنگىزىلدى, – دەيدى رامزيا ۋمەرباەۆا.
سەرگەي گالوۆ,
«شۇبار» تۇرعىن الابىنداعى
تەمىرقازىق كوشەسىنىڭ تۇرعىنى:
– وسىندا تۇرىپ جاتقانىما 15 جىل بولدى. بۇرىن كەش باتسا, توبەلەس بولىپ جاتاتىن. 7-8 جىلدان بەرى بۇل جەردە اجەپتاۋىر ءتارتىپ ورنادى. پوليتسەيلەر دە كوپ جۇرەدى قازىر. وسىندا العاش كوشىپ كەلگەنىمدە قۇرىلىسى بىتپەگەن نىساندار كوپ ەدى. بۇل جاعى دا رەتتەلىپ قالدى. قاڭعىباس يت-مىسىقتار دا ازايدى. تروتۋارلار پايدا بولدى. الايدا اۆتوبۋس ماسەلەسى شەشىلمەي تۇر. بۇكىل ىقشام اۋداندا ءبىر عانا ايالداما بار. №127 قوعامدىق كولىگى ىقشام اۋداننىڭ ىشكى جاعىنا كىرمەيدى. اۆتوبۋسپەن ءجۇرۋ ءۇشىن تۇرعىندار كوسموناۆت كوشەسىنە سابىلادى. مىسالى, مەنىڭ كەلىنشەگىم اۆتوبۋسقا وتىرۋ ءۇشىن 1,5 شاقىرىم جاياۋ ءجۇرىپ بارادى.
ساكەن ەسىركەپ, تىلدەردى دامىتۋ جانە ارxيۆ
ءىسى باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى:
– بۇرىننان قالىپتاسقان كوشەلەردىڭ اتاۋىن قايتا وزگەرتۋ – وڭاي شارۋا ەمەس. ويتكەنى زاڭدى تۇلعالاردىڭ ورنالاسقان مەكەنجايى سول كوشە اتتارى بويىنشا تىركەلگەن. كوشە اتاۋىن وزگەرتكەندە بۇل جاعى ءجىتى ەسكەرىلەدى. دەگەنمەن «شۇبار» تۇرعىن الابىنداعى قىسقا كوشەلەرگە اتى بەرىلگەن نۇرتاس وڭداسىنوۆ, مۇقاعالي ماقاتاەۆ سياقتى كورنەكى تۇلعالاردىڭ ەسىمىن جاڭادان سالىنىپ جاتقان ءىرى داڭعىلدارعا اۋىستىرۋ جونىندە تۇرعىنداردان ۇسىنىستار ءتۇسىپ جاتسا, ونوماستيكالىق كوميسسيا بۇل ماسەلەنى قايتا قاراستىراتىن بولادى.
گۇلنار قۇسايىنوۆا, «استاناباسجوسپار»
عزجي» جشس باس ەكونوميسى, ديرەكتور ورىنباسارى:
– «شۇبار» تۇرعىن الابىن ءسۇرۋ – وتە قىمبات جوبا. 2011-2012 جىلدارى «ەكسپو – 2017» حالىقارالىق كورمەسىن وسى جەرگە ورنالاستىرۋ تۋرالى ۇسىنىستار بولعان. بىراق ارتىنشا اۋداندى كۇرەۋدىڭ شىعىنى جانە جەر ۋچاسكەلەرى قۇنىنىڭ ەسەبى بەلگىلى بولعان سوڭ ءسۇرۋ تۋرالى يدەيانى ۇسىنۋشىلار باستاپقى ويلارىنان باس تارتتى. ينۆەستورلار ءۇشىن بۇل جەر ءتيىمسىز بولدى. سوندىقتان بۇل اۋماقتىڭ ءسۇرىلۋى ەكىتالاي.
ءاليا جارقىمبەكوۆا, «Astana LRT» جشس قوعاممەن
بايلانىس قىزمەتى جەتەكشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى:
– 8 قىركۇيەكتەن باستاپ بۇرىنعى №127-ءنىڭ ورنىنا №1ا مارشرۋتى قۇرىلدى. جاڭا مارشرۋت «شۇبار» ىقشام اۋدانىنداعى 78 كوشە, 7 ءۇي مەكەنجايىنداعى «قازاق زاعيپتار قوعامى» قوعامدىق بىرلەستىگى جانە «ءال-عاني» اتىنداعى مەشىت ماڭى مەن «كيرپيچنىي» تۇرعىن الابىن بايلانىستىرادى. الايدا Iveco Crossway LE City ماركالى 13 مەترلىك كولىكپەن «شۇباردىڭ» تار كوشەلەرىندە ءجۇرۋ قاۋىپتى. مۇنداي كوشەلەردە تەك شاعىن اۆتوبۋستار عانا جۇرە الاتىندىقتان, 17 ورىندىق Iveco Daily mini bus-تار جىبەرىلەدى. 2019 جىلدىڭ باسىندا بۇل مارشرۋت №601 بولىپ وزگەرتىلىپ, جاڭا باعىت بويىنشا جۇرەدى. جالپى, كەلەر جىلى اراي كوشەسىندە قوعامدىق كولىكتىڭ اينالۋىنا ارنالعان الاڭ سالۋ جوسپارلانۋدا. سول كەزدە بۇل اۋماقتا ۇلكەن اۆتوبۋستار دا جۇرەتىن بولادى.
