ەلوردادا 301 قاراۋسىز قالعان قاريا قالعان ءومىرىن «شاراپات» الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىندا وتكىزۋدە. «قازىنام» دەپ قاستەرلەگەن قازاق بۇگىنگى قارياسىن بەينەتىنىڭ زەينەتىن كورەر شاقتا نەگە «قارتتار ۇيىنە» اپارادى؟ تاعدىر تالكەگىنە تاپ بولىپ, اتالمىش ورتالىقتان پانا تاپقانداردىڭ جاعدايى قالاي؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ىزدەپ, سارعايعان ساعىنىش پەن وزەكتى ورتەر وكىنىشكە تولى مەكەن جايدى اڭگىمەلەۋدى ءجون كوردىك.
جىرتىق كوڭىلگە جاماۋ
«شاراپات» الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى قارتتار مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا قىزمەت كورسەتەدى. بۇل جەردە زەينەت جاسىنا جەتكەن, ءى جانە ءىى توپتاعى مۇگەدەكتەر مەن ۇدايى باسقا ادامنىڭ كومەگى مەن كۇتىمىنە مۇقتاج جالعىزباستى جاندار تۇرادى.
جالپى سانى 400 ادامعا ارنالعان مەكەمەدە قازىر شتات بويىنشا 200-دەن اسا مامان بار. توسەك تارتىپ جاتقان I جانە II توپتاعى مۇگەدەكتەرگە بەس مەزگىل اس دايىنداۋ, تاماقتاندىرۋ, ىدىس-اياقتارىن جۋ, توسەك-ورىندارىن اۋىستىرىپ تۇرۋ, بولمەلەرىن مۇنتازداي قىپ تازالاۋ, وزدىگىنەن جۇرە المايتىنداردى ارباعا وتىرعىزىپ سەرۋەندەتۋ, ءۇستى-باستارىن تازالاپ, جۋىندىرىپ-كيىندىرۋ, اياق استىنان اۋىرىپ قالعاندار بولسا, جەدەل جاردەم شاقىرتىپ, ەمحاناعا الىپ بارىپ, الىپ كەلۋ, ءتىپتى كوز جۇمعانداردى مايىتحاناعا جەتكىزۋ – ورتالىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ موينىندا.
«ستاتسيونارداعى 301 ادامنىڭ 181-ءى – زەينەتكەر, ال قالعان 120-سى – 1, 2-توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار جاندار. ورتالىقتا 7 باعىت بويىنشا قىزمەت كورسەتىلەدى, ولار: الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق, الەۋمەتتىك-مەديتسينالىق, الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق, الەۋمەتتىك-مادەني, الەۋمەتتىك-ەڭبەك تەراپياسى, الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق, الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق. تۇراقتى ءومىر سۇرەتىندەرگە كۇنىنە 7110 تەڭگە بولىنەدى. ورتالىقتا تۇرۋ ءۇشىن قالا اكىمدىگىنىڭ رۇقساتى قاجەت. ءتيىستى قۇجاتتاردى اكىمدىككە وتكىزگەن سوڭ, مەملەكەت ەسەبىنەن ءومىر سۇرۋگە بولادى. قازىر مۇندا 58 ادام اقىلى تۇردە تۇرادى, ياعني ايىنا 66 950 تەڭگەدەن تولەيدى, تۇسكەن قارجى جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە كەتەدى. قارتتاردىڭ دەنى – ەگدە جاستا. جالعىز قالىپ, زەرىگىپ كەلگەندەر دە بار. ەرەجەگە سايكەس, زەينەتاقىنىڭ 70 پايىزى ورتالىقتىڭ شوتىنا تۇسەدى. ال ودان قالعانىن وزدەرىنە جۇمسايدى» دەيدى «شاراپات» الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ارداق سەيىتوۆا.
جالپى, ورتالىقتا 1341 ادامعا قىزمەت كورسەتىلسە, ءوز ۇيىندە وتىرعان جاسى ەگدە تارتقان 1040 ازامات تا – ورتالىق قامقورلىعىندا.
مۇنداعى قاريالاردىڭ ءۇش اي دەمالىسقا شىعۋعا مۇمكىندىگى بار. بەس مەزگىل تاماقتانادى, دەنە جاتتىعۋلارىن جاسايدى. اپتاسىنا ەكى رەت ورتالىقتاعى باسسەين مەن ساۋناعا بارىپ دەمالادى. بوس ۋاقىتىندا شاحمات, دويبى, توعىزقۇمالاق وينايدى. ءتىپتى, اتا-اجەلەردەن قۇرالعان حور دا بار ەكەن. ولار قالاداعى ءتۇرلى مەرەكەلىك شاراعا قاتىسىپ, بايقاۋلاردا باق سىنايدى.
قاريالار ءبىر بولمەدە 2 ادامنان تۇرادى. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى مەن وعان تەڭەستىرىلگەن ازاماتتار جانە ۇزاق ۋاقىت تۇرعان زەينەتكەرگە جەكە بولمە بەرىلەدى. بولمەدە كەرەكتى دۇنيەنىڭ ءبارى بار: تەلەديدار, توسەك, ۇستەل, توڭازىتقىش, جۋىناتىن ورىن. بۇدان بولەك, ورتالىقتا زەينەتكەرلەرگە زاڭگەرلىك قىزمەت تە كورسەتىلەدى. مۇراگەرلىكتى راسىمدەۋ, وسيەتحات قالدىرۋ, تۇرعىن ءۇي, اجىراسۋ, اليمەنت تولەۋ سىندى ماسەلەلەر بويىنشا اقىل-كەڭەس الۋىنا مۇمكىندىك بار.
جالپى ورتالىق بەس بلوكتان: اكىمشىلىك-باسقارۋ بلوگى, «ب» بلوگى, «ۆ» بلوگى, «گ» بلوگى مەن «د» بلوكتارىنان تۇرادى. ءبارىنىڭ اسحاناسى ورتاق بولعانىمەن, ءار بلوكتىڭ, ءار قاباتتاعى تۇرعىنداردىڭ ءوز قوناق بولمەلەرى, وزدەرىنشە اس دايىنداپ ىشەتىن ورىندارى تاعى بار. ءار بلوك – ءۇش قاباتتى ءۇي. ولاردان باسقا ءماجىلىس زالى, كىتاپحانا, كيىم تىگەتىن شەبەرحانا, شاشتاراز, سپورت زالى, توعىزقۇمالاق, شاحمات, دويبى, بيليارد ۇستەلدەرى, دارىگەرلىك كابينەتتەر, حوش ءيىستى وسىمدىكتەر ءوسىپ تۇرعان زال تاعى بار. كوكتال-1 تۇرعىن الابى, اققورعان كوشەسى, 2 مەكەنجايىندا ورنالاسقان, اۋماعى – 4,5 مىڭ گەكتار.
تاعدىرى بولەك, تۇراعى ءبىر
بۇعان دەيىنگى گازەت بەتتەرىندە ءۇيى ورتەنىپ, بارلىق قۇجاتتارىنان ايىرىلعان, ءومىردىڭ كەرمەك ءدامىن تاتقان دۋلات كوپتىلەۋوۆتىڭ بۇكپەسىز اڭگىمەسىن جاريالاعان ەدىك. «ومىرلىك قيىن جاعدايدا قالعان ادامداردى الەۋمەتكە قوسۋ ورتالىعى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندەگى الپىستى القىمداعان ازاماتتىڭ ومىرلىك وقيعاسى تالاي ادامنىڭ جۇرەگىن جىلاتتى, كوپتىڭ كوڭىلىن ءجىبىتتى. قاريا ول كەزدە قۇجاتتارىنا قول جەتكىزىپ, الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەرگە العىس ايتقان. جانارىنان ءۇمىت وتى جارقىلداپ, ەل قاتارلى جۇمىس ىستەۋگە, تاعدىردىڭ سىناعىندا سۇرىنبەۋگە سەرت ەتكەن. بىراق ءومىر ءوز دەگەنىن جاساپ, ەرىكسىز «قارتتار ۇيىنە» كۇنىن قاراتىپتى.
«جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىمدە دەنساۋلىعىم سىر بەردى, ينسۋلت الدىم. ءوزىم پاتەر جالداپ تۇردىم, ءدارى-دارمەككە قاراجات تابۋ قيىن بولدى. سودان وسى ورتالىققا ءتۇستىم. كەلگەنىمە 10 اي بولدى. كەزىندە بەدەلدى قىزمەتتەردى اتقاردىم. كەيىننەن بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن ايەلىممەن اجىراستىم. وتباسىمدى, قىزمەتىمدى تاستاپ, قالاعا كەلدىم. بىراق قيىنشىلىق كەلگەندە قارسى تۇرا الماي, السىزدىك تانىتتىم. اياق-قولىم ىستەمەي, ءحالىم مۇشكىل بولدى. ەرىكسىز وسىندا كەلدىم. مۇندا ەم-دوم, ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتەدى. جاعداي جاقسى, اپتاسىنا ەكى رەت جۇزۋگە بارامىن» دەدى ول.
اقساقالدىڭ كوڭىلى توق. جاتار ورىن تاۋىپ, جالعىزدىقتان قۇتىلعاننان ەمەس, ايەلىمەن اجىراسقاندا ارتىندا قالعان 9 جاسار قىزى بيىل ءوزىن ىزدەپ تاپقان ەكەن. ارادا قانشاما جىل وتكەندە جالعىز بالاسى تۋعان اكەسىنەن تەرىس اينالماي, كەرىسىنشە ارالاسىپ تۇرۋدى ۇيعارىپتى.
«ول 31 جاستا. تۇرمىس قۇرعان. مەن كەتكەندە 9 جاسار قىز بۇگىندە انا اتانىپ, ءبىر وتباسىنىڭ بەسىگىن تەربەتىپ وتىر. وتە قۋانىشتىمىن, مەن ءۇشىن سولار امان بولسا جەتكىلىكتى. ودان اسقان باقىت جوق. جاقىندا نەمەرەمنىڭ فوتوسۋرەتىن جىبەرگەن, ءوزى سونداي سۇيكىمدى. ورتالىققا العىسىمدى ايتامىن» دەدى ول اعىنان جارىلىپ. ءجۇزى تانىس جاندى بۇل مەكەننەن كورگەندە جاسى ۇلكەن جالعىزداردىڭ اقتىق ساپارعا اتتانار ايالداماسى وسى ما دەدىم…
سەبەبى 64 جاستاعى ايجان احمەتوۆا دا جالعىز. ونىڭ ءبىر كۇنى ىزدەپ تابار دەيتىن ارتىندا بالاسى جوق. 3 جىلدان بەرى «شاراپاتتىڭ» قولداۋىن كورىپ كەلەدى. 20 جاسىندا تۇرمىس قۇرعان ول دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ءسابي سۇيە المايدى. جارى قىز-قىرقىنعا كوپ قاراپ, ىشىمدىككە بوي الدىرادى. اقىرى 5 جىلدان كەيىن كوڭىلىنە قاياۋ سالعان كۇيەۋى قايتىس بولىپ, جەسىر قالادى. سودان كۇنى بۇگىنگە دەيىن جىگىت اتاۋلىسىنا جولاماپتى. ءتىپتى كوڭىلى قالعانىن ايتىپ, اللانىڭ جولىنا تۇسكەنىن جەتكىزدى.
«ورتالىقتا وتباسىن قۇرعان 11 ەرلى-زايىپتى بار. ماعان دا ءسوز سالىپ, كوڭىل جاراستىرعىسى كەلگەندەر بولدى. الايدا مەن وندايدان باس تارتامىن. 5 ۋاقىت وقيتىن نامازىم بار, قۇدايدىڭ جولىندا جالعىز وتسەم دە وكىنبەيمىن. بۇل جەرگە كەلمەي تۇرىپ, اسحانادا اسپازدىق قىزمەتتى اتقاردىم. سوندا بىرگە جۇمىس ىستەيتىن ەكى بالالى جالعىزباستى انانى قىزىمداي كوردىم. بىرگە پاتەر جالداپ تۇردىق, قىزىم بولعانىن قالادىم, كومەگىمدى ايامادىم. ول تۇرمىسقا شىققاندا قايتا جالعىز قالدىم دا, وسىندا كەلدىم. بىراق سەنگەن ازاماتى كوپ ۋاقىت وتپەي ونى تاستاپ, تۋعان جەرىنە تايىپ تۇرىپتى. كەيىن ول مەنەن كەشىرىم سۇراپ كەلدى, مەنى جالعىز قالدىرىپ كەتكەنىنە ءالى دە وكىنەدى. بۇگىندە جاقسى ارالاسامىز. مەن بولمەدە جالعىز تۇرامىن, كىرىمدى ءوزىم جۋامىن. ورتالىقتا بارلىق جاعداي جاسالعان, تەك ءوز ۇيىڭدەي بولمايتىنى راس. سوڭعى كەزدە دەنساۋلىعىم سىر بەرىپ ءجۇر, ۆولونتەرلەر كەلىپ, قارايلاسىپ تۇرسا جاقسى بولار ەدى. قۇلاعىم دا قاتتى شىڭىلدايدى. قان قىسىمىمدى ءجيى ولشەپ تۇرۋ كەرەك, سول ءۇشىن وزىمە تونومەتر ساتىپ العىم كەلەدى. زەينەتاقىمدى تونومەتر مەن كىرجۋعىش ماشينەگە جيناپ ءجۇرمىن. بىراق ونى ساتىپ الام دەگەنشە قانشا ۋاقىت, وعان دەنساۋلىعىم شىداي ما ەكەن» دەيدى ايجان اپا.
جاسى ۇلعايعان شاقتا ءتورت قابىرعاعا قامالىپ, تەرەزەگە تەلمىرە ۋاقىت وتكىزۋدىڭ ىشتەي اۋىرلىعىن ءتۇيسىنۋ قيىن ەمەس. جالعىزدىقتان جاپا شەگىپ تۇڭىلگەننەن قاتارلاستارىمەن ارالاسىپ, سولارمەن اڭگىمەلەسۋ الدەقايدا ءتاۋىر. جاتار جايى, ىشەر اسى, كيەر كيىمى دە بار. دەنساۋلىعى – دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىندا.
ال 73 جاستاعى تىلەۋحان ءابىلدىنوۆتىڭ تاعدىرى بولەك. ءبىر ۇل, ءبىر قىزدىڭ اكەسى. جاقىنى جاتقا اينالىپ, باۋىر ەتى بالالارى وسىندا قالدىرىپ كەتكەنىنە 5 جىل بولعان. بارىن بەرىپ وسىرگەن بالاسىنىڭ جالعىز اكەسىن باعۋعا شاماسى جەتپەدى مە, الدە ايەلىنە ءسوزى وتپەدى مە, ايتەۋىر قارتايعان شاعىندا كوممۋنالدىق مەكەمەگە وتكىزىپتى. جەتپىستەن اسقان كەزدە جىلۋلىقتى قارا شاڭىراقتاعى نەمەرەلەرىنىڭ جانىنان ەمەس, «قارتتار ۇيىنەن» تاپقان.
«بالالار اندا-ساندا ءبىر كەلەدى. مەن ولارعا رەنجىمەيمىن, وزدەرىنىڭ بالالارى, وتباسى بار عوي. ەكى نەمەرەم بار, سولاردى ساعىنامىن» دەيدى ول.
كەمەسىن كۇتىپ, جاعادا تۇر
ءبىر ساتكە بولسىن بالالارىنىڭ ءجۇزىن كورىپ, ماۋقىن باسۋ ءۇشىن قۇشاعىنا الۋدى اڭساعان ۇلكەندەردى كورگەندە جانارىڭا ەرىكسىز جاس كەلەدى دەيدى مۇنداعى قىزمەتكەرلەر. تاعدىرى بولەك بولسا دا, ءبارىنىڭ مەكەنى – ءبىر. كەلمەستىڭ كەمەسىن كۇتىپ, جاعادا تۇرعان قاريالاردىڭ مىنا جالعان ومىردەگى سوڭعى تۇراعى – وسى «شاراپات».
P.S: كەزىندە بالالىقپەن شالالىق جاساپ, انامنان قاتتى ۇرىس ەستىگەنىمدە, وزىمشە وكپەلەپ, رەنجىگەنىم بار. سوندا جىلاپ وتىرعانىمدا اپكەم ءبىر وقيعانى ايتىپ, جانىمدى جۇباتقان ەدى. بۇرىن ءبىر انادان «قاي بالاڭدى قاتتى جاقسى كورەسىڭ؟» دەپ سۇراپتى. سوندا ول «اۋىرعان بالامدى جازىلعانشا, شىعىپ كەتكەن بالامدى ورالعانشا, كەنجەمدى وسكەنشە جاقسى كورەمىن. كەۋدەمدەگى جۇرەگىم توقتاعانشا, ءبارىن بىردەي جاقسى كورىپ وتەمىن» دەگەن ەكەن. بۇل سوزدەر جادىمدا ساقتالدى. انا – بالاسىن ءبىر ساتكە دە ۇمىتپايتىن ادال ادام. بىراق سول قۇرساعىندا 9 اي كوتەرىپ, جارىق دۇنيە سىيلاعان اناسى مەن جۇگەرمەكتەرىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن جانىن اياماي جۇمىس ىستەيتىن اكەسىنىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىن كوتەرە المايتىندار قانشاما…
نايما نۇرالىقىزى
