قوعامداعى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى قارجى پيراميداسىنىڭ سانى قازاقستاندا سوڭعى 5 جىلدا بىرنەشە ەسەگە وسكەن. مۇنى قوزعالعان قىلمىستىق ىستەردىڭ ستاتيستيكاسى ايقىن ايعاقتايدى. استانانىڭ وزىندە قارجى پيراميداسىن قۇرۋعا قاتىستى 13 ەپيزودتان تۇراتىن 10 ءىس سوتقا جولدانىپ, 16 ادام 5 جىلدان 7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا كەسىلگەن. تاركىلەنگەن مۇلىك 156 817 410 تەڭگە بولعان.
ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ, انىقتاۋ, جولىن كەسۋ, اشۋ جانە تەرگەۋمەن اينالىساتىن قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگىنىڭ ءار وبلىستا اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرى جۇمىس ىستەيدى. بىلتىر وسى اگەنتتىكتىڭ استاناداعى دەپارتامەنتى 12 قارجى پيراميداسىن جويدى. ولار: «Sinsera Systems», «Best Road Investment», «Q-NET», «Antares Trade», «Bussines process technologies», «Sterling Invest», «Life is good», «Finiko», «Chai Tai Pharmaceutical», «Eolus Kazakhstan», «سەمەينىي كاپيتال», «PLATIN COIN». اتالعان دەپارتامەنت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى, ەكونوميكالىق تەرگەۋ قىزمەتىنىڭ پولكوۆنيگى نۇرجان اشيحانوۆتىڭ ايتۋىنشا, قارجى پيراميداسىن ۇيىمداستىرۋشىلار سالىمشىلاردى وزىنە تارتا وتىرىپ, ولارعا جوعارى پايىزبەن سىياقى بەرۋگە ۋادە ەتەدى جانە اقشالارىن ينۆەستيتسيالايتىنىن ايتادى. اقيقاتى سول, اقشا ەشقايدا سالىنبايدى. جوبانىڭ جاڭا قاتىسۋشىلارى اكەلەتىن اقشادان سالىمشىلارعا ۋادە ەتىلگەن پايىزداردى تولەيدى. ولار اقشانىڭ ءبىر بولىگىن وزدەرىنىڭ «پايداسى» رەتىندە الادى.
– قارجى پيراميداسى جاڭا كليەنتتەردىڭ اقشاسى ەسكىلەردىڭ پايىزىن تولەۋگە جەتپەي قالعان كەزدە بانكروتقا ۇشىرايدى. قارجى پيراميداسىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرىن ەسكەرگەن ءجون. قولما-قول اقشانىڭ ناقتى سوماسىن ينۆەستيتسيالاۋ قاجەتتىلىگى بولادى. ۇلكەن پايىزدار مەن ينۆەستيتسيالانعان اقشانى تەز قايتارۋعا ۋادە بەرەدى. تولەمدى الۋ ءۇشىن تانىستارىڭىزدى تارتۋ كەرەك, سوندا ولار دا ءوز قاراجاتىن سول جەرگە سالادى. جوبا «نوۋ-حاۋ» رەتىندە بەرىلەدى. كومپانيا قاراجات جيناۋ الدىندا تىركەلگەن, ونىڭ ەڭ تومەنگى جارعى كاپيتالى جانە جالعىز قۇرىلتايشىسى بار. تىركەۋدى قر قم مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ سايتىندا «سالىق تولەۋشىلەردى ىزدەۋ» سەرۆيسى ارقىلى تەكسەرۋگە بولادى. قارجى پيراميداسى – بۇل حالىقتىڭ قاراجاتىن قانداي دا ءبىر ينۆەستيتسيا جوباسىنا تارتاتىن, بىراق ءىس جۇزىندە ەشقانداي ينۆەستيتسيا قىزمەتىن جۇرگىزبەيتىن جانە جوبانىڭ الدىڭعى قاتىسۋشىلارىنا تولەمدەر جاڭا قاتىسۋشىلاردىڭ قاراجاتىن تارتۋ ارقىلى جۇزەگە اسىراتىن ۇيىم, – دەيدى ن.اشيحانوۆ.
استانا قالاسى بويىنشا ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى تەرگەۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى, ەكونوميكالىق تەرگەۋ قىزمەتىنىڭ پودپولكوۆنيگى تيمۋر مۇقانوۆتىڭ بايانداۋىنشا, الاياقتاردىڭ ەڭ كوپ قولداناتىن ادىستەرى – الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءجيى كەزدەسەتىن جارناما, ءارتۇرلى پرەزەنتاتسيا, سان ءتۇرلى سىيلىق پەن جۇلدەنىڭ, جولدامانىڭ ۇتىس ويىندارى, ۇندەۋلەردى جاپپاي تاراتۋ, ەلەكتروندى پوشتا جانە e-mail تاراتىلىمى. شارتتا جاۋاپكەرشىلىك تالاپتارى كورسەتىلمەيدى. كومپانيا «ميكروقارجى ۇيىمىنىڭ», «نەسيە بيۋروسىنىڭ», «قارىزعا قارسى باعدارلامانىڭ» نەمەسە «قارجى قىزمەتىن كورسەتۋ ورتالىعىنىڭ» اتىن جامىلادى. بانكتەردەگى ارنايى ەسەپ ايىرىسۋ كومپانيالارىن قولدانباي, قولما-قول اقشانى قابىلداۋعا نەمەسە ءتۇرلى ونلاين-تولەم جانە اۋدارىم جۇيەسىن پايدالانادى. قر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ ازاماتتاردان اقشا تارتۋعا ليتسەنزياسى جوق.
– ەگەر قارجى پيراميداسىنا اقشا سالىنعان بولسا, نە ىستەۋ كەرەك؟ الدىمەن قولما-قول اقشا بەرىلگەن كومپانيانىڭ كەڭسەسىنە بارۋ قاجەت. بۇل مۇمكىن بولماعان جاعدايدا, جوباعا كىرۋگە شاقىرعان اداممەن بايلانىسقا شىعۋ كەرەك. اقشانىڭ بەرىلگەنىن راستايتىن قانداي دا ءبىر قۇجات بولسا, سالىنعان قاراجاتتى قايتارۋ ىقتيمالدىعى جوعارى ەكەنىن دۇرىس ءتۇسىنۋ قاجەت. ەگەر الاياقتار سالىنعان قاراجاتتى قايتارۋدان باس تارتسا, پروكۋراتۋرا مەن پوليتسياعا ارىز بەرەتىنىڭىز تۋرالى حاباردار ەتەسىز. بۇل ارەكەتىڭىز ناتيجە بەرمەسە, دەرەۋ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا حابارلاسۋ قاجەت. سىزگە كومپانيانىڭ اتاۋى مەن مەكەنجايىن, قارىم-قاتىناستا بولعان ادامداردىڭ ەگجەي-تەگجەيلى بەلگىسىن, قانداي ۋادە بەردى, نەنى ساتۋمەن اينالىسادى جانە باسقا دا اقپاراتتى بارىنشا ەستە ساقتاعان ءجون, – دەيدى ت.مۇقانوۆ.
ساۋات ارتتىرۋ – باستى قارۋ
ەلوردادا قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگى قارجى پيراميداسىن قالاي تانۋ, دروپتارعا قارسى تۇرۋ, حالىقتىڭ قارجى ساۋاتىن ارتتىرۋ جانە باسقا دا وزەكتى ماسەلەگە وراي ءىس-شارالار وتكىزىپ, قارجى پيراميداسىمەن كۇرەستى قارقىندى جۇرگىزۋدە. سونداي جيىنداردىڭ ءبىرى جاقىندا وتكەن «افم online» كونفەرەنتسياسى جاستاردىڭ قارجى ساۋاتىن ارتتىرۋ جانە بلوگوسفەرادا قۇقىق, اقپارات-تسيفرلىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالدى. ونلاين رەجيمدەگى پىكىرتالاسقا ەلىمىزدىڭ 35 جوعارى وقۋ ورنىنان 20 مىڭنان استام ستۋدەنت قاتىستى. كەزدەسۋ بارىسىندا سپيكەرلەر بلوگەرلەرمەن قىزىقتى كەيستەرىمەن ءبولىستى.
– بۇگىنگى تاڭدا اگەنتتىك ينتەرنەتتە زاڭسىز مازمۇندى كونتەنتتى ىزدەۋدى جانە بۇعاتتاۋدى اۆتوماتتاندىردى. قازىردىڭ وزىندە 10 مىڭعا جۋىق سايت پەن قارجى پيراميداسىنىڭ بەلگىسى بار اككاۋنتتار بۇعاتتالعان. بۇدان باسقا, اتاۋلى جۇمىستى جۇرگىزۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى الاياقتىق سحەمالارعا تارتىلعان سالىمشىلاردى ەرتە انىقتاۋ جۇيەسى جولعا قويىلعان. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە بۇگىنگى تاڭدا 126 مىڭ جازىلۋشى الاياقتىق سحەمالاردى جارنامالايتىن اككاۋنتتاردان باس تارتتى, – دەيدى اگەنتتىك توراعاسى.
بەلگىلەرى مەن جازاسى قانداي؟
قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگىنىڭ سايتىندا قارجى پيراميداسى رەتىندە قىزمەتى كۇدىكتى, سونداي-اق ولار بويىنشا سوت ۇكىمدەرى شىعارىلعان ۇيىمداردىڭ كەڭەيتىلگەن تىزبەسى جاريالانعان. ءوز قاراجاتىن ينۆەستيتسيالاعىسى كەلەتىن ءاربىر ازامات كومپانيانىڭ سەنىمىن اتالعان ءتىزىم ارقىلى تەكسەرە الادى. سونداي-اق قما «Baiqa, piramida» Telegram-بوتى ارقىلى ۇيىمنىڭ قارجى پيراميداسىنا جاتاتىنى جايلى جانە الاياقتىق بەلگىلەرىنىڭ بار-جوعىن تەكسەرۋگە بولادى. سونىمەن, تولىق قاۋىپسىزدىگىنە سەنىمدى بولۋ ءۇشىن Fingramota.kz قارجى پيراميداسىن انىقتاۋعا بولاتىن بەلگىلەردىڭ «قارجى پيراميداسىن قالاي اشكەرەلەۋگە بولادى؟» اتتى چەك-پاراعىن جاسادى:
- اكەلگەن كليەنتتەر ءۇشىن سىياقى. ەگەر سىزگە كومپانياعا اكەلگەن ءاربىر كليەنت ءۇشىن قوسىمشا اقى تولەۋگە ۋادە بەرىلسە, بۇل – اقشانى سالماۋ ءۇشىن جانە بارلىق تانىستى وسىنداي تاۋەكەلدى ءىس-شارادان باس تارتقىزۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى نەگىز.
- نارىق دەڭگەيىنەن بىرنەشە رەت اسىپ تۇسەتىن جوعارى كىرىسكە كەپىلدىك بەرۋ. ءتۇرلى «ينۆەستكومپانيالار» كىرىسكە كەپىلدىك بەرە المايدى, بۇعان زاڭ تۇرعىسىنان تىيىم سالىنعان. ەگەر بىرەۋ كەپىلدىك بەرسە, ول – الاياق دەگەن ءسوز. باسقاشا بولمايدى!
- قاجەتتى ليتسەنزيالاردىڭ بولماۋى. كومپانيا اقشالاي سالىمداردى حالىقتان تارتادى نەمەسە قور نارىعىنا ينۆەستيتسيالاۋدى ۇسىنادى, بىراق ونىڭ قولىندا ليتسەنزياسى جوق, بۇل رەتتە ونىمەن بايلانىسۋ كەرەگىنىڭ بار-جوعى جونىندە مىقتاپ ويلانىڭىز. مۇنداي ۇيىمدار قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ باقىلاۋىندا ەمەس, ياعني ءسىزدىڭ قۇقىعىڭىز بەن مۇددەڭىزدى ەشكىم قورعاي المايدى.
- كىرۋ جارناسىنىڭ بولۋى: رەسىمدەۋگە, وقىتۋعا, اكتسياعا جانە ت. ب. ءۇشىن. ادەتتە, بۇل جارنا – پيراميدانى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ نەگىزگى كىرىسى, سونداي-اق قارجى پيراميداسىنا ءتان ايقىن بەلگى.
- مەنشىكتى نەگىزگى قۇرالداردىڭ, باسقا دا قىمبات اكتيۆتەردىڭ بولماۋى. كومپانيانىڭ قولدا بار مۇلكى مەن اكتيۆتەرىن ناتيجە ويداعىداي بولىپ شىقپاعان جاعدايدا ساتۋعا جانە سالىنعان اقشانى ءىشىنارا قايتارۋعا بولادى. ال قارجى پيراميداسىندا مۇنداي اكتيۆتەر بولمايدى.
- وكتەم جارناما ناۋقانى. قارجى پيراميداسى جارناماسى كوپتەگەن كليەنتتى تەز تارتۋعا ارنالعان جانە تەك جاريالانۋى پيراميدانىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار ءۇشىن پايدالى بولاتىن اقپاراتتى قامتيدى. ارينە, مۇنداي كومپانيانىڭ كليەنتى كەزدەستىرۋى مۇمكىن تاۋەكەلدەردى جارناما بەرۋشىلەر بەلگىلى سەبەپپەن ايتپاۋعا تىرىسادى.
- ۇيىم قىزمەتىنىڭ ناقتى انىقتاماسىنىڭ بولماۋى. پيراميدادا سالىمشىدان باسقا كليەنتى جوق. سىزگە ءونىم بەرۋشىلەردى, مىسالى, باسقا بيزنەس-سەرىكتەستەردى ەشقاشان كورسەتپەيدى. جالپى كومپانياعا اقشا سالماس بۇرىن ول تۋرالى مۇمكىندىگىنشە كوپ اقپارات الىڭىز. بارلىق قۇجاتتى وقىڭىز. كومپانيا ناقتى نەمەن اينالىساتىنىن جانە اقشاڭىزدىڭ قايدا سالىناتىنىن سۇراپ ءبىلىڭىز.
- تەك جەكە كەزدەسۋ كەزىندە كەڭەس بەرۋ. جەكە كەزدەسۋدە كليەنتتىڭ سەنىمىنە كىرىپ, ونى اقشا سالۋعا سەندىرۋ ءۇشىن ءارتۇرلى پسيحولوگيا ءادىسى مەن امالدى قولدانۋ وڭايىراق.
- «شارتقا» ويلانباي قول قويۋدى ۇسىنادى. اسىعىس شەشىم قابىلداماڭىز! شارتتىڭ ۇلگىسىن قولعا بەرۋدى سۇراپ, ونىمەن ۇيدە اسىقپاي تانىسىپ شىعىڭىز. بەرىلگەن اقشانىڭ ورنىنا سىزدە قانداي قۇجات قالاتىنىن قاراڭىز. ونىڭ زاڭدى كۇشى بار ما, سونى انىقتاڭىز.
قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 217-بابىندا قارجى (ينۆەستيتسيا) پيراميداسىن قۇرعانى ءۇشىن ءۇش جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك كوزدەلگەن. قر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 150-بابى بويىنشا قارجى (ينۆەستيتسيا) پيراميداسى قىزمەتiنىڭ جارناماسىن شىعارعانى, تاراتقانى جانە ورنالاستىرعانى ءۇشىن اكىمشىلىك جازا كوزدەلگەن جانە 150 اەك-تەن 600 اەك-كە دەيىنگى مولشەردە ايىپپۇل سالىنادى.
