11 قازاندا استانادا «وتانداستار» فورۋمى وتەدى. فورۋمعا تەك ەتنيكالىق قازاقتار عانا ەمەس, سونداي-اق قازاقستاندا كىندىك قانى تامعان ازاماتتار مەن ولاردىڭ ۇرپاقتارىن قامتىعان 300-دەن ارتىق قوناق شاقىرىلعان. ولاردىڭ قاتارىندا قازاق مادەني ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى مەن بەلسەندىلەرى, ساياسات, مادەنيەت, عىلىم, ءبىلىم, مەديا, بيزنەس سالاسىنىڭ وكىلدەرى بار. ءبىز وسى فورۋم قارساڭىندا «وتانداستار قورى» كە اق پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەكۇلىمەن شاعىن سۇحبات وتكىزىپ, فورۋمنىڭ ءمان-ماقساتى تۋرالى سۇراپ بىلدىك.
– ابزال ساپاربەكۇلى, «وتانداستار» فورۋمى قانداي ماقساتتا وتكىزىلگەلى وتىر؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ 2023 جىلى تۇركىستاندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا «شەتەلدەگى قانداستارىمىزبەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتىپ, رۋحاني بايلانىستى نىعايتا بەرەمىز. بۇل ماسەلە – مەنىڭ جەكە نازارىمدا» دەگەن ءسوزى ەلىمىزدىڭ شەتەلدەگى وتانداستارمەن, قانداستارمەن بولعان بايلانىسىن نىعايتۋعا باسا نازار اۋدارىپ وتىرعانىن ايعاقتايدى. «وتانداستار قورى» كە اق 2018 جىلى ءوز جۇمىسىن باستاعان بولاتىن. الەمدەگى قازاقتارمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ, ولاردىڭ قازاق ەلىمەن بولعان قارىم-قاتىناسىن نىعايتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان بۇل ۇيىم 2019 جىلى العاش رەت «وتانداستار» فورۋمىن وتكىزگەن بولاتىن. وعان 100-گە جۋىق دەلەگات قاتىسسا, بۇل جولى كەلەتىن قوناقتارىمىزدىڭ سانى 300-دەن اسادى. فورۋمنىڭ ماقساتى – شەتەلدەگى قازاق ۇيىمدارىمەن ىنتىماقتاستىقتى تالقىلاۋ; ەلىمىزدىڭ جاڭا كەزەڭدەگى مەملەكەتتىك ساياسات پەن ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورمالارىمەن, سونداي-اق ۇلتتىق رۋحانياتقا قاتىستى زاماناۋي ترەندتەرمەن تانىستىرۋ; شەتەلدەگى قازاقتاردى قولداۋدا قازاقستاننىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتى; شەتەلدەگى قازاق جاستارىنا قازاقستاندا ساپالى ءبىلىم الۋدا جانە ءوز قابىلەتتەرىن ىسكە اسىرۋدا, سونداي-اق ەلگە كوشىپ كەلەتىن قانداستارعا مەملەكەت تاراپىنان قابىلدانىپ جاتقان قولداۋ شارالارى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ.
شاراعا قازاقستاننىڭ ەلى ىشىندەگى مەملەكەت قايراتكەرلەرى, دەپۋتاتتار, ۇلت ماسەلەسىنە باسا نازار اۋدارىپ جۇرگەن, شەتەلدەگى قازاقتارمەن ءجيى قارىم-قاتىناس ورناتىپ, ولاردىڭ تالاپ-تىلەكتەرىن بيلىككە جەتكىزۋگە كۇش سالىپ جۇرگەن ازاماتتار قاتىسادى. سونداي-اق شەتەلدەن كوشىپ كەلگەن اقىن-جازۋشى, عالىمدار دا وسى شارانىڭ باسى-قاسىندا بولادى.
– فورۋم اياسىندا قانداي شارالار وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر؟
– ءىس-شارا سەمينار-فورۋم فورماتىندا وتكىزىلىپ, شەت ەلدەردەگى قانداستارعا كرەاتيۆتىك يندۋستريا, مەديا, مادەنيەت, كاسىپكەرلىك سالالارىنداعى تىڭ ترەندتەر, ەلىمىزدىڭ ينۆەستيتسيالىق احۋالى مەن سونى باستامالارى تانىستىرىلادى. شەت ەلدەردەگى قازاق ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى مەن وتاندىق ءتۇرلى سالا وكىلدەرى ءبىر الاڭدا كەزدەسىپ, ءبىر-بىرىمەن بايلانىس ورناتۋىنا, تاجىريبە الماسۋىنا جاعداي جاسالادى. شارا اياسىندا ەل دامۋىندا قانداستاردىڭ ءرولى, وتانداستاردىڭ ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتى – ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ىلگەرىلەتۋ درايۆەرى, XXI عاسىرداعى قازاق ءتىلى جانە بۇگىنگى مۇمكىندىكتەرى, مەديا جانە زاماناۋي ترەندتەر تاقىرىپتارى بويىنشا باياندامالار جاسالىپ, تالقىلاۋ وتكىزىلەدى. سونداي-اق «وتانداستار قورى» كە اق جاڭا جوبالارىنىڭ تۇساۋكەسەرى وتەدى. ياعني «ۇلى دالا» جوباسى اياسىندا 11 كىتاپتىڭ تۇساۋى كەسىلمەك.
جالپى قوناقتارىمىز وتە ىنتالى. پاندەميا كەزىندە جول جابىلىپ, ەلگە كەلە الماي قالعان قانداستارىمىزدىڭ ەلدى ساعىنىپ قالعانى كورىنىپ تۇر.
جول شىعىندارىن وزدەرى كوتەرەتىنىنە قاراماستان فورۋمعا كەلۋگە اسا بەلسەندىلىك تانىتىپ جاتىر.
– دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايى نەگە ەسكەرۋسىز قالدى؟ «وتانداستار فورۋمى» «قۇرىلتايدىڭ» ورنىن باسىپ بارا جاتقان جوق پا؟ ويتكەنى 5 جىلدا ءبىر وتەتىن قۇرىلتايدىڭ وتپەگەنىنە بيىل, مىنە, 6 جىلعا اياق باسىپ بارادى.
– «وتانداستار فورۋمى» مەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايى – ەكەۋى ەكى بولەك جوبا. فورۋمدى «وتانداستار قورى» ۇيىمداستىرىپ وتكىزسە, قۇرىلتايدى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىرىپ وتكىزىپ كەلەدى. «وتانداستار فورۋمى» وتكەن جىلى ءوتۋى كەرەك ەدى. الايدا ەلىمىزدەگى ساياسي ناۋقانداردىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى بيىلعا شەگەرىلدى.
– بيىل «وتانداستار قورى» شەتەلدە قانداي شارالار وتكىزدى؟
– بيىل گەرمانيانىڭ كيولن قالاسىنا ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى ءوتتى. ءبىز وسى قۇرىلتايدىڭ وتۋىنە قولداۋ كورسەتتىك. بۇل قۇرىلتايعا قازاقستاننان دا قولونەر شەبەرلەرىن, ۇلتتىق سپورت ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرىن قامتىعان كوپتەگەن قوناقتار بارىپ, قازاقتار گەرمانيا ەلىندە قاۋىشتى. سونداي-اق ماۋسىم ايىندا رەسەيدىڭ ماسكەۋ قالاسىندا رەسەي قازاق ۇيىمدارى بەلسەندىلەرىنىڭ باسقوسۋى ءوتتى. بۇل ەلدە 1998 جىلدان بەرى مۇنداي اۋقىمدى شارا وتپەگەن ەكەن. شىلدە ايىندا موڭعوليادا كىشى قۇرىلتاي بولدى. ەل استاناسى ۇلان-باتىردان باستاۋ العان بۇل باسقوسۋ دا وتە جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. ەندى الداعى ۋاقىتتا قىتايدا شىعارماشىلىق فورماتتا ءىس-شارالار وتكىزسەك دەگەن ويدامىز.
– «وتانداستار قورىنىڭ» جۇمىسىن ءالى دە جەتىلدىرە ءتۇسۋ ءۇشىن تاعى قانداي جۇمىستار اتقارىلۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟
– ەلىمىزدىڭ كەيبىر زاڭدارىندا شەتەلدەگى قازاقتاردى قولداۋ بويىنشا بىرقاتار باپتار, تارماقتار ەنگىزىلگەن. بىراق شەتەلدەگى قازاقتارمەن بولعان بايلانىستى بىرىزدەندىرۋ ءۇشىن شەتەلدەگى قازاق دياسپورالارىنا قاتىستى ارناۋى زاڭ نەمەسە قۇجات قابىلداۋ كەرەك. بۇل ماسەلە دە مەملەكەتتىڭ نازارىندا, الداعى ۋاقىتتا شەشىمىن تاپسا, ءبىزدىڭ شەتەل قازاقتارىمەن جۇمىس جاساۋىمىزعا اسا ءتيىمدى بولار ەدى. وسىدان بۇرىن ۇكىمەتتىڭ ەتنيكالىق قازاقتاردى قولداۋعا بايلانىستى ءىس-شارالار جوسپارى قابىلدانعان بولاتىن, ونىڭ 2022 جىلى مەرزىمى ءبىتتى. قازىرگى تاڭدا جاڭا ءىس-شارالار جوسپارى قاراستىرىلۋ ۇستىندە, بيىل جىل سوڭىنا دەيىن قابىلدانادى دەگەن ويدامىز.
