رۋحانيات

قازاقستان بەلەستەرى



  1. 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا ­«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭى قابىلداندى. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن رەسمي تۇردە ەڭ العاش بولىپ تۇركيا, امەريكا قۇراما شتاتتارى, قىتاي, ۇلىبريتانيا, ونىڭ ارتىنان موڭعوليا, فرانتسيا, جاپونيا, وڭتۇستىك كورەيا جانە يران يسلام رەسپۋبليكاسى مويىندادى.2. 1992 جىلدىڭ 2 ناۋرىزىندا ­قازاقستان رەسپۋبليكاسى بىرىككەن ۇلتتار ۇيى­مىنىڭ (بۇۇ) مۇشەسى اتاندى. سول جىلى ماۋسىمدا الەمدىك ۇيىمداعى تۇراقتى وكىلدىگى اشىلدى, قىركۇيەك ايىندا وتكەن بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 47-سەسسياسىنا قازاقستان پرەزيدەنتى قاتىسىپ, ءسوز سويلەدى. بۇۇ-عا مۇشەلىك كەزىندە قازاقستان ءار جىلداردا ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى كەڭەسىن شاقىرتۋ, ورتالىق ازيا ەكونوميكاسى ءۇشىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ارنايى باعدارلاماسىن قۇرۋ, ارال جانە سەمەي سىندى ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتاردى قالپىنا كەلتىرۋ, 29 تامىزدى حالىقارالىق يادرولىق سىناقتارعا قارسى كۇرەس كۇنى رەتىندە جاريالاۋ, ت. ب. باستامالاردى ۇسىندى.

3. 1992 جىلى 7 مامىردا قازاقستان پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ «قازاقستان رەس­پۋبليكاسى مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ەتىپ قايتا قۇرۋ تۋرالى», «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىن قۇرۋ تۋرالى» جانە العاشقى قورعانىس ءمينيسترى ەتىپ گەنەرال-پولكوۆنيك (1993 جىلدىڭ 9 مامىرىنان ارميا گەنەرالى) س.ق.نۇرماعامبەتوۆتى تاعا­يىنداۋ تۋرالى جارلىقتارعا قول قويدى. بۇل كۇن قازاقستاننىڭ دەربەس قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعان كۇنى بولىپ بەكىتىلدى. بۇگىندە قازاقستاننىڭ جەكە قورعانىس-ءوندىرىس كەشەنى بار, بىتىمگەرلىك قىزمەتى دە جاقسى دامىعان. ۇقكۇ, شىۇ-نىڭ مۇشەسى جانە ناتو-نىڭ «بەيبىتشىلىك ءۇشىن ىنتىماقتاستىق» باعدارلاماسىنىڭ مۇشەسىنە اينالعان قازاقستان تمد-داعى كوپتەگەن پارامەترلەر بويىنشا ەڭ تابىستى مەملەكەتتىڭ ءبىرى بولا وتىرىپ, ۇلكەن جاۋىنگەرلىك الەۋەتى بار قارۋلى كۇشتەردى قۇردى.

4. 1991 جىلى 2 قازاندا قازاق عارىشقا ۇشتى. بۇل – ەلىمىز ءۇشىن تاريحي كۇن. تۇڭعىش عارىشكەر توقتار اۋباكىروۆ «سويۋز تم» عارىش كەمەسىمەن «مير» وربيتالىق كەشەنىنە كەڭەس كوسموناۆت-زەرتتەۋشىسى رەتىندە ۇشىپ, عارىشتا 7 كۇن 22 ساعات 13 مينۋت بولدى. 1994 جىلى 1 شىلدەدە «سويۋز تم-19» كەمەسىمەن تالعات مۇساباەۆ عارىش ساپارىنا اتتاندى. وسى ساپاردا قازاق عارىشكەرى 2 رەت اشىق عارىش كەڭىستىگىنە شىقتى. 126 تاۋلىككە سوزىلعان ساپارىندا ول اشىق كەڭىستىكتە 11 ساعات 7 مينۋت وتكىزگەن.

5. 1992 جىلى 4 ماۋسىمدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلداندى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك تۋىنىڭ اۆتورى – قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى شاكەن ­نيازبەكوۆ. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورلارى – بەلگىلى ساۋلەتشىلەر جانداربەك مالىبەكوۆ پەن شوت-امان ىدىرىسۇلى ءۋاليحان. بۇرىن تانىمال بولعان «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى قازاقستاننىڭ گيمنى رەتىندە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ­نازارباەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا 2006 جىلى 6 قاڭتاردا ەلىمىزدىڭ پارلامەنتىندە بەكىتىلدى. ءبىرىنشى رەت ول 2006 جىلى 11 قاڭتاردا مەملەكەت باسشىسىنىڭ سالتاناتتى ۇلىقتاۋ راسىمىندە ورىندالدى.

6. 1992 جىلدىڭ 27 تامىزىندا ۇلتتىق بانك تەڭگە كۋپيۋراسىنىڭ ۇلگىلەرىن بەكىتتى. تەڭگەنىڭ ديزاينىن جاساعان سۋرەتشىلەر – تيمۋر سۇلەيمەنوۆ, مەڭدىباي الين, اعىمسالى دۇزەلحانوۆ, قايروللا ابجالەلوۆ. تەڭگە ۇلىبريتانيادا باسىلىپ شىقتى. 1993 جىلدىڭ 12 قاراشاسى كۇنى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ۇلتتىق ۆاليۋتا ەنگىزۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى. 1993 جىلعى 15 قاراشادا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى اينالىسقا ەنگىزىلدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قىتاي, رەسەي, وزبەكستان, قىرعىزستان مەملەكەتتەرىمەن مەملەكەتتىك شەكاراعا بايلانىس­تى حالىقارالىق شارتتار قابىلدادى. شەكارانى شەگەندەۋ ءىسى 1998 جىلى باستالىپ, 2002 جىلعى 10 مامىردا بەيجىڭ قالاسىندا قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مي­نيسترى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن قىتايدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى تان ءتسزياسيۋاننىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى قازاقستان-قىتاي مەملەكەتتىك شەكاراسىنىڭ سىزىعىن دەماركاتسيالاۋ تۋرالى حاتتاماعا قول قويۋىمەن اياقتالدى. قازاقستان-قىتاي مەملەكەتتىك شەكاراسىنىڭ جالپى شەگەندەلگەن ۇزاقتىعى – 1783 كم, ونىڭ ىشىندە قۇرلىق شەكاراسى – 1215,86 كم, سۋ شەكاراسى – 566,89 كم.

7. 1992 جىلعى 28 قىركۇيەك پەن 4 قازان ارالىعىندا قازاقتاردىڭ 1-ءىنشى دۇنيەجۇزىلىك قۇرىلتايى الماتىدا ءوتتى. تۇركيا, گەرمانيا, فرانتسيا, نورۆەگيا, موڭعوليا, قىتاي, اۆستريا جانە باسقا 33 ەلدەن 800-دەن استام وكىل قاتىسقان قۇرىلتايدا قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ بايانداما جاسادى. 2002 جىلى تۇركىستان قالاسىندا وتكەن 2-ءنشى قۇرىلتايدا تاريحي وتانىنا ورالۋدى اڭساپ جۇرگەن قانداستار قاتارىنىڭ تولىعۋى جايىندا ءسوز بولدى. 2005 جىلى 27 قىركۇيەكتە استانادا وتكەن 3-ءىنشى دۇنيەجۇزىلىك قۇرىلتايدا شەتەلدە تۇراتىن قانداستاردى قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋدا جاعداي جاساۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى.

8. قازاقستان 1993 جىلى 28 قاڭتاردا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ العاشقى كونستيتۋتسياسى قابىلداندى. كونستيتۋتسيا 9 تاراۋدان, 98 باپتان قۇرالدى. 1995 جىلى 30 تامىزدا اتا زاڭ قايتا قابىلداندى.

9. 1994 جىلى 6 شىلدەدە قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسى ەلوردانى الماتىدان اقمولاعا اۋىستىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. استانانى رەسمي كوشىرۋ 1997 جىلعى 10 جەلتوقساندا جۇزەگە استى. اقمولانىڭ اتاۋى استانا بولىپ وزگەرتىلدى. جاڭا استانانىڭ حالىقارالىق تۇساۋكەسەرى 1998 جىلعى 10 ماۋسىمدا ءوتتى. 2019 جىلعى 1 قازانداعى مالىمەت بويىنشا نۇر-سۇلتان قالاسىندا 1121800 مىڭ ادام تۇرادى.

10. 2003 جىلى 23-24 قىركۇيەكتە استانادا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ I سەزى ءوتتى. وعان يسلام, حريستياندىق, يۋدايزم, سين­تويزم, يندۋيزم جانە ءبۋدديزمنىڭ بەدەلدى وكىلدەرى قاتىستى. بۇكىل الەمدەگى ادامزات بالاسىنىڭ بەيبىت ءومىرى ءۇشىن ءتۇرلى دىندەر وكىلدەرىنىڭ ىنتىماقتاستىعى مەن بىرلىگىنىڭ وزەكتىلىگىن كوتەرگەن سەزدىڭ يدەياسىن الەمنىڭ اسا ىقپالدى ساياساتكەرلەرى قولدادى. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ ءىى سەزى استانادا 2006 جىلى 12-13 قىركۇيەكتە, III سەزى 2009 جىلى 1-2 شىلدەدە, ال IV سەزى 2012 جىلعى 30-31 مامىردا ءوتتى.

12. 2010 جىلى 1-2 جەلتوقساندا استانادا ەقىۇ ءسامميتى ءوتتى. سامميتكە ەقىۇ-عا مۇشە 38 مەملەكەت جانە ۇكىمەت باسشىسى, حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىم­داردىڭ وكىلدەرى قاتىستى. ولاردىڭ قاتارىندا ەقىۇ باس حاتشىسى مارك پەررەن دە بريشامبو, بۇۇ باس حاتشىسى پان گي مۋن, رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى دميتري مەدۆەدەۆ, اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى حيللاري كلينتون, گەرمانيانىڭ فەدەرالدىق كانتسلەرى انگەلا مەركەل, يتاليا پرەمەر-ءمينيسترى سيلۆيو بەرلۋسكوني, ت. ب. بولدى. سامميتتە ەۋرو-اتلانتيكا جانە ەۋرازيا كەڭىستىكتەرىندەگى تۇراقتى قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى, اۋعانستانداعى قاقتىعىستاردى شەشۋ جايى تالقىلاندى.

13. 2011 جىلى قاڭتار-اقپان ايلارىندا ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت VII قىسقى ازيادا ويىندارى ءوتتى. ازيادانىڭ قارساڭىندا استانادا «الاۋ» جاڭا مۇزايدىن سارايى, الماتىدا شاڭعىمەن تۇعىردان سەكىرۋ, شاڭعى جارىسىن وتكىزۋ ءۇشىن شاڭعى-بياتلون ستاديونى سالىندى. قازاقستان قىسقى ازيادادا 32 التىن مەدال يەلەندى جانە جالپىكوماندالىق ەسەپتە ايقىن باسىمدىلىقپەن ءبىرىنشى ورىندى جەڭىپ الدى. ەكىنشى ورىندى جاپونيا, ءۇشىنشى ورىندى وڭتۇستىك كورەيا, ءتورتىنشى ورىندى قىتاي يەلەندى.

14. 2017 جىلى «ەكسپو-2017» كورمەسى ءوتتى. كورمە اۋماعىندا 4 مىڭ پاتەر, جاڭا مەيمانحانا, كونگرەسس-ورتالىق, ۇلتتىق پاۆيلون, «نۇر الەم» جانە كورپوراتيۆتىك پاۆيلوندار, ويىن-ساۋىق جانە قىزمەت كورسەتۋ نىساندارى ورنالاستى. كورمە كەشەنىنىڭ جالپى اۋدانى – 174 گەكتار. الەمدىك ەنەرگيانى ساقتاۋ, بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋدا جاڭا تەحنولوگيانى قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كورمەگە بارلىق قۇرلىقتىڭ 178 ەلىنەن ميلليونداعان ادام قاتىسىپ, وزدەرىنىڭ عىلىمي جەتىستىكتەرىن كورسەتتى.




تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button