بيىل قارا شاڭىراق قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەسترىنىڭ قۇرىلعانىنا 85 جىل تولىپ وتىر. وسىعان وراي جىل باسىنان بەرى الىس-جاقىن شەتەلدەر مەن ەل وڭىرلەرىندە گاسترولدەرى ءوتىپ جاتىر. 30 قازاندا ەلوردانىڭ «قازاقستان» ورتالىق كونتسەرت زالىندا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن مەرەيتويلىق ۇلكەن كونتسەرت وتەدى. سونىڭ قارساڭىندا وركەستر ديرەكتورى, مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى قۋانىشبەك مۇحانعاليەۆپەن ونەر ۇجىمىنىڭ كەشەگى جانە بۇگىنگى كۇندەرى تۋرالى سۇحباتتاستىق.
جۇبانوۆتان تىلەپبەرگەنگە دەيىن
– الدىمەن ايتارىمىز, وركەستردىڭ مەرەيتويى قۇتتى بولسىن! اڭگىمەمىزدى ونەر ۇجىمىنىڭ تاريحىنان باستاساق…
– قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەسترى قازاق مۋزىكاسىنىڭ قارا شاڭىراعى بولىپ سانالادى. سوناۋ 1934 جىلى اكادەميك احمەت جۇبانوۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان ونەر ۇجىمىنا بيىل 85 جىل تولىپ وتىر. وركەستر ەلباسىمىز-تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ ايتقانداي, بۇگىندەرى تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ ءىنجۋ-مارجانىنا اينالدى.
وركەستردىڭ قۇرامىندا مادەنيەت جانە ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ, كسرو جانە قازاقستاننىڭ حالىق ارتىستەرىنىڭ ۇلكەن شوعىرى قىزمەت ەتىپ, ونىڭ قالىپتاسۋىنا, ەلگە تانىلۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوستى. كەشەگى احمەت جۇبانوۆتان باستاساق, بۇل قاتاردا شامعون قاجىعاليەۆ, الدابەرگەن مىرزابەكوۆ, فۋات مانسۇروۆ سىندى مايتالمان ديريجەرلەر تۇر. تاۋەلسىزدىكتەن بەرى قاراي تارتساق, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ايتقالي جايىموۆ, قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ بۇگىنگى رەكتورى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ارمان جۇدەباەۆ ديريجەرلىك تاياق ۇستاسا, وسى كۇندەرى وركەستردىڭ باس ديريجەرى – «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى ابىلاي تىلەپبەرگەن.
– مەرەيتويلىق جىلدا بىرنەشە مەملەكەتكە, ەلىمىزدىڭ بىرقاتار قالاسىنا گاسترولدەرمەن بارىپ قايتىپسىزدار. سول ساپارلار تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز.
– وسى جىل ءبىز ءۇشىن ەرەكشە بولىپ تۇر. مەرەيتويعا وراي گاسترولدىك ساپارلاردىڭ كەستەسى جاسالدى. جىل باسىنان بەرى رەسەي فەدەراتسياسىندا, يسپانيانىڭ مادريد قالاسىندا, باتىس قازاقستان جانە الماتى وبلىستارىندا, 15 قازاندا الماتى شاھارىنداعى «رەسپۋبليكا» سارايىندا ۇلكەن كونتسەرتتەردى وتكىزدىك.
بيىل – ءبىزدىڭ عانا ەمەس, قازاق ونەرىنىڭ وزگە دە قارا شاڭىراقتارىنىڭ مەرەيتويى. سونىڭ ىشىندە قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنا – 75 جىل, اباي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترىنا – 85 جىل, ن.ساتس اتىنداعى بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر تەاترىنا – 75 جىل, كازاقستان كومپوزيتورلار وداعىنا – 80 جىل. جالپى وتكەن عاسىردىڭ وتىزىنشى-قىرقىنشى جىلدار قازاق ونەرىنە ۇلكەن ءدۇمپۋ اكەلدى. سول مەرەيتويلاردىڭ بارىنە اتسالىستىق. ونىڭ سىرتىندا ساكەن سەيفۋللين مەن ءىلياس جانسۇگىروۆ سەكىلدى ارىستارىمىزدىڭ 125 جىلدىعى – وسى جىلدىڭ ەنشىسىندە. جازۋشىلار وداعىمەن بىرلەسىپ, ۇلكەن كونتسەرت قويدىق. ال 30 قازان كۇنى ەلورداعا كەلەمىز. سول كونتسەرتكە بارشاڭىزدى شاقىرامىن.
ەلوردادا ۇلى دالانىڭ كەڭدىگىن پاش ەتەدى
– ەلورداداعى كونتسەرتكە بۇيىرتسا بارامىز, راقمەت! باس قالادا وتەتىن كونتسەرت باعدارلاماسىمەن قىسقاشا تانىستىرىپ وتسەڭىز…
– كونتسەرتكە كەلسەڭىزدەر قازاق مۋزىكاسىنىڭ ۇلىلىعىن, ۇلى دالامىزدىڭ كەڭدىگىن پاش ەتەتىن سازدى اۋەندەردى تىڭدايسىزدار. وندا وركەستردە قىزمەت ەتكەن, قازىر جۇمىس ىستەپ جاتقان اعا بۋىن, ورتا بۋىن, جاس بۋىندى ۇلىقتاپ, قۇرمەتتەپ, قوشەمەتتەپ بەينەفيلمدەر كورسەتەمىز. فوتوكورمە ۇيىمداستىرامىز. الماتى قالاسىنداعى كونتسەرتىمىزدە قۇرمانعازى وركەسترىمەن بىرگە وسكەن, وركەسترمەن بىرگە الەمنىڭ جەتەكشى ساحنالارىن كورگەن نۇرعالي ءنۇسىپجانوۆ, بيبىگۇل تولەگەنوۆا, التىنبەك قورازباەۆ, ماقپال ءجۇنىسوۆا, ايگۇل قوسانوۆا, ساكەن مايعازيەۆ ونەر كورسەتتى. ال نۇر-سۇلتان قالاسىنا نۇرجامال ۇسەنباەۆا, سۇندەت بايعوجين, تامارا اسار سىندى وپەرا جانە ەسترادا جۇلدىزدارىن شاقىرىپ وتىرمىز. ولار دايىندىق جۇمىستارىن باستاپ كەتتى.
– الداعى جوسپارلارىڭىز قانداي, تاعى قاي وڭىرلەردە كونتسەرت وتكىزەسىزدەر؟
– جىل سوڭىنا دەيىن الماتىدا تاعى بىرنەشە كونتسەرت قويىپ, قىتايدىڭ بەيجىڭ مەن ءۇرىمشى قالالارىنا, وزبەكستانعا گاسترولدەرمەن بارامىز. وزبەكستانداعى قازاقستان جىلىنىڭ جابىلۋى قۇرمانعازى وركەسترىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن وتەدى. بۇل جاعداي وركەستردىڭ قازاقستاننىڭ مادەني ساياساتىنداعى ۇلكەن ورنىن پاش ەتەدى. الداعى جوسپارىمىزدا تاشكەنت قالاسىنداعى ۇلكەن كونتسەرتىمىز تۇر. وسىمەن جىلدى اياقتاپ, كەلەسى جىلدىڭ جوسپارىن ورىنداۋعا كىرىسەمىز.
ۇلى ابايدىڭ – 175, ءال-فارابي بابامىزدىڭ – 1150, التىن وردانىنىڭ 750 جىلدىقتارىنا دايىندىققا قازىردەن باستاپ كىرىسىپ كەتتىك. مۋزىكانىڭ ءالىپبيىن قالىپتاستىرعان ءال-فارابي بابامىز عوي. جاۋگەرشىلىك زاماندا حانداردىڭ, بيلەردىڭ, باتىرلاردىڭ بەينەسىن تالاي جىراۋلار مەن كۇيشىلەر سومدادى. سونىڭ ءبارىن پاش ەتەمىز. ونىڭ ۇستىنە شىعىس قازاقستان وبلىسىنا گاسترولدىك ساپار جوسپارلاندى.
مۇنىڭ ءبارى – ەلباسىمىزدىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ», «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» باعدارلامالارىنىڭ يگىلىگى. قازىرگى پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ مادەنيەت سالاسىنا ۇلكەن قولداۋ كورسەتىپ وتىر. كەلەسى جىلى مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن وسىرۋگە پارمەن بەردى. بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولداۋىمەن كوپتەگەن مادەني وشاقتاردىڭ كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر.
ۇرپاقتار ساباقتاستىعى مەن ءداستۇر جالعاستىعى
– پرەزيدەنت تاراپىنان مادەنيەت سالاسىن قولداۋ تۋرالى ايتىپ جاتىرسىز. قازىر وركەستر مۇشەلەرىنىڭ جالاقىسى قانداي؟ جالپى ارتىستەردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋ جاعى قالاي؟
– وركەستردە ورتاشا جالاقى – 100 مىڭ تەڭگەنىڭ كولەمىندە. بيىل جاستار جىلى عوي. وسى جىلى ۇجىمىمىزعا كوپتەگەن جاس ماماندار جۇمىسقا كەلدى. سونىڭ ىشىندە وتباسىن قۇرعان, پاتەردە جۇرگەن, بالالى-شاعالى ادامدار بار. ولار – ءتۇرلى قيىندىقتارعا قاراماي,
بولاشاققا سەنەتىن, مۋزىكاعا بەرىلگەن, شىن پاتريوت ازاماتتار. بۇل جاعى ءبىزدى قۋانتادى. مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ بولىپ جاتسا, ارينە, الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشەمىز.
قازىردىڭ وزىندە مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تاراپىنان قولداۋ بار. بىلتىر «قازاقكونتسەرتتىڭ» عيماراتى بىزگە بەرىلىپ, جاڭا جەرگە كوشتىك. ءسويتىپ ۇلكەن ولجاعا كەنەلدىك. زالىمىز كەڭەيىپ قالدى. عيمارات قالانىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان سوڭ كورەرمەندەرىمىزگە دە ىڭعايلى بولدى.
– قازىر وركەستردە قانشا مۋزىكانت بار؟ جالپى ۇجىمدا قانشا ادام جۇمىس ىستەيدى؟
– قۇرامىمىزدا 85 ءارتىس, ال شتاتتا باس-اياعى 127 ادام جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ ىشىندە ايگىلى قوبىزشى جاپپاس قالامباەۆتىڭ قىزى قۇندىز قالامباەۆا, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, باس كونتسەرتمەيستەر باتىرجان مىقتىباەۆ, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرلەرى جاناس بەكەنتۇروۆ, ءلايلا مازوۆا بار. ارتىستەردىڭ الدى وركەستردە ەلۋ, قىرىق جىل قىزمەت ىستەپ كەلە جاتىر. ولار تالاي شەتەلدەر مەن ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن ارالادى.
– كەزىندە بولات سارىباەۆ تالاي ۇلتتىق اسپاپتارىمىزدى جاڭعىرتتى. سولار قازىرگى كەزدە وركەستردە قانشالىقتى قامتىلدى؟
– سازسىرناي, سىبىزعى, باسقا دا اسپاپتار بۇگىندە بىزدە, سوسىن ن. تىلەنديەۆ اتىنداعى «وتىرار سازى» وركەسترىندە كوپ قولدانىلادى. قۇرمانعازى وركەسترى اكادەميالىق, جالپىلاما باعىتتىڭ ءبارىن قامتىسا, «وتىرار سازى» ەتنوگرافيالىق باعىتتا جۇمىس ىستەيدى. ۇلتتىق اسپاپتاردىڭ كوبىسى – وسى وركەستردە. سوعان قاراماي, جاڭا اسپاپتاردى قوسۋ جاعىنان ىزدەنىس ۇستىندەمىز. جالپى مۋزىكانتتاردىڭ ۇعىمىندا قۇرمانعازى وركەسترى – اتا وركەستر, «وتىرار سازى» – اعا وركەستر, وڭىرلەردەگى وركەسترلەر – ءىنى وركەسترلەر بولىپ ەسەپتەلەدى.
– كەشەگى وتىزىنشى جىلداردان باستاپ قامار قاسىموۆ, ەممانۋيل رومانەنكو سىندى شەبەرلەر قۇرمانعازى وركەسترىنە ارناپ ۇلتتىق اسپاپتاردى جاساعانىن بىلەمىز. قازىر ءداستۇر جالعاستىعى بار ما؟ شەبەرلەرگە مۋزىكالىق اسپاپتارعا تاپسىرىس بەرەسىزدەر مە؟
– جولاۋشى تۇردىعۇلوۆ دەيتىن شەبەر بىزگە اسپاپتاردى جاسايدى. وركەستردەگى اسپاپتاردىڭ كوبىسى جولاۋشى اعامىزدىڭ قولىنان شىققان. اسپاپتارعا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ارقىلى تاپسىرىس بەرەمىز. ارينە, ساپاعا كوپ كوڭىل بولەمىز.
شەتەلدەردەن كورەرمەندەر كەلەدى
– كورەرمەندەرىڭىز جاعى قالاي؟ كونتسەرتتەرىڭىزگە كوپ ادام جينالا ما؟
– كورەرمەندەرىمىز كوپ. ولار ەگدە جاستاعى, ورتا جاستاعى جانە جاستار, جاسوسپىرىمدەر بولىپ بىرنەشە توپقا بولىنەدى. ارقايسىسىنا ءارتۇرلى باعدارلاما دايىندايمىز. ەسكى مەن جاڭانى قوسىپ كونتسەرتتەردى وتكىزەمىز. بۇرىننان قالىپتاسقان كورەرمەندەرىمىز بار. جىلدان جىلعا جاڭا كورەرمەندەر دە كوپتەپ قوسىلىپ جاتىر. بىردە قۇرمانعازى ساعىربايۇلىنىڭ كۇيلەرىنەن كونتسەرت بەردىك. سول كەزدە «Kassir.kz», «تicketon.kz»
ارقىلى ونلاين بيلەت شوتلانديادان, تۇركيادان, پولشادان ساتىپ الىنعانىن بايقادىق. شەتەلدەن كەلگەن كورەرمەندەر كونتسەرتتەن كەيىن ريزا بولىپ, ويلارىن ايتتى. وركەسترىمىز ءتۋريزمنىڭ دامۋىنا دا ۇلەس قوسىپ جاتقانداي. سول جاعى دا ءبىزدى قۋانتىپ, مەرەيىمىزدى تاسىتادى.
– قۋانىشبەك جانبولاتۇلى, بيلەتتەرىڭىزدىڭ باعاسى قانداي؟
– بيلەتتەردىڭ باعاسى – 700 تەڭگە مەن 3 مىڭ تەڭگە شاماسىندا. باعا ورىن مەن كەلەتىن كورەرمەندەرگە بايلانىستى وسىلاي قويىلعان. ستۋدەنتتەرگە جەڭىلدىك جاساپ, ەڭ تومەنگى باعانى قويدىق.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت! شىعارماشىلىق تابىستار تىلەيمىز!
سۇحباتتاسقان
امانعالي قالجانوۆ
