جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتسىز تۇرىپ جاتقان, قۇقىقتىق مارتەبەسى رەتتەلمەگەن ادامداردىڭ انىقتالۋىنا بايلانىستى ءىىم باسشىلىعىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا كوشى-قون قىزمەتى كوميتەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بوسقىندار ىستەرى جونىندەگى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى جوعارعى كوميسسارىنىڭ باسقارماسىمەن بىرلەسىپ, مارتەبەسى رەتتەلمەگەن ادامداردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامنىڭ قۇجاتتارىن رەسىمدەۋ ءۇشىن كەڭ اۋقىمدى اكتسيا وتكىزۋدە. ىشكى ىستەر ورگاندارى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ كومەگىمەن مارتەبەسى رەتتەلمەگەن ادامداردى انىقتاپ, كوشى-قون قىزمەتى ولاردىڭ مارتەبەسىن انىقتاۋدا كومەك كورسەتىپ, قر ازاماتىنىڭ نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامنىڭ قۇجاتتارىن رەسىمدەيتىن بولادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جارامسىز قۇجاتتارى بار ادامداردىڭ تۇرۋ فاكتىلەرىن انىقتاۋ جالعاسۋدا. قۇجاتتاردىڭ بولماۋى ادامداردىڭ وزدەرىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن ىسكە اسىرۋىن شەكتەيدى. ولار قاجەتتى جاردەماقىلارىن رەسىمدەي المايدى, ءبىلىم, دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرىن پايدالانبايدى, باسقا دا مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى المايدى. كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى وداعى كەزىندەگى پاسپورتتارىن ۋاقتىلى اۋىستىرماعان قازاقستان ازاماتتارىمەن قاتار تمد ەلدەرىنىڭ مەرزىمدەرى وتكەن قۇجاتتارى بار ادامدار بار. جىل باسىنان 1974 جىلعى ۇلگىدەگى قىزىل پاسپورتتارى نەگىزىندە 867 ادام قۇجاتتاندىرىلدى, 2019 جىلى – 1 مىڭ 727 ادام. سونىمەن قاتار ءبىز انىقتاعان ادامداردىڭ ەداۋىر سانى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تانىلمايدى, ولار قازاقستانعا تمد ەلدەرىنەن كوشىپ كەلگەندەر, بۇل رەتتە ولار كەلگەن مەملەكەتتەر وسى ادامداردى ءوز ازاماتتارى رەتىندە مويىندامايدى. مىسالى, قوستاناي وبلىسىندا ەر ادام 30 جىل بويى قۇجاتسىز تۇرعان. سادچيكوۆكا كەنتىنىڭ تۇرعىنى كسرو ىدىراعان سوڭ, ۇزاق ۋاقىت بويى 1974 جىلعى ۇلگىدەگى كسرو پاسپورتى بويىنشا تۇرعان, ونى كەيىننەن جوعالتىپ العان. وسىعان وراي, اعىمداعى جىلعى تامىز ايىندا ول تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا كوشى-قون قىزمەتىنە جۇگىنگەن, وندا وعان قر ازاماتىنىڭ جەكە كۋالىگىن رەسىمدەۋگە كومەك كورسەتىلدى.
قاراعاندى وبلىسىندا 46 جاستاعى ايەل جانە ونىڭ ۇلى ۇزاق ۋاقىت بويى جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتسىز تۇرىپ جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا ايەلگە قاتىستى تۋ تۋرالى كۋالىگىن قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا شارالار قابىلدانۋدا. وسى ايەل قر ازاماتىنىڭ جەكە كۋالىگىن ۋاقتىلى رەسىمدەمەگەنىن ەسكەرە وتىرىپ, «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» زاڭعا سايكەس ول جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتى الماعان ادام رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا تيەسىلىگىن انىقتاۋعا جاتادى. وسىعان بايلانىستى 2020 جىلعى 18 قىركۇيەكتە قاراعاندى وبلىسى پد كققب-عا ونىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا تيەسىلىگىن انىقتاۋ بويىنشا ماتەريال قاراۋعا قابىلداندى. ۇلىنىڭ تۋ تۋرالى كۋالىگىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە ودان ءارى وعان جەكە كۋالىكتى رەسىمدەۋ ماسەلەسى اناسىنىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتارىن العان سوڭ شەشىلەدى (فوتوسۋرەتى بار). كوشى-قون قىزمەتى كوميتەتى اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جويۋ, كوشى-قون سالاسىندا قازاقستان ازاماتتارىنا جانە شەتەلدىكتەرگە ايتارلىقتاي قولايلى جاعدايلاردى جاساۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتقانىن اتاپ ايتقىم كەلەدى. وسىلايشا, اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان تۋريزم, جەكە نەمەسە قىزمەتتىك ىستەر بويىنشا ماقساتپەن قازاقستانعا كەلگەن شەتەلدىكتەردىڭ مىندەتتى تىركەۋى جويىلدى. ولار ۆيزادا كورسەتىلگەن بارلىق مەرزىم ىشىندە كوشى-قون قىزمەتىندە تىركەۋسىز ءبىزدىڭ ەلدە بولا الادى. قازاقستانعا ۆيزاسىز كەلۋ ءتارتىبى بار ەلدەردىڭ ازاماتتارى وتىز كۇن ىشىندە, ال ەاەو (ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق – ارمەنيا, بەلارۋس, قىرعىزستان, رەسەي) ەلدەردىڭ ازاماتتارى 90 كۇن ىشىندە بولا الادى. ۇزاق مەرزىمگە كەلگەندەر – جۇمىس ىستەۋگە, وقۋعا جانە ت.ب. ۋاقىتشا تۇرۋعا رۇقساتتى رەسىمدەۋگە بولادى, ول ءبىر جىل مەرزىمگە بەرىلەدى جانە ودان ءارى ۇزارتۋعا بولادى. رۇقساتتى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا نەمەسە ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالى ارقىلى ەلەكتروندى تۇردە الۋدى جوسپارلاۋدامىز. قازىر «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسيامەن جانە تسيفرلىق دامۋ, يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ, ءبىزدىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەردى ينتەگراتسيالاۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز. قازىرگى كەزدە كوشى-قون قىزمەتى كورسەتەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ كوپ بولىگى اۆتوماتتاندىرىلعانىن اتاپ وتەمىن. مىسالى, ازاماتتارعا ەڭ قاجەتتى قىزمەت – تۇرعىلىقتى تۇرۋ جەرى بويىنشا تىركەلۋ جانە تىركەۋدەن شىعۋ. بۇگىنگى كۇنى ازاماتتاردى تىركەۋ ءۇشىن قۇجاتتار پاكەتى قىسقارتىلدى, جەكە كۋالىك قانا تالاپ ەتىلەدى (بۇرىنعىداي تۇرعىن ۇيگە قۇقىق بەلگىلەيتىن قۇجاتتار, بۇرىنعى تۇرعىلىقتى جەرىنەن كەلۋ جانە كەتۋ مەكەنجاي پاراقتارى, ازاماتتاردى تىركەۋ كىتابى, تۇرعىلىقتى جەرگە تىركەلۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك باج, اسكەري مىندەتتىلەرگە اسكەري بيلەت تالاپ ەتۋ جويىلدى). ازاماتتار حقكو جۇگىنىپ, سونداي-اق ەلەكتروندىق-تسيفرلىق قولتاڭباسى بولسا «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» پورتالى ارقىلى الا الادى. تىركەۋ تۇرعىن ءۇي يەسىنىڭ كەلىسىمىنە سايكەس جۇزەگە اسىرىلاتىنىنا بايلانىستى تۇرعىن ءۇي جەكەمەنشىك يەسىنىڭ قۇقىعىن راستايتىن مالىمەتتەردى ءبىز اقپاراتتىق ءوزارا ءىس-قيمىل جاساسۋ شەڭبەرىندە «جىلجىمايتىن مۇلىك ءتىزىلىمى» دەرەكتەر قورىنان الامىز. سونىمەن قاتار م-GOV نەمەسە «ءموبيلدى ۇكىمەت» ءموبيلدى قوسىمشا ارقىلى بىررەتتىك ءپارولدى پايدالانىپ ازاماتتاردى تىركەۋ مۇمكىندىگى ەنگىزىلدى (ۇيالى تەلەفونعا سمس-حابارلاما كەلىپ تۇسكەن تۇردە). ول ءۇشىن ءوزىنىڭ ۇيالى تەلەفونىنا m-gov قوسىمشاسىن جۇكتەپ, ازاماتتاردىڭ ءموبيلدى بازاسىندا تىركەلۋ قاجەت. انىقتاما رەتىندە: 2020 جىلى (8 ايدا) تۇرعىلىقتى جەرى جانە ۋاقىتشا بولاتىن جەرى بويىنشا قر-دىڭ 1ملن 155 مىڭ ازاماتى تىركەلدى, ونىڭ ىشىندە تۇراقتى – 998 مىڭ 810, ۋاقىتشا – 156 مىڭ. تىركەلگەن ازاماتتاردىڭ ىشىندە پورتال ارقىلى – 429 مىڭ 327 (نەمەسە 37%); تۇراقتى – 374 714 ازامات, ۋاقىتشا 54 613 ازامات تىركەۋدى رەسىمدەدى. كوشى-قون قىزمەتتەرىن ەلەكتروندى فورماتتى الۋ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋ بويىنشا ۇدايى جۇمىس جۇرگىزەمىز. مىسالى, قازىرگى ۋاقىتتا ۆيزا ساناتتارىن كەڭەيتۋ مۇمكىندىگى پىسىقتالۋدا, ولار ەلەكتروندى فورماتتا بەرىلەتىن بولادى (قازىر ول تەك ىسكەري ماقساتپەن كەلۋ ءۇشىن, تۋريزم جانە ەمدەلۋ ءۇشىن ۆيزالارعا قولدانىلادى). پاسپورتتى جانە جەكە كۋالىكتى رەسىمدەۋگە ەلەكتروندى ءوتىنىمدى بەرۋ ءۇشىن نەگىزدەردىڭ تىزبەسىن كەڭەيتۋ جوسپارلانۋدا. جاڭالىقتىڭ ءبىرى – ول جەكە ادامداردىڭ ءۇي شارۋاشىلىعىندا جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن كەلۋشىلەرگە (ەڭبەكشى) رۇقسات بەرۋ بويىنشا مەملەكەتتىك كورسەتىلەتىن قىزمەتتى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنا بەرۋ. قازىر رۇقسات الۋ ءۇشىن شەتەلدىكتەر قالالىق, اۋداندىق پوليتسيا ورگاندارىنا نەمەسە كوشى-قون قىزمەتتەرى ورتالىقتارىنا جۇگىنەدى, ولار وبلىستىق ورتالىقتاردا عانا بار. ماۋسىمنان باستاپ قاناتقاقتى جوبانى ىسكە اسىرۋدامىز, وسى قىزمەت حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا كورسەتىلەتىن بولادى, ول وسى پروتسەستى ەلەۋلى جەڭىلدەتەدى.
س. سەيىتجانوۆ,
ءىىم كوشى-قون قىزمەتى كوميتەتى
توراعاسىنىڭ ورىنباسارى
