بۇگىنگى قالالىق اتا-انا بالانىڭ ءۇي تاپسىرماسىن ازىرلەۋدە دە رەپەتيتوردىڭ كومەگىنە جۇگىنەتىن بولعان. نۇر-سۇلتاندا قانشا رەپەتيتور مەن وقۋ ورتالىعى بارى تۋرالى ناقتى مالىمەت تابا المادىق, ال جارنامادان كوز تۇنادى, رەپەتيتور قىزمەتى قىمبات بولسا دا, ولارعا سۇرانىس جوعارى.
جينالىستا بالا ۇلگەرىمى تۋرالى ءسوز بولعاندا مۇعالىمدەردىڭ ءوزى «بالاڭىزعا رەپەتيتور جالداساڭىز, ۇلگەرىمى جاقسى بولىپ كەتەدى» دەپ كەڭەس بەرەتىنىن دە كورىپ ءجۇرمىز.
باقىتگۇل ساحيقىزى, جوعارى ساناتتى مۇعالىم:
– مەكتەپ مۇعالىمىندە ارەڭ جازاتىن, ەجىكتەپ وقيتىن ناشار وقۋشىعا نە قوسىمشا تاپسىرما ارقىلى ودان ءارى دامىتۋعا بولاتىن ورتاشا وقۋشىعا بولەك كوڭىل اۋدارۋعا ۋاقىت جەتە بەرمەيدى, قانشاما قاعازىمىز بار جازاتىن, سوندىقتان مەن ءۇشىن رەپەتيتور قوسىمشا ءبىلىم بەرەتىن كومەكشى, ءوزىم ساباق بەرۋ كەزىندە رەپەتيتورعا باراتىن بالانى بىردەن بايقايمىن, ول جاقسىراق تۇسىنەدى.
بۇركىتحان, جەكە رەپەتيتور:
– كەيبىر اتا-انا اقشاسىنىڭ قايتارىمىن تەزىرەك كورگىسى كەلەدى, كەي اتا-انا بالا فيزيكانى ۇناتپاسا دا ونى ماجبۇرلەيدى, ءويتكەنى فيزيكاعا بولىنەتىن گرانت كوبىرەك. بۇعان بىزدەگى ءبىلىم جۇيەسى كىنالى.
دەرەككە قاراعاندا, ەلىمىزدە جوو-عا ءتۇسۋشى ءاربىر ەكىنشى ادام رەپەتيتور قىزمەتىنە جۇگىنگەن, 68% وقۋشى مەكتەپتىڭ سوڭعى جىلىندا رەپەتيتورمەن دايىندالعان, ماتەماتيكا ءپانىنىڭ رەپەتيتورىنا سۇرانىس – 67%, تاريح پەن فيزيكادان – 36%, قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن – 18%. ورتالىقتاردا ۇبت-عا كەشەندى تۇردە دايىنداۋ 47000-65000 تەڭگە ارالىعىندا. بۇعان اعىلشىن ءتىلى كىرمەيدى. اعىلشىننىڭ ساعاتى – 3 مىڭ. ەگەر ماتەماتيكانى اعىلشىنشا تۇسىندىرسە, بۇل 5000-7000 تەڭگە ارالىعىندا.
ساپانى كىم باقىلايدى؟
ويتكەنى زاڭ تۇرعىسىنان العاندا, رەپەتيتورلىق – ءبىلىم بەرۋگە رۇقسات العان كاسىپكەرلىك قىزمەت. ال كاسىپكەرلىكتىڭ باستى مىندەتى – زاڭ اياسىندا قىزمەت ەتىپ, سالىق تولەپ وتىرۋ. سوندىقتان بالاسىن دامىتۋدى سەنىپ تاپسىرعان اتا-انا رەپەتيتوردان ادالدىق پەن ساپانى تالاپ ەتۋى ءتيىس.
پەريزات ۋسيپباەۆا, ەۇۋ پەداگوگيكالىق عىلىمدار ماگيسترى, دوكتورانت:
– رەپەتيتوردىڭ پايداسى بارى راس, بىراق قاداعالاۋ كەرەك, قازىر ولاردىڭ كوبى – ستۋدەنت, قوسىمشا تابىس كوزى رەتىندە قارايدى. بىراق اتا-انا اقىسىن تولەگەن جەردە ناتيجە كۇتەدى. بىلتىر قىزىما ەۇۋ-ءدىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى كەلىپ ءجۇردى, فيزيكادان جاقسى كومەكتەستى. ولارعا ءبىز دە ءوز تالابىمىزدى قويۋىمىز كەرەك. قابىلەتى ەرەكشە بالالارعا دا رەپەتيتورمەن جۇمىس ءتيىمدى. مەنىڭشە, رەپەتيتورعا بارام دەگەن تىلەك بالانىڭ وزىنەن شىعۋ كەرەك. مەن بالالارىما تاجىريبەلى رەپەتيتور تاڭدار ەدىم, بىراق ول كەڭەستىك ويلاۋ جۇيەسىندەگى ادام بولماۋ كەرەك, بۇل ونىڭ تەك تەوريانى تۇسىندىرەتىندىگىنەن عانا ەمەس, مىسالدى قازىرگى ومىردەن الاتىن بولسا ساباق تا سىڭەدى.
لياززات ساليموۆا, پەداگوگ-ساراپشى, 19 جىلدىق ءوتىلى بار:
– قازىر رەپەتيتورلىقتى وڭاي كورەتىندەر كوبەيدى, ءتىپتى وزدەرى ءالى وقۋىن بىتىرمەگەن ستۋدەنت تە رەپەتيتور, بىراق ول ادىستەمەنى بىلمەيدى. ال مەكتەپ مۇعالىمى كۇنتىزبەلىك جوسپارمەن جۇرەدى, ءبىر تاقىرىپپەن وتىرمايدى, ۇنەمى باقىلاۋ جۇرگىزەدى. ەگەر رەپەتيتور بالاعا قاراپايىم تىلمەن تۇسىندىرە الماسا, بۇل ونىڭ ءوزىنىڭ تاقىرىپتى دۇرىس تۇسىنبەگەنى. كومەكشى قۇرالدار, تاپسىرمالار جيناعى, ديداكتيكالىق ماتەريالدار كەرەك, تاپسىرمانى دەڭگەيگە ءبولىپ, جايدان كۇردەلىگە ءوتۋى ءتيىس. ەگەر بالادان ىلگەرىلەۋ بايقالماسا, وندا ادىستەمەنى وزگەرتكەنى ءجون.
گاۋحار, ءۇش بالانىڭ اناسى, ماماندىعى – مۇعالىم:
– بالا ماتەريالدى ءوزى وقىپ, ءسىڭىرۋى كەرەك. رەپەتيتورعا بارماي-اق گرانتقا ءتۇسىپ جاتقاندار كوپ قوي. مىسالى, اعىلشىنعا بەرسەڭ, دەڭگەي بىتكەن جوق دەپ وقۋ مەرزىمىن سوزا بەرەدى, بالاعا ءبىلىم بەرۋدى ەمەس, اقشا جاعىن ويلايدى. رەپەتيتورعا تولەگەنشە, ودان دا اقشانى جيناۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن, ەگەر بالا وقۋعا تۇسپەسە سول اقشاعا ءبارىبىر وقىتاسىڭ. بىراق سوڭعى كەزدە بىتپەيتىن قاعازى, ارتىق جۇمىسىنان مەزى بولعان جاقسى مۇعالىمدەر رەپەتيتور بولىپ كەتىپ جاتىر دەگەندى ەستيمىن. كوپ مۇعالىمگە كوڭىلىم تولمايدى, قازىر ديپلومى بار, بىراق ءبىلىمى ءۇستىرت ماماندار كوبەيدى, ال جۇيەلى, ساپالى ءبىلىم العان كاسىپقويلار ازايىپ بارادى. ونىڭ ۇستىنە اتا-اناسىنىڭ جاعدايى كەلەتىندەر جاقسى مۇعالىمنەن وقىپ, كەدەيلەردىڭ بالاسى ورتاشا مۇعالىمنىڭ بەرگەنىنە قاناعات ەتىپ, مۇنىڭ ارتى تەڭگەرىمسىزدىككە اكەلەتىنى تاعى بار.
25 جىل ۇستازدىق ەتكەن جوعارى ساناتتى مۇعالىم بيبىگۇل كارىمقىزى بۇگىندە جەكە رەپەتيتور, ءوزىنىڭ ايتۋىنشا, مەكتەپتەن كەتكەنىنە وكىنبەيدى.
– مەكتەپتە تىنىمسىز جۇمىس ىستەيسىڭ, ايدىڭ سوڭىندا ايلىقتى كورگەندە نە جىلارىڭدى, نە كۇلەرىڭدى بىلمەيسىڭ, ءارى بىلىمگە ەمەس, تاربيەگە كوبىرەك نازار اۋدارۋعا تۋرا كەلدى, قىسقاسى, مەكتەپتەن كەتكەنىمە وكىنبەيمىن, اپتانىڭ بەس كۇنىندە تەك تۇسكە دەيىن عانا جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىن, تابىسىم جامان ەمەس. كۇنىنە 3-4 ساباق وتكىزگەنگە شارشامايسىڭ, ەشكىمگە تاۋەلدى ەمەسسىڭ. رەپەتيتور – «repeat» سوزىنەن شىققان, ياعني بالاعا قايتالاۋعا كومەكتەسەدى. سوندىقتان ساباققا ىنتاسى جوق 40 بالانى جيناپ الىپ شارشاعانشا, وقىعىسى كەلەتىن ءۇش بالامەن جۇمىس جاساعان الدەقايدا ءتيىمدى.
بۇل – جەتكىنشەككە ارتىق جۇكتەمە
«رەپەتيتورعا باراتىنداردىڭ ىشىندە اتا-اناسىنىڭ ماجبۇرلەۋىمەن كەلگەن بالالار دا جەتكىلىكتى» دەگەن پسيحولوگ اسەم بەكتاەۆا مۇنى الەۋمەتتىك اۋرۋعا جاتقىزادى:
– بىرىنشىدەن, كوپشىلىكتىڭ اسەرى, ءبىر جاعىنان, الەۋمەتتىك اۋرۋ. بۇرىن اتا-انا بالالارىن جاپپاي مۋزىكالىق مەكتەپكە اپاراتىن بولسا, ەندى رەپەتيتورعا جەتەكتەيتىن بولدى. وزدەرىنىڭ بالاعا قارايتىن ۋاقىتى جوقتارعا دا, «بالانىڭ بوس ۋاقىتىن رەپەتيتور تولتىرادى», «مەتوديكانى بىلمەيمىن» دەپ باسىن اۋىرتقىسى كەلمەيتىندەر ءۇشىن بۇل امال. ءبىز بالالارىمىزدى شكاف سياقتى كورەتىن بولدىق. شكافقا كەيدە كەرەكتى-كەرەكسىز زاتتاردى تولتىرىپ سالا بەرەسىڭ عوي, ءبىز دە بالانىڭ كىشكەنتاي باسىن بىلىممەن تولتىرىپ قويعىمىز كەلەدى.
P.S. ءبىر جاعىنان, ەلدىڭ رەپەتيتورعا باراتىنىنا قۋاناسىڭ, بۇل – ولاردىڭ ءوز تاڭداۋى, وقىسام, بىلسەم دەگەن نيەتى, ەكىنشى جاعىنان, ءبىلىم ءجۇيەسىنىڭ كەلەشەگى الاڭداتاتادى, ويتكەنى جەكە ساباق بەرۋمەن عانا اجەپتاۋىر تابىس تابۋعا بولاتىنىن تۇسىنگەن جاقسى مۇعالىمدەردىڭ مەكتەپتەن كەتىپ جاتقانى تۋرالى ءجيى بولماسا دا ەستيتىن بولدىق. ەگەر جاعداي وسىلاي سيپات السا, كەلەشەكتە مەكتەپكە بارىپ ۋاقىت شىعىنداپ قايتەدى, ودان دا بالامدى جەكە رەپەتيتورعا وقىتىپ الامىن دەيتىن شىعارمىز. رەپەتيتورلاردى ءبىلىم تاراتۋشى بىرەگەي تۇلعا كورەتىن جاعدايعا جەتكەنىمىز ءبىلىم سالاسىنىڭ قۇلدىراۋىن بىلدىرمەي مە… تۇسىنبەگەن بالانى ساباقتان كەيىن الىپ قالىپ, قايتادان ەجىكتەپ وتىراتىن نەمەسە قوسىمشا ساباققا شاقىراتىن بۇرىنعىداي زامان قايدا؟!..
جادىرا شامۇراتوۆا
