استانا اكىمى اسەت يسەكەشەۆ ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى الاڭىندا «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ ەلوردادا جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسىمەن تانىستىردى.
كاسىپكەرلەر ءىرى جوبالاردىڭ باستاماشىسى
– بۇگىن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الىپ وتىرمىز. بۇل – تاريxى قاتپارلى, تاعىلىمى مول كۇن. ەل ءۇشىن كۇرەسىپ, قۋعىنعا ۇشىراعان بابالارىمىزدى قۇرمەتپەن ەسكە الاتىن ۋاقىت.
«رۋxاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى تاريxتى بىلۋگە, وتكەنگە قۇرمەت كورسەتىپ, كەلەشەكتى جاساۋعا, ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەۋگە باعىتتالادى. سانانى جاڭعىرتپاي, ەكونوميكالىق, ساياسي جاڭعىرۋ جەمىستى بولمايدى, – دەدى استانا اكىمى ءوزىنىڭ كىرىسپە سوزىندە.
ەلوردا ءوزىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ قارساڭىندا تۇرعانىن ەسكە سالعان قالا باسشىسى وسى ۋاقىت ارالىعىنداعى شاھاردىڭ جەتىستىكتەرى تۋرالى ايتىپ, «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋداعى نەگىزگى باعىتتاردى اتاپ ءوتتى.
– استانا جيىرما جىل ىشىندە بۇكىل الەم قىزىعا كوز تىككەن مەگاپوليسكە, الەمدىك ماڭىزدى كەزدەسۋلەر وتەتىن القالى ديالوگ الاڭىنا اينالدى. قالامىز قارقىندى دامىپ, وركەندەۋدىڭ بيىك بەلەسىنە قادام باستى. استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى «رۋxاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا ەلوردادا قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋعا قاجەتتى بارلىق جۇمىستاردى بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىپ وتىر, – دەدى اسەت يسەكەشەۆ.
ەلباسى قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىك, پراگماتيزم, ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ, ءبىلىمنىڭ سالتانات قۇرۋى, قازاقستاننىڭ رەۆوليۋتسيالىق ەمەس, ەۆوليۋتسيالىق دامۋى, سانانىڭ اشىقتىعى سىندى التى باعىتىن ۇسىندى. استانا اكىمىنىڭ ايتۋىنشا, وسى باعىتتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ, اكىمدىك ءوزى ازىرلەگەن «اتامەكەن», «رۋحاني قازىنا», «تاربيە جانە ءبىلىم», «اقپارات تولقىنى» ىشكى باعدارلامالارىن ىسكە اسىرا باستادى.
«اتامەكەن» باعدارلاماسى جانە ونىڭ «الەۋمەتتىك باستامالار كارتاسى», «جومارت جۇرەك» اتالاتىن بازالىق باعىتتارى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىنا باعىتتالعان.
اسەت يسەكەشەۆ: «استانادا مەتسەناتتار كلۋبى جۇمىسىن باستادى. كاسىپكەرلەر مەملەكەت باسشىسى ۇسىنعان رەفورمالاردىڭ ماڭىزىن ءتۇسىنىپ, وزدەرى ءىرى جوبالاردىڭ باستاماشىسى بولىپ وتىر» دەي كەلە, جەكە ينۆەستيتسيالار ەسەبىنەن سالىنىپ جاتقان نىساندار تۋرالى ايتتى.
قازىر قالادا 8 ملرد تەڭگەنىڭ جالپى سوماسىنا 8 سپورتتىق كەشەننىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. ونىڭ بىرەۋى پايدالانۋعا بەرىلۋگە تاياۋ. بۇعان قوسا, 4 ملرد تەڭگەنىڭ 5 مەديتسينالىق ورتالىعى سالىنۋدا. بۇلاردىڭ سىرتىندا تاعى سالىناتىن كوپتەگەن نىساندار بار. وسى ورايدا قالا باسشىسى قالانىڭ دامۋىنا ۇلەسىن قوسىپ وتىرعان «تسەسنا بانك», «BI Group», «ۆەرنىي كاپيتال», «قازاقمىس», باسقا دا كومپانيالارعا العىسىن جەتكىزدى.
– قازىرگى تاڭدا جەكە ينۆەستورلارمەن بىرگە ەلوردادا 9 بالاباقشا سالىپ جاتىرمىز. بۇل نىسانداردىڭ جالپى قۇنى 5 ميللياردتان اسادى. بيىل پايدالانۋعا بەرىلەتىن 3 بالاباقشا قۇرىلىسىن «قازاتومپروم», «سامۇرىق-ەنەرگو», «KEGOس» كومپانيالارى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. جالپى, كەيىنگى ۋاقىتتا جەكە ينۆەستورلار مەكتەپالدى ءبىلىمنىڭ دامۋىنا بەلسەندى قاتىسۋدا. سونىڭ ناتيجەسىندە جەكەمەنشىك بالاباقشالار سانى 2,5 ەسەگە ارتتى. قازىر قالادا 188 وسىنداي بالاباقشا بار. بۇل مەملەكەتتىك بالاباقشالاردىڭ سانىنان ەكى ەسەدەي كوپ. وسىنىڭ ارقاسىندا مەكتەپالدى جاسىنداعى بالالاردىڭ 80 پايىزعا جۋىعى بالاباقشامەن قامتىلدى, – دەدى استانا اكىمى.
2011 جىلى ەلوردادا 75 مىڭعا جۋىق وقۋشى بولدى. بۇگىندەرى ولاردىڭ سانى ەكى ەسە ارتىپ, 143 مىڭ وقۋشىعا جەتتى. وسىنى اتاپ وتكەن قالا باسشىسى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ارنايى باعدارلاما ازىرلەنگەنىن, سوعان سايكەس جاقىن ءۇش جىلدا 27 مەكتەپ پەن 10 قوسىمشا عيمارات سالىناتىنىن جەتكىزدى. استانا جان باسىنا شاققاندا قارجىلاندىرۋ بويىنشا العاشقى قالا بولدى. بۇل جاعداي جەكە ينۆەستيتسيالار ەسەبىنەن مەكتەپتەردى دە سالۋعا مۇمكىندىك بەردى. قازىر قالادا 11 جەكەمەنشىك مەكتەپ بار. جۋىق ارادا تاعى وسىنداي بىرنەشە مەكتەپ سالىنباق. ينۆەستورلار تاياۋ شىعىس پەن سينگاپۋردان كەلەدى.
دارىندى تۇلەكتەرگە ستيپەنديا بولىنەدى
استانا اكىمى جاڭا زامانعا لايىق ءبىلىم بەرۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان شارالارعا دا توقتالدى. «مەكتەپتەردى روبوتوتەحنيكا كابينەتتەرىمەن جابدىقتاپ جاتىرمىز. بۇگىنگە دەيىن 47 مەكتەپكە ءتيىستى قوندىرعىلار ورناتىلدى. جىل اياعىنا دەيىن قالعان بارلىق مەكتەپتەر 100 پايىز وسىنداي كابينەتتەرمەن قامتىلادى. بىرقاتار مەكتەپ 3D-پرينتەرلەرى مەن ينجەنەرلىك قوندىرعىلارى بار STEM لابوراتوريالارمەن جابدىقتالدى. جىل سايىن مەكتەپتەردە 100 ءىت-ماماندى حالىقارالىق دەڭگەيدە دايىنداۋعا ارنالعان امەريكالىق CISCO جەلىلىك اكادەمياسى ىسكە قوسىلدى. ءتيىستى تالداۋلار – اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جاڭا ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولىپ وتىرعانىن كورسەتىپ وتىر. سوندىقتان بۇل سالاعا جەتە نازار اۋدارىپ وتىرمىز» دەدى ءا.يسەكەشەۆ.
وسى باعىتتا وتكەن وقۋ جىلىندا №27 ورتا مەكتەپتە «باستاۋىش بىلىمدە باعدارلامالاۋ نەگىزدەرى» اتالاتىن ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان قاناتقاقتى جوبا جۇزەگە اسىرىلدى. قالا باسشىسىنىڭ سوزىنشە, بۇل ءپان مەكتەپتەردە 7-سىنىپتان باستاپ ەنگىزىلەدى. بىراق ءبىرىنشى سىنىپتان ەنگىزگەندە ناتيجەسى جاقسى كورىنگەن ەكەن. بالالارعا دا, اتا-انالارعا دا بۇل ۇناپتى. سونىڭ اياسىندا وقۋشىلار بىرقاتار اقپاراتتىق جوبالاردى ىسكە اسىرىپ, تانىمدىق كومپيۋتەرلىك ويىندار مەن قازاق تىلىندەگى مۋلتفيلمدەردى ءتۇسىردى. ەندى بيىلعى كۇزدە, 2018-2019 وقۋ جىلىندا اتالمىش جوبانى قالانىڭ 15-تەن كەم ەمەس مەكتەبىنە ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
استانا اكىمى جاستارعا ارنالعان Astana Innovations Challenge يننوۆاتسيالىق ستارتاپ-جوباسى جايىنان دا حابار بەردى. وسى كۇنگە دەيىن ونىڭ اياسىندا 7 ءىس-شارا وتكىزىلدى. كەز كەلگەن جاس نەمەسە مەكەمە مۇنىڭ شەڭبەرىندە يننوۆاتسيالىق جوباسىن كورسەتىپ, گرانت ۇتا الادى. جىل سايىن الەۋمەتتىك وسال توپقا جاتاتىن بالالارعا دا گرانتتار بولىنۋدە. 2017-2018 وقۋ جىلىندا قالا اكىمىنىڭ گرانتتارىمەن 96 ستۋدەنت وقىدى. جالپى, 2008 جىلدان بەرى 300-گە جۋىق مەكتەپ تۇلەگى اكىمنىڭ گرانتىن يەلەندى.
– بيىل استانانىڭ مەتسەناتتار كلۋبى نەگىزىندە «استانا دارىنى» اتتى ءبىلىم قورىن قۇرامىز. بۇعان بيۋدجەتتەن تىس قارجى تارتىلادى. بۇل قور ارقىلى مەكتەپتەردىڭ دارىندى تۇلەكتەرىن قولداپ, قازاقستاننىڭ جانە شەتەلدىڭ ۇزدىك جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋعا ستيپەنديا بولەمىز, – دەدى استانا اكىمى.
قازاق ءتىلدى ماماندارعا سۇرانىس ارتا بەرەدى
قالا باسشىسى حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان شارالارعا توقتالىپ, ەلباسى ۇسىنعان «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيانىڭ» ارتىقشىلىقتارىن ءسوز ەتتى.
– 2050 جىلعا قاراي حالقىمىزدىڭ 70 پايىزى قالالاردا تۇرادى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن قاتار, جىلدان-جىلعا قازاق ءتىلدى ماماندارعا سۇرانىس ارتا بەرەدى. ونى قازىر دە بايقاۋعا بولادى. سوندىقتان ءبىز بۇگىننىڭ وزىندە وقىتۋ پروتسەسىنىڭ 65 پايىزىنا دەيىن قازاق تىلىندە جۇرگىزۋدى جانە جاڭا ماماندىقتارعا وقىتۋدى قولعا الىپ وتىرمىز. ولاردىڭ ىشىندە تەحنيكالىق قىزمەتتەر جانە مەديتسينالىق تەحنيكالاردى جوندەۋ, مەديتسينالىق وپتيكا, فارماتسەۆتيكا, سۋ كارىزدەرى بويىنشا سمەتا جاساۋشى, BIM مەنەدجەر-جوبالاۋشى سياقتى ماماندىقتار بار, – دەدى ءا.يسەكەشەۆ.
پاراوليمپيالىق جاتتىعۋ ورتالىعى اشىلادى
بۇگىنگى تاڭدا 288 مىڭ قالا تۇرعىنى سپورتپەن جۇيەلى تۇردە اينالىسادى. بۇدان كوپ ادامدى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا تارتۋ مىندەتىن قويعاندارىن ايتقان ءا.يسەكەشەۆ بۇل باعىتتاعى جۇمىستارمەن دە تانىستىردى. 27 مامىر كۇنى 5 ساياباقتا اپتالىق جەكسەنبىلىك جاتتىعۋلار باستالعانىن, بۇل جاتتىعۋلاردى كاسىبي باپكەرلەر تاڭەرتەڭ جانە كەشكە وتكىزەتىنىن اتاپ ءوتتى. جالپى, بىلتىر ەلوردادا 600-دەن استام سپورتتىق-بۇقارالىق شارا وتكەن ەكەن. قالادا, اسىرەسە, ترياتلون سپورتى جاقسى دامۋدا. ماسەلەن, ماۋسىم ايىندا استانادا «Ironman» ترياتلونىنان جارىس وتەدى. بۇل تمد كولەمىندەگى العاشقى وسىنداي سايىس بولماق. وعان 35-تەن اسا مەملەكەتتەن 3 مىڭعا جۋىق ادام قاتىسپاق. جالپى, بيىل ەلوردادا سالىنعان ترياتلون پاركى ءارى قاراي دامىتىلىپ, ترياتلون اكادەمياسى سالىنادى.
– «تۋعان جەر» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا استانادا ءبىر ايدان كەيىن ءوزىنىڭ سيپاتتاماسى بويىنشا تمد-داعى تۇڭعىش حالىقارالىق دەڭگەيدەگى پاراوليمپيالىق جاتتىعۋ ورتالىعى ەسىگىن ايقارا اشادى. مەتسەنات, بەلگىلى كاسىپكەر قايرات بورانباەۆ بۇل نىسانعا 1,7 ملرد تەڭگە قۇيدى. مۇندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدار جاتتىعاتىن بولادى, – دەدى ءا.يسەكەشەۆ.
ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىن دامىتۋعا ەرەكشە باسىمدىق بەرىلىپ وتىرعانىن ايتقان قالا باسشىسى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ قولعا الىنعالى اتالمىش سپورت تۇرلەرى بويىنشا سپورتتىق ءىس-شارالار سانى شامامەن 4,5 ەسەگە ارتقانىن, 2016 جىلى 39 ءىس-شارا وتسە, وتكەن جىلى 175 شارا ۇيىمداستىرىلعانىن اتاپ ءوتتى.
«بوزوقتىڭ» بولاشاعى بار
اكىمدىكتىڭ «رۋحاني قازىنا» ىشكى باعدارلاماسىنا توقتالعان ءا.يسەكەشەۆ بۇل باعدارلاما اياسىندا قازاقستان xالقىنىڭ مادەني مۇرالارىن ناسيxاتتاۋعا, جاڭعىرتۋعا, پاتريوتيزم سەزىمىن قالىپتاستىرۋعا, وتاندى سۇيۋگە ۇندەيتىن 17 جوبا ىسكە اسىرىلعانىن ايتتى.
– ساراپشىلارمەن بىرلەسىپ, 44 اسا ماڭىزدى تاريحي جادىگەردى قايتا قالپىنا كەلتىرگەن ارنايى جوبانى جۇزەگە اسىردىق. ول جادىگەرلەردىڭ ىشىندە ساكەن سەيفۋلليننىڭ جەكە زاتتارى جانە «الجير» مۋزەي-مەموريالدىق كەشەنىنىڭ ەكسپوناتتارى بار. اتالعان باعىتتاعى جۇمىس ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە ءوز ۇلەسىن قوسادى, – دەدى استانا اكىمى.
ەلباسىنىڭ «ەۋرازيا جۇرەگىندە» كىتابىنداعى «ورتاعاسىرلىق بوزوق قالاسىن اقمولانىڭ تىكەلەي اتاسى, ال ونىڭ سوڭعى ۇرپاعى قازىرگى قازاقستاننىڭ ەلورداسى استانا دەپ ەسەپتەۋگە بولادى» دەگەن جولداردى ەسكە تۇسىرگەن قالا باسشىسى استانانىڭ قاسيەتتى نىساندارى تىزىمىنەن ويىپ تۇرىپ ورىن العان بۇل قالاشىققا قاتىستى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىمەن بىرىگىپ «بوزوق» تاريحي-مادەني قورىعىن قۇرۋ بويىنشا ءتيىستى جوبا قولعا الىنعانىن ايتتى.
– قورىقتى قۇرۋ جۇمىسى 2021-2022 جىلدارى اياقتالۋى ءتيىس. بۇدان سوڭ بوزوق حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مادەني-تۋريستىك جانە عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنا اينالىپ, دالالىق ەۋرازيانىڭ ارحەولوگيالىق-ەتنوگرافيالىق كونە مۇرالارىن زەرتتەيتىن عىلىمي-ادىستەمەلىك بازاسى بولادى. وسى جىلى بوزوق قالاشىعى مەن ارحەولوگيالىق ولجالاردىڭ 3D مودەلىن قۇرۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدى باستاماقپىز, – دەدى ءا.يسەكەشەۆ.
2 مىڭ ادام دومبىرا مەرەكەسىنە قاتىسادى
بيىل «رۋحاني جاڭعىرۋ» جانە استانانىڭ 20 جىلدىعى اياسىندا بىرقاتار كرەاتيۆتى جوبالار جۇزەگە اسادى. سونىڭ ىشىندە مادەني-تاريحي مۇرانى دارىپتەۋ ماقساتىندا 20-دان استام بايقاۋ ۇيىمداستىرىلادى. سونىڭ ءبىرى «استانانىڭ باستاۋلارىندا» اتاۋىن الىپ, وعان قاتىسۋشىلار ەلوردانىڭ قاسيەتتى نىساندارىن ارالايدى.
– ۇلتتىق كودتى ساقتاۋ – جاڭعىرۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى. وسى رەتتە بيىل 1 مامىردا ەلوردامىزدا «ۇلى دالا ءۇنى» دومبىرا فلەشموبى وتكىزىلدى. اتالعان شاراعا 500 دومبىراشى قاتىستى. بۇل حالىق اراسىندا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋدىردى. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ, قالا كۇنى قارساڭىندا ءبىز 2 مىڭ ادامنىڭ قاتىسۋىمەن دومبىرا مەرەكەسىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز, – دەدى قالا باسشىسى.
مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ۇيىمداستىراتىن «كوشپەندىلەر الەمى» ەتنوفەستيۆالىنىڭ نەگىزگى سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى وسى جىلى استانا اكىمدىگى بولماق. بۇل فەستيۆال قازاق حالقى مەن بارلىق تۇركى الەمىنىڭ تاريحي جانە مادەني قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان.
بيىل ەكسپو كورمەسى اۋماعىنداعى Nomad City Hall (ەنەرگيا حولى) عيماراتىندا جاڭا «نازار اۋدار» ساتيرا جانە ءازىل تەاترى اشىلىپ, ونىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى تۇرسىنبەك قاباتوۆ بولادى. قازاق دراما تەاترىنىڭ جاڭا عيماراتى بويىنشا قازىرگى ۋاقىتتا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىمەن بىرىككەن جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
– قاسيەتتى ورىنداردى ساقتاۋ ماقساتىندا بىرقاتار تاريحي جانە مادەني نىسانداردى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ولار – «ماڭگىلىك ەل» سالتانات قاقپاسى, «بايتەرەك» مونۋمەنتى, ورىس اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ عيماراتى, «اتامەكەن» قازاقستان كارتاسى» ەتنو-مەموريالدى كەشەنى. وتكەن جىلى بۇل نىسانداردى ارالاعان قوناقتاردىڭ سانى 600 مىڭنان استى. سونىڭ ارقاسىندا ولار قازاقستاننىڭ تاريحىمەن, تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ دامۋ كەزەڭدەرىمەن تانىسىپ شىقتى, – دەدى استانا اكىمى.
«تاربيە جانە ءبىلىم» ىشكى باعدارلاماسىنا توقتالعان ءا.يسەكەشەۆ ونىڭ اياسىندا 12 ءىس-شارا وتكەنىن ايتتى. سونىڭ ىشىندە «Astana Bilim Land» جوباسى بەلسەندى جۇزەگە اسىرىلۋدا. بالالارعا ارنالعان «ەل جۇرەگى – اسەم استانا», «استانانىڭ كيەلى ورىندارى» كىتاپتارى شىعارىلدى. بۇل ەڭبەكتەر ارقىلى قالا تاريحىمەن تانىسۋعا بولادى.
«اقپارات تولقىنى» ىشكى باعدارلاماسى زيالى قاۋىممەن, جۋرناليستەرمەن جۇمىسقا باعىتتالعانىن ايتقان قالا باسشىسى سونىڭ ناتيجەسىندە وتكەن جىلدان بەرى 30-دان اسا ءتۇرلى ەڭبەك جارىق كورگەنىن جەتكىزدى.
