شاكارىمگە سۇيەنەتىن شيپاگەر

ا.ل.چيجەۆسكي اتىنداعى بيوفيزيكا جانە ادام ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى, فيلوسوفيا دوكتورى (Phd) ۆەرا لۋكيانەتس تسەلينوگراد قالاسىنداعى №1 ەمحانادا 20 جىلدان استام  ۋاقىت قىزمەت ەتىپ, ودان كەيىن استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ  دەپۋتاتى رەتىندە دە  ەلوردا مەديتسيناسىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسقان دارىگەر. ول العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءداستۇرلى جانە حالىق مەديتسيناسى ورتالىعىن اشىپ, جيىرما بەس جىلدان بەرى وسى مەكەمەنىڭ باس دارىگەرى مىندەتىن اتقارىپ كەلەدى.

– «ادام بالاسى شاماسىنا قاراي باقىت ىزدەيدى» دەپ شاكارىم اقىن بەكەر ايتقان جوق. ءبىز ناۋقاستاردىڭ جانى مەن ءتانىن قاتار ەمدەيمىز. «بiلiپ جاراتۋشى – ءتاڭiرi, ولiمنەن سوڭ بiر ءتۇرلi تiرشiلiك بار. ەكi ومiرگە دە كەرەكتiسi – ۇجدان. ۇجدان دەگەنiمiز – نىساپ, ادiلەت, مەيiرiم. وسى قاسيەت جوعالعان كەزدە ادامنىڭ جانىنا جارا تۇسەدى, ول ءتاندى دەڭدەپ, دەرتكە اينالادى, – دەدى دارىگەر قازاقتىڭ ويشىلى شاكارىمنىڭ شىعارمالارىن جاتقا بىلەتىنىن ءبىلدىرىپ.
ارينە, تاڭ قالدىردى. جەتپىستەن اسسا دا ەلۋدى ەڭسەرىپ قالعان بىزدەردەن جاس كورىنەتىن ۆەرا گريگورەۆنانىڭ ەمدەۋ ءتاسىلى دە ەرەكشە. «ءبارى دە تاجىريبەمەن كەلەدى. ناۋقاستاردىڭ دەرتىنە شيپا ىزدەي ءجۇرىپ, وزدىگىمنەن كوپ ىزدەنۋگە تۋرا كەلدى. قازىرگى زامانعى مەديتسينانىڭ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ, شىعىستىڭ, ياعني, قىتاي, كورەي جانە تيبەت مەديتسيناسىن زەرتتەدىم. 90-جىلداردان باستاپ گومەوپاتيا, رەفلەكسودياگنوستيكا, رەفلەكسوتەراپياعا قاتىستى ءتۇرلى كۋرستارعا قاتىسىپ, ءداستۇرلى دىندەردىڭ تاريحىنا دا ءۇڭىلدىم. وسىنشاما جىل ادام دەنساۋلىعىنىڭ ساقشىسى بولا ءجۇرىپ, ءبىر انىققا تولىق كوزىم جەتتى. ول – ادامنىڭ بارلىق دەرتى كۇنالارىمىزدىڭ كەسىرىنەن كەلەتىندىگى. بىزگە دەيىن الەمنىڭ بارلىق عۇلامالارى تاراتىپ بەرگەن ۇلى وي سانامىزعا جەتكەنگە دەيىن كوپتەگەن ۋاقىت كەرەك بولدى. ناتيجەسىندە مۇددەلەس دارىگەرلەر جينالىپ, ادام ەمدەۋدە ءداستۇرلى جانە حالىق مەديتسيناسى تاسىلدەرىن قاتار قاراستىراتىن بىرەگەي ورتالىق اشتىق. ادامنىڭ جانى اۋىرسا, ءتانىن ەمدەپ جازا المايسىز. ونىڭ دا جاۋابىن قاسيەتتى كىتاپتاردان ىزدەۋگە تۋرا كەلدى. وسىعان دەيىنگى زامانداردا ءدىن وكىلدەرى ەمشىلىك قىزمەتتى دە قاتار اتقارعان. بىلايشا ايتقاندا, جان تانىمىزگە جان بىتىرسە, رۋح كۇش بەرەدى. رۋح بيىك بولۋى ءۇشىن الدىمەن قۇدايدىڭ زاڭىمەن ءومىر ءسۇرىپ, كوپ دۇعا ەتكەن ءجون.
شاكارىم: «جان دەگەن نە,
مۇلدە ولە مە,
سەمiپ و دا سونە مە؟
جوعارى ورلەپ,
دەنە ءجون دەپ,
جانىڭمىن دەپ كەلە مە؟ – دەپ تولعايدى ەمەس پە؟!
ۆەرا لۋكيانەتس اقىننىڭ ولەڭ جولدارىن تاعى قايتالاپ ايتتى. «قازىرگى كۇندە ادامنىڭ كوزگە كورىنبەيتىن اۋراسىنىڭ دا سۋرەتىن تۇسىرەتىن قۇرال ويلاپ تابىلدى. ونداي قۇرالدار ءبىزدىڭ ورتالىقتا بار. كوبىنە ناۋقاستاردىڭ تىلەگى بويىنشا نەمەسە ولاردىڭ كەسەلىنىڭ سەبەپتەرىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ادەيى تاعايىندايمىز» دەيدى دارىگەر.
ءسوزدىڭ رەتىندە ايتا كەتەيىن, پلازموگرافيا جانە اۋروگرافيا ادىستەرىنىڭ كەرەمەتىن كورۋگە مۇمكىن بولدى. ۆەرا گريگورەۆنا ادامنىڭ تۇلا بويىنىڭ اۋراسىنىڭ سۋرەتى مەن ساۋساعىنىڭ ۇشىنداعى كوزگە كورىنبەس ۇشقىنداردان دا ونىڭ دەنساۋلىعىنىڭ قانشالىقتى دەڭگەيدە ەكەنىن انىقتاۋعا بولاتىنىن ايتتى.
شيپاگەر-ءپالساپاشىنىڭ كەز كەلگەن كەسەلگە كوزقاراسى باسقاشا. جاراتقان بىزگە اۋرۋدى تازارۋ ءۇشىن, استامشىلىقتارىمىز ءۇشىن جىبەرەدى. ياعني, رۋحاني جاڭارىپ, تاۋباعا كەلتىرىپ, جاراتقاننىڭ زاڭدىلىقتارىنا بويۇسىنۋ ءۇشىن دە اۋرۋ سەبەپكەر بولىپ جاتادى» دەيدى. مۇمكىن. تاجىريبەلى دارىگەرمەن كەلىسپەسكە بولماس.
«كەلدi, كەتتi,
تولدى, سولدى,
وزگەلەندi بۇل الەم.
تۋدى, ءولدi,
جاندى, ءسوندi,
ءورشiپ ءوندi قايتادان».
تاعى دا شاكارىمنىڭ انىعى. راسىندا دا, ادام بالاسىنىڭ بار ءومىرى اقىننىڭ وسى ولەڭ جولىنا سىيىپ كەتكەنى مە؟
مۇمكىن, بار عۇمىرىن ادام ءومىرىنىڭ ماعىناسى مەن مازمۇنىنا ارناعان, كىسى ەمدەپ تالاي كەسەلدەن ايىقتىرعان ۆەرا لۋكيانەتس جاراتىلىس قۇپياسىن بارىمىزدەن بۇرىن بىلگەن بولار. انىعىن ايتقاندا, اقىننىڭ «ءۇش انىعىن» تۇبىنە جەتىپ تۇسىنگەن بولار…

ايگۇل مۇحامەديارقىزى