رۋحانيات

سۇلتانماحمۇتقا وتا جاساعان



ابۋباكىر بەرمۇحامەدۇلى الدياروۆ 1879 جىلى تورعاي وبلىسى, نيكولاەۆ ۋەزىنىڭ (قازىرگى قوستاناي وبلىسى قارابالىق اۋدانى) ساراي بولىسىندا اۋقاتتى وتباسىندا ومىرگە كەلگەن. اكەسى بەرمۇحامەد قاۋمەنۇلى وسى ايماققا بەلگىلى ادام بولعان.

جاسىنان زەرەك بولىپ وسكەن ول قازاقتىڭ كورنەكتى پەداگوگ اعارتۋشىسى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ العاشقى شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى بولدى. ابۋباكىردىڭ تورعاي قولونەر ۋچيليششەسىندە وقىعان 1889 جىلى ۇلى ۇستازبەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتى ساقتالعان. ول 1891 جىلى ورىنبورداعى ەرلەر گيمنازياسىنا ءتۇسىپ, لاتىن, نەمىس, فرانتسۋز ءتىلى جانە باسقا دا پاندەردى وتە جاقسى وقىعان.
گيمنازيانى 1899 جىلى ءساتتى ءبىتىرىپ شىعادى. اتالعان وقۋ ورداسىنىڭ وعان بەرگەن مىنەزدەمەسىندە: «وقۋشى الدياروۆ تورعاي وبلىسى ساراي بولىسىنداعى بي, قۇرمەتتى ازاماتتار تۇقىمىنىڭ بالاسى, قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋشى مۇسىلمان قىرعىزداردان. جاسى 20-دا, گيمنازيادا 8 جىل وقىدى…. گيمنازيادا وقىپ جۇرگەندە ول پانسيوندا تۇردى, تورعاي وبلىسى قىرعىزدارىنا ارنالعان ستيپەنديانى پايدالاندى…» دەپ جازىلعان. ابۋباكىر گيمنازياعا كەلگەنگە دەيىن دە ورىس ءتىلىن جاقسى مەڭگەرگەن.
1899 جىلى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز قازان يمپەراتورلىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينا فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ, سوندا وقىپ جۇرگەندە گەنەرال اديۋتانت كرىجانوۆسكي اتىنداعى ستيپەنديانى الادى. جوعارى وقۋ ورنىن 1904 جىلى ءتامامداپ, ترويتسك قالاسىنا كەلىپ, ماماندىعى بو­يىنشا جۇمىس ىستەيدى. ەلگە قولى جەڭىل حيرۋرگ رەتىندە تانىلىپ, جۇرتشىلىق اراسىندا زور بەدەلگە يە بولادى.
سول جىلى ول قازاقتىڭ ۇلكەن اقىنى سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆقا كۇردەلى وتا جاسايدى. بۇل وقيعا جايىندا اقىن ديحان ابىلەۆ ءوز ەستەلىگىندە: «قالاداعى ايتۋلى حيرۋرگ باكىر الدياروۆ پەن تەراپەۆت نيكولاي پونومارەۆ سۇلتانماحمۇتتىڭ سىرقاتىن مۇقيات قاراپ شىقتى. ودان كەيىن باكىر سۇلتانماحمۇتتىڭ كوزىنە وپەراتسيا جاسادى…». – قۇداي جارىلقاپ, وپەراتسيا ءساتتى شىقتى! – باكىر الدياروۆيچ بۇل جولى ءوز قابىلەتىنەن دە اسىپ ءتۇستى…» دەدى نيكولاي يۆانوۆيچ… ونىڭ ءدال الدىندا اق حالاتتى جاس دارىگەر باكىر قۋانىشتان كۇلىپ تۇردى» دەپ جازعان.
سونداي-اق بىلىكتى دارىگەردەن ەمدەلگەن گ.شوقاەۆانىڭ 1913 جىلى «ايقاپ» جۋرنالىنىڭ سەگىزىنشى نومىرىنە جا­ريالاعان ماقالاسىندا ترويتسك اۋرۋ­حاناسىنىڭ دارىگەرى ءا.الدياروۆتىڭ حال ۇستىندە جاتقان ادامدى ەمدەپ شىعارعانى, مەديتسينالىق كومەك الۋ ءۇشىن جۇرتتىڭ وعان كەلۋگە قۇشتار ەكەندىگى ايتىلعان. 1916 جىلى ول ءوز ەركىمەن اسكەر قاتارىنا الىنىپ, بەلورۋسسيانىڭ پين دەگەن باتپاقتى ايماعىندا اۋىر جاعدايدا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن قازاق سولداتتارىنا دارىگەرلىك كومەك كورسەتەدى. اسكەردەن ترويتسكىگە قايتا ورالىپ, 1928 جىلعا دەيىن قىزمەتىن قايتا جالعاستىرادى. ودان كەيىن وسكەمەن, قاراكول جانە جامبىل قالاسىندا تۇرىپ, قانشاما جانعا اراشى بولدى.
سول قيىن-قىستاۋ جىلدارى قارلى­عاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەندەي تۋعان حالقىنىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعى ءۇشىن جان اياماي قىزمەت ەتكەن ابزال تۇلعا 59 جاسىندا ومىردەن ءوتتى.

ءمولدىر بايماحانبەتوۆا,
ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ
«كىتاپ» مۇراجايى مەڭگەرۋشىسى




تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button