«تەكتىنىڭ ءومىرى – وزگەنىكى,
ال ءولىمى عانا – وزىنىكى»
ايتەكە بي
عازىمبەك قورعانبەكۇلى ءبىرىمجانوۆ 1896 جىلى تورعاي وبلىسى تورعاي ۋەزىنىڭ توسىن بولىسىنىڭ №1 اۋىلىندا (قازىرگى قوستاناي وبلىسى جانگەلدين اۋدانى شەگەن اۋىلدىق وكرۋگى) داۋلەتتى وتباسىندا (اكەسى قورعانبەك ءبىرىمجانوۆ – تورعاي ۋەزى باستىعىنىڭ كومەكشىسى قىزمەتىن اتقارعان) دۇنيەگە كەلگەن.
عازىمبەك تۋرالى ءسوزدى ونىڭ اتا تەگىنەن باستاعانىمىز ءجون. ول تەكتى اتادان, ياعني ارىدەن الساق, باباسى شاقشاق جانىبەك تارحاندى ايتپاعاندا, بەرگى اتالارى ءداۋىتباي مەن مۇسا تارحان جانە شەگەن بي التى الاشقا تانىمال باتىر تۇلعا, ۇشقىر ويلى, دانالىعىمەن بەلگىلى بيلەردىڭ ءبىرى بولسا, ءوز اكەسى قورعانبەك پەن اتاسى ءبىرىمجان دا كەزىندە قوستاناي, تورعاي وڭىرىنە اتاعى شىققان, ىقپالدى, بەدەلدى ادامداردىڭ قاتارىندا بولعانى تاريحتان بەلگىلى. اناسى, سۇلەيمەن تورەنىڭ قىزى ساقىپ, كەلبەتتى, اقجارقىن جان بولعان. بولاشاق الاشتىڭ جاس قايراتكەرىنىڭ بالالىق شاعى دۇنيە ەسىگىن اشقان اتاقونىسى سارتوسىندا وتەدى.
اتا-باباسىندا بار زەرەكتىك پەن تەكتىلىك عازىمبەك بويىنا تۋا دارىعان. ول جاسىنان العىر, وتكىر, كورەگەندىك سياقتى جاقسى قاسيەتتەرىمەن تانىلىپ وسەدى. زامان اعىمىن اڭداي بىلگەن قورعانبەك كەلەشەك – بىلىمدە ەكەنىن جاقسى ءتۇسىنىپ, اۋىل مولداسىنان ءتىلىن سىندىرعان عازىمبەكتى تورعايداعى ەكى كلاستىق ۋەزدىك ورىس-قازاق مەكتەبىندە وقىتىپ, ساۋاتىن اشتىرادى. مۇنان سوڭ عازىمبەك ورىنبوردا رەالدىق ۋچيليششەدە وقىپ, كەيىن تاشكەنتتەگى ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇسىپ, دارىگەرلىك ماماندىق بويىنشا ءبىتىرىپ شىعادى. ۋنيۆەرسيتەتتە وقي ءجۇرىپ, قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە كىرىسىپ, ءوزى سياقتى ءبىلىم ىزدەپ كەلگەن قازاق جاستارىمەن قويان-قولتىق ارالاسادى.
وسى جىلدار يمپەرياداعى ساياسي جاعدايدىڭ ۋشىعىپ, قارسىلىق قوزعالىستارىنا وقۋشى-ستۋدەنت قاۋىمىنىڭ دا بەلسەنە ارالاسا باستاعان كەزى بولاتىن. ورىس باسقىنشىلارىنىڭ وزبىرلىعىنا قارسى شىققانداردىڭ اراسىندا عازىمبەك تە بولادى. وسىنداي وقيعالاردا ساياسي شىنىعىپ, قايراتتى دا سانالى كۇرەسكەر رەتىندە قالىپتاسادى. سول كەزەڭدەردە ول جەرلەس اعالارى ا.بايتۇرسىنوۆ, م.دۋلاتوۆ, ك.توقتاباەۆ جانە م.ەسپولوۆ سەكىلدى حح عاسىر باسىندا قازاق ينتەلليگەنتسياسىن تاريحي ارەناعا شىعارعان الاش قايراتكەرلەرىمەن بىرگە ەلدىڭ قامىن ويلاپ, وتارشىل جۇيەگە قارسى شىقتى.
سولارمەن بىرگە ۇلت مۇددەسىنە كەرەعار پىكىردەگى وتارشىل پاتشا ساياساتىنا قارسى جاريالانعان ماقالالاردى ۇزبەي وقىپ, ولاردىڭ پىكىرتالاستارىنا بەلسەنە ارالاسىپ, ءوز ويىن دا ورتاعا سالىپ وتىردى. ونىڭ قوعامدىق-ساياسي قىزمەتى الاش پارتياسىمەن الاشوردا ۇكىمەتىمەن تىعىز بايلانىستا بولدى. عازىمبەك تە الاشتىڭ بەلدى ءبىر مۇشەسى بولىپ, ونىڭ مىندەتتەرى مەن ماقساتتارىن ايقىنداۋعا بەلسەنە ارالاستى. تاريحي باسىلىمداردا عازىمبەكتىڭ كولچاك ۇكىمەتىمەن الاشوردا اتىنان كەلىسسوز جۇرگىزۋگە قاتىسقانى, الاشوردانىڭ باشقۇرت ۇكىمەتى جانىنداعى ۋاكىلى بولعانى تۋرالى ايتىلادى.
سونىمەن بىرگە, 1920 جىلى جەلتوقساندا «اقجول» گازەتى جارىققا شىققاندا م.دۋلاتوۆ عازىمبەكتى جۋرناليستىك جۇمىسقا تارتقانى بەلگىلى. 1920-1922 جىلدارى ول وسى گازەتتە «عازىمبەك», «شەگەن» دەپ قول قويىپ, كوپ ماتەريالدار جاريالاعان. بۇل جونىندە كەزىندە قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ۇستازى اتانعان عالىم, ۇلتىمىزدىڭ ۇلاعاتتى ازاماتى تەمىربەك قوجاكەەۆ «ارىستاردىڭ اعارتۋشى شاكىرتى», «ورەلى ءورىم ەدى» اتتى ماقالالارىندا الاشتىڭ جاس قايراتكەرى تۋرالى تولىق ءارى جان-جاقتى ماعلۇمات بەرىپ جازعان بولاتىن.
1923 جىلى تۇركىستان رەسپۋبليكاسى بىلىكتى جاستاردى دايارلاۋ ماقساتىندا جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنەن ءبىلىمدى دەگەن ءبىر توپ جاستى جيناپ, سولاردىڭ قاتارىندا عازىمبەك تە گەرمانياعا وقۋعا (قازىرگى «بولاشاق» باعدارلاماسى سياقتى) جىبەرىلىپ, بەرلين ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى فاكۋلتەتىنە تۇسەدى. ءسويتىپ, قازاق ەلىنەن شەتەلدە وقىعان العاشقى تولقىننىڭ قاتارىندا عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ تا بولدى. بەرلين ۋنيۆەرسيتەتىندە وقي ءجۇرىپ, نەمىس جانە اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەردى. جەر شارۋاشىلىعىنىڭ قىر-سىرىن ءبىلىپ, كوكونىس ءوسىرۋ ءادىسىن مەڭگەرۋ ماقساتىندا برازيليادا ءوندىرىستىك تاجىريبەدەن ءوتتى.
تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور كوشىم ەسماعانبەت «الەم تانىعان تۇلعا» اتتى ماقالاسىندا بىلاي دەپ جازادى: «م.شوقايدىڭ ەلدەگى تانىستارىمەن, ۇلتتىڭ قايراتكەرلەرىمەن بايلانىس ورناتۋ جۇمىستارىنا ءتۇركىستاننان گەرمانياعا وقۋعا بارعان جاستار ۇلكەن كومەك بەردى. بۇلاردىڭ ىشىنەن عازىمبەك ءبىرىمجانوۆتى ەرەكشە اتاۋىمىز كەرەك. ول گەرمانياعا بارا جاتقان تالاپكەرلەر قۇرامىنا ءا.بوكەيحانوۆتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ارنايى ەنگىزىلىپ, وعان كەڭەس وكىمەتىنە قارسى ىشكى جانە سىرتقى كۇشتەر اراسىندا بايلانىس ورناتۋ جونىندە قاۋىپتى دە جاۋاپتى مىندەتتەر جۇكتەلەدى.
ول م.شوقايدى ەل جاعدايىمەن, ءا.بوكەيحانوۆ, ا.بايتۇرسىنوۆ, م.دۋلاتوۆ, ح.دوسمۇحامبەتوۆ, ۋ.قوجاەۆ, س.قوجانوۆتىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىستارى جونىندە حاباردار ەتەدى.
عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ گەرمانياعا بارعان بويدا س.قوجانوۆقا جولداعان حاتىندا: «مۇستافا وتە ناشار تۇرادى, قازاقتىڭ ستۋدەنت جاستارى وعان كومەكتەسكىسى كەلەدى. بىراق ول ودان باس تارتتى جانە بۇل اقشا وزدەرىڭە كەرەك بولادى, ويتكەنى الدا كوپ ىستەر كۇتىپ تۇر» دەگەندى ايتتى, دەپ حابارلايدى». مىنە, عازىمبەك بىرىمجانوۆقا م.شوقايدى قازاق حالقىنىڭ جاعدايىمەن تانىستىرۋدى, مۇستافاعا قازاق حالقىنا ءتونىپ تۇرعان وپات جونىندە الەم جۇرتشىلىعىنا حاباردار ەتۋدى تاپسىرعانى بەلگىلى بولدى. ول تاپسىرمانى الاشتىڭ جاس قايراتكەرى ابىرويمەن ورىنداپ شىقتى.
عازىمبەكتىڭ الاش قوزعالىسىنىڭ تانىمال جاس قايراتكەرى ەكەندىگى بۇرىننان بەلگىلى بولاتىن. س.سەيفۋللين 1937 جىلى ءوزىنىڭ ءنازىر تورەقۇلوۆپەن قارىم-قاتىناسى جونىندە ل.ميرزويانعا جازعان حاتىندا «عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ ءاليحان بوكەيحانوۆپەن بىرگە اتىشۋلى الاشوردا ۇندەۋىنە قول قويعان الاش پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەلگىلى مۇشەسى بولعان» دەپ جازعان. ول 1917 جىلى الاش پارتياسىنىڭ باعدارلاماسىن جاساۋعا تىكەلەي اتسالىستى. ايتا كەتۋ كەرەك, وسى باعدارلامانىڭ 7 اۆتورىنىڭ 3-ەۋى تورعاي ولكەسىنەن شىققان الاش قايراتكەرلەرى ەكەنى بەلگىلى (ا.بايتۇرسىنۇلى, م.دۋلاتوۆ جانە ع.ءبىرىمجانوۆ).
تاعدىر عازىمبەكتىڭ باسىنا تاڭداپ العان قوسىمشا ەكىنشى ماماندىق بويىنشا جۇمىس ىستەۋگە جازبادى. سول كەزدە ءجۇرىپ جاتقان قۋعىن-سۇرگىن عازىمبەكتىڭ دە جەكە باسىنا شۇيلىكتى. ول ەكىنشى اگرونوم ماماندىعى بويىنشا شەتەلدەگى وقۋىن ءبىتىرىپ, ماسكەۋ قالاسىندا قىزمەت ىستەپ جاتقاندا, 1928 جىلى ۇستالادى. تاعىلعان ايىپ: «الاش قايراتكەرىسىڭ, گەرمانيادا وقىپ ءجۇرگەندە ورىس-قازاقتىڭ زيالى اقسۇيەك قاۋىمىمەن ارالاستىڭ, مۇستافا شوقايمەن كەزدەسىپ, ونىڭ كوزقاراسىن قولداپ, پىكىرلەس بولدىڭ. احمەت پەن مىرجاقىپتىڭ ۇزەڭگىلەس سەرىگىسىڭ جانە «تورعاي ىسىنە» قاتىستى كىنالى» دەگەن جەلەۋمەن تۇرمەگە قامايدى. اقىرى ۇشتىكتىڭ شەشىمىمەن اق تەڭىز كانالى قۇرىلىسىنا ون جىلعا جەر اۋدارىلادى. ايتا كەتۋ كەرەك, عازىمبەك پەن وزگە دە قازاق شاكىرتتەرى 1924 جىلى گەرمانيادا تۇرار رىسقۇلوۆپەن كەزدەسكەن. بۇل كەزدەسۋ ولاردىڭ تاعدىرىنا قالاي اسەر ەتتى, ول ەندى مۇلدەم بولەك اڭگىمە…
جالپى, عازىمبەك قورعانبەكۇلى ءبىرىمجانوۆتىڭ ءجۇرىپ وتكەن ءومىر جولىنىڭ كۇردەلى جانە جۇمباق تۇستارى كوپ. ول ءوز زامانداستارى سياقتى قوعامدىق تالاس-تارتىستاردىڭ سىندارلى جولدارىنان ءوتتى. سوندىقتان دا وسى ۋاقىتقا دەيىن عازىمبەك عۇمىرىنىڭ قايدا جانە قالاي ۇزىلگەنى تۋرالى ناقتى دەرەك جوقتىڭ قاسى. بىلايعى جۇرتقا عازىمبەكتەن گورى ونىڭ تۋعان اعاسى, قازاقتان شىققان تۇڭعىش زاڭگەرلەردىڭ ءبىرى, كەزىندە رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنا قاتارىنان ەكى رەت دەپۋتات بولعان الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ مۇشەسى احمەت قورعانبەكۇلى ءبىرىمجانوۆتىڭ ەسىمى كوبىرەك تانىس بولعانىمەن, عازىمبەك تە الاش ارىستارى ءۇمىت ارتقان اسىل ۇلداردىڭ ءبىرى ەدى.
ورايى كەلگەندە ايتا كەتەتىن ءبىر جايت, عازىمبەكتىڭ تۋعان ءىنىسى, جاستايىنان ۇلكەن اقىن بولادى دەپ ۇمىتتەنگەن, تاشكەنتتەگى ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى مۇحتار قورعانبەكوۆ تە «قاپلانبەك الاشورداشىلارى» توبىنىڭ مۇشەسى رەتىندە 1933 جىلى نەبارى 27 جاسىندا ۇستالىپ, اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى, كەيىن شەشىم وزگەرتىلىپ, 10 جىلعا يتجەككەنگە – ماگادانعا جەر اۋدارىلىپ, سول جەردە قايتىس بولادى. بۇل جونىندە شىعىس قازاقستان وبلىستىق مۇراعاتتار مەن قۇجاتتار باسقارماسىنىڭ باستىعى الديار اۋباكىروۆ 2014 جىلى ماۋسىم ايىندا رەسەيدىڭ ماگادان قالاسىنا جاساعان ەكسپەديتسيا قورىتىندىسى بويىنشا جازعان «جۇمباق سۋرەت» اتتى ماقالاسىندا تابىلعان قۇجاتتارعا سۇيەنىپ مالىمدەيدى. ءسويتىپ, قازاقتان شىققان العاشقى ءتىل ماماندارىنىڭ ءبىرى, بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرگەن جاس اقىننىڭ ءومىرى جانباي جاتىپ سونەدى.
ءوز زامانىنداعى شىندىقتىڭ شىراقشىسى, اردىڭ ايناسى بولا بىلگەن, ەلىنىڭ رۋحاني تۇرعىدان جەتىلۋىنە بارىنشا اتسالىسقان جانە الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ ەكونوميكالىق, قورعانىستىق تىرەگى بولعان قورعانبەك ءبىرىمجانوۆتىڭ ءۇش بىردەي ۇرپاعى – احمەت, عازىمبەك جانە مۇحتار ازاتتىق جولىندا قۇربان بولدى. سۇڭقاردىڭ ۇياسىنان سۇڭقارلار ۇشىپ شىعادى دەگەن وسى ەمەس پە؟! وسى ورايدا زاڭعار جازۋشى شەرحان مۇرتازانىڭ «…جالعان دۇنيەدەن ءىز-ءتۇزسىز كەتكەن جامان. ومىردە قانشا زور بولساڭ, ارتىڭدا ىزدەرىڭ, سۇرارىڭ قالماسا, قور بولاسىڭ» دەپ ايتقان ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى.
«جاڭا تۋعان ءاربىر كۇن – وتكەن كۇننىڭ وقۋشىسى» دەپ كونە ءداۋىر فيلوسوفى پۋبليلي سير ايتقانداي, ءتول تاريحىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرىن قالپىنا كەلتىرۋ – زامان تالابى. ولاي بولسا, الاساپىران كەزەڭنىڭ وتتى قازانىنان قايناپ شىققان بولمىسى مەن ءبىتىمى بولەك الاش ارىستارىنىڭ اعا وكىلدەرىن اتاعاندا ولاردىڭ ۇزەڭگىلەس ءىنىسى, الاش ارىستارى ءۇمىت ارتقان, تەگىنە تارتىپ تۋعان الاشتىڭ جاس قىرانى عازىمبەك ەسىمى دە ەرەكشە ءىلتيپاتپەن ەسكە الىنۋى ءتيىس. بۇگىندە ول كۇندەر دە الىس بولماس-اۋ دەگەن وي سانامىزدا جاڭعىرىپ تۇر.
وسى ورايدا حالقىمىزدىڭ حاس باتىرى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ: «…ادىلەت, شىندىق, اقيقات ءتۇپتىڭ تۇبىندە جەڭەدى. ءبىر وكىنىشتىسى, ءسال كەشىگىپ جەتەدى» دەگەن ءسوزى ويعا ورالادى. ەلىنىڭ ەركىندىگىن اڭساپ, قازاقتىڭ كوگىلدىر كوگىندە شولپان جۇلدىزداي جارقىراپ جانىپ كەلە جاتقان عازىمبەكتەي ارىستىڭ سانالى عۇمىرى كەمەلىنە كەلگەن شاعىندا, 41 جاسىندا قىرشىننان قيىلدى. كيەلى تورعايدىڭ سارتوسىنىنان ۇشىپ شىققان اقسۇڭقار ەلى ءۇشىن بيىكتەرگە سامعاپ, وسى جولدا جات جۇرتتا مەرت بولدى.
«تەكتىدەن تەكتى تۋادى, تەكتىلىك تۇقىم قۋادى, تەگى بەكزات بولعاندار ءومىردىڭ ءمانىن ۇعادى, تۇعىرىندا ءومىردىڭ ارقاشان بيىك تۇرادى» دەگەن سوزدە ۇلاعاتتى ءمان جاتىر. عازىمبەكتىڭ ءومىر جولىنىڭ جۇمباق جاقتارى كوپ. سونىڭ ءبىرى – عازىمبەك بەرلين ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سوڭعى كۋرسىن اياقتار شاعىندا گەرمانياعا تاجىريبە وتۋگە كەلگەن ماسكەۋ شەت تىلدەرى ينستيتۋتىندا وقيتىن قازاق, تورە تۇقىمىنان شىققان زايرا ءجانتورينا دەگەن قىزعا ۇيلەنۋى. 1928 جىلى وقۋدى اياقتاعان سوڭ ەكەۋى ماسكەۋ قالاسىنا كەلىپ, قىزمەتكە ورنالاسادى. الايدا تاعدىردىڭ جازۋىنا بايلانىستى بۇل قۋانىش كوپكە سوزىلمايدى.
سوڭىنان شىراق الىپ تۇسكەن نكۆد-نىڭ كەسىرىنەن ەل قاتارلى وتباسى باقىتىن كورۋگە دە مۇرشاسى بولماعان. كوپ ۇزاماي عازىمبەك ۇستالىپ, 10 جىلعا اق تەڭىزگە جەر اۋدارىلادى. ال زايرا ءجانتورينانىڭ ودان كەيىنگى تاعدىرى بەيمالىم, ودان قالعان ۇرپاق بار-جوعى بەلگىسىز. بۇل جونىندە گۇلنار مىرجاقىپقىزى دۋلاتوۆانىڭ 2013 جىلى «مەكتەپ» باسپاسىنان شىققان «شىندىق شىراعى» كىتابىندا ناقتى دەرەكتەرمەن باياندالعان.
قازاق كوسەمسوزىندە ىستىق ىقىلاسقا بولەنگەن تالانتتار از بولعان جوق. سونىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى – عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ. ول تۋرالى ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان بەرى بىرقاتار ەڭبەكتەر جازىلعانىمەن, زەرتتەۋ جۇمىستارى ءالى ءبىر جۇيەگە تۇسپەگەنى جاسىرىن ەمەس. وسى ورايدا سوڭعى كەزدەرى الاشتىڭ جاس قايراتكەرى حاقىندا زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ جۇرگەن قازاق گۋمانيتارلىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى, تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى گۇلميرا سۇلتانعازىنىڭ ىزدەنگىشتىگى ەلەڭ ەتكىزدى. جاس عالىم وسى باعىتىنان تايماي, جۇمىسىن ودان ءارى تەرەڭدەتە زەرتتەپ, رەسەي مەن ۋفا, تاشكەنت قالالارىنداعى, سونداي-اق, الىس شەتەلدەگى بەرلين قالاسىنىڭ مۇراعاتتارىن اقتارسا, بۇل الاش تاريحىن زەرتتەۋگە قوسىلعان سۇبەلى ۇلەس بولار ەدى. قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عۇمىرىن ساياسي كۇرەسپەن وتكىزگەن عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ ءوز ۇلتىنىڭ زيالىسى رەتىندە ارتىنا مول رۋحاني مۇرا قالدىرعانى بەلگىلى.
2012 جىلدىڭ شىلدە ايىندا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە ماسكەۋدەن جۋرناليست سەرىكقالي بايمەنشەنىڭ «بەسەۋدىڭ بەسىگى» اتتى ماقالاسى جاريالاندى. ماقالادا اتاپ كورسەتىلگەندەي, عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ ون جىلداي اق تەڭىز كانالى كولونيزاتسيالىق بيۋروسىندا اگرونوم بولىپ ىستەگەن. كارەليادا, مەدۆەجيا گورا قالاسىنداعى اق تەڭىز – بالتىق كومبيناتىنىڭ قونىس قالاشىعىندا, 14-ۇيدە, 15-بولمەدە تۇرعان. جالپى, عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ گەرمانياداعى بەس جىل وقۋىن قوسقاندا, ەلدەن 15 جىل جىراقتا ءجۇردى. وسى جىلدارى ونىڭ ەلگە دەگەن ساعىنىشى ايقىن سەزىلىپ تۇردى. ەل بولعاندا دا تاۋەلسىزدىگىن العان ازات ەلدى اڭساۋمەن ءوتتى ونىڭ جاسىن عۇمىرى.
جازاسىن وتەپ ەلگە كەلگەن سوڭ, 1937 جىلى 9 قازاندا 41 جاسىندا قايتا تۇتقىندالىپ, كسرو جوعارعى سوتىنىڭ اسكەري القاسى «كونتررەۆوليۋتسيالىق تەرروريستىك ۇيىمعا قاتىسقانى ءۇشىن» دەگەن ايىپپەن ۇكىم شىعارىپ, اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. ۇكىم ماسكەۋ قالاسىندا 1938 جىلعى 19 ناۋرىزدا جۇزەگە اسىرىلىپ, «كوممۋناركا» زيراتىنا حالقىمىزدىڭ اياۋلى پەرزەنتتەرىمەن بىرگە جالپى قابىرگە جەرلەنگەن.
وسى ماقالا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ بەتىنە شىققان سوڭ, ىلە ءباسپاسوز بەتىندە ۇسىنىس-پىكىرلەر جاريالاندى. سونىڭ ءبىرى – تورعاي ءوڭىرىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن جاقسى بىلەتىن ولكەتانۋشى ورەكەن الماتۇلىنىڭ «كوپكە سوزبايىق, اعايىن!» اتتى ماقالاسى. ماقالادا ورەكەن اعامىز قازاق تاريحى مەن رۋحانياتىندا ءوز ورنى بار تۇلعالار شىققان ءبىرىمجانوۆتار اۋلەتىنىڭ ءبىر ۇرپاعى – عازىمبەك قورعانبەكۇلى ءبىرىمجانوۆتىڭ ەسىمى تاريح تورىنەن ءوز ورنىن الۋ كەرەكتىگى جونىندە ورىندى پىكىرىن ءبىلدىردى. بۇعان دەيىن عازىمبەك عۇمىرىنىڭ قايدا جانە قالاي ۇزىلگەنى بەلگىسىز بولاتىن.
ەندى ءبىر توقتامعا كەلۋ ءۇشىن ونىڭ سۇيەگى ءماسكەۋ قالاسىنداعى «كوممۋناركانىڭ» جالپى قابىرىندە جاتىر دەپ جۇبانىش ەتكەن ءجون بولاتىن ءتارىزدى. عازىمبەك قورعانبەكۇلى ءبىرىمجانوۆ 1988 جىلعى 4 قاراشادا قازاق كسر جوعارعى سوتىنىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى القاسى شەشىمىمەن ستاليندىك رەپرەسسيا قۇربانى بولعان 14 زيالى ازاماتتارىمىزبەن بىرگە رەسمي تۇردە اقتالدى, ەسىمى ءباسپاسوز بەتىندە جاريالاندى.
ەرتاي قارابالا,
ىشكى ىستەر قىزمەتى سالاسىنىڭ ارداگەرى
استانا قالاسى
