سىبايلاس جەمقورلىق – تامىر جايىپ, بۇگىنگە دەيىن جويىلماي وتىرعان قاۋىپتى قوعامدىق دەرتتىڭ ءبىرى. مۇنىمەن قازىر ءاربىر ۇلتجاندى ازامات اشىق مايدانعا شىعىپ, كۇرەسۋدەي-اق كۇرەسىپ كەلەدى. دەگەنمەن, بۇل ءوزى جەتى باستى اجداھا سياقتى ءبىر باسىن شاۋىپ تاستاسا, ەكىنشى باسى بوي كوتەرىپ, بوي بەرەر ەمەس. ونى تەك بۇكىل حالىق بولىپ كۇرەسكەندە عانا توقتاتۋ مۇمكىن. ول اسىرەسە, مەملەكەتتىك ورگانداردا قاۋىپتى. قاشاننان قالىپتاسقان باسقارۋ جۇيەسىن بۇزادى ءارى ەكونوميكانىڭ دامۋىن تەجەيدى.
تاعى ءبىر اتاپ ايتارلىعى, سوت بيلىگىندەگى كەز كەلگەن سىبايلاستىق كورىنىسى بۇل سالانىڭ بەدەلىن تۇسىرەرى ايقىن. وسىعان بايلانىستى ەلىمىزدەگى بارلىق سوت ءوز جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ, شەشىم قابىلداۋ بارىسىندا سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەرىن بولدىرماۋدى, ونىمەن كۇرەستى كۇشەيتۋدى ۇدايى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. ول مىنانداي باستى باعىتتاردا وربۋدە:
بىرىنشىدەن, سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭناما ودان سايىن جەتىلدىرىلىپ, زاڭداردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى سالالىق ورگاندار تاراپىنان قاتاڭ باقىلاۋعا الىنۋدا;
ەكىنشىدەن, جەمقورلىقپەن قازاقستاندىق قوعامنىڭ بىرىگىپ كۇرەس جۇرگىزۋى, ياعني ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ بەلسەندى جۇمىسى, سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەرى بويىنشا دەرەك بەرگەن قاراپايىم ازاماتتاردىڭ زاڭمەن قورعالۋى جانە ىنتالاندىرىلۋى;
ۇشىنشىدەن, بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جالاقىسىن تۇرعىن ءۇي الۋىنا, دەمالۋىنا, دەنساۋلىعىن كۇتۋىنە, ۇرپاعىن ءوسىرىپ, تاربيەلەۋىنە جەتكىلىكتى, وڭتايلى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنە جەتەتىن ەتىپ كوتەرۋ;
تورتىنشىدەن, مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ مەن تەندەر وتكىزۋ بارىسىندا پايدا بولاتىن سىبايلاس جەمقورلىق قاتەرىن جويۋ ءۇشىن بۇل جۇمىستى بارىنشا اشىق جانە جاريا تۇردە وتكىزۋ;
بەسىنشىدەن, تاۋەلسىز ساياساتتانۋشىلار پىكىرىنشە, جەمقورلىققا قارسى كۇرەستىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى – مەملەكەتتىك اپپارات قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ. ءار مەملەكەتتىك ورگاندا قاتارداعى ماماننان باستاپ باسشىعا دەيىن ءار شەنەۋنىكتىڭ جۇمىسى قوعام مەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارىندا بولۋى ءتيىس;
التىنشىدان, مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى جۇمىسقا قابىلداۋ كەزىندە ولاردى تامىر-تانىستىق ارقىلى ەمەس, ءبىلىمى مەن قابىلەتىنە قاراپ الۋ ءۇشىن قاجەتتى زاڭمەن بەكىتىلگەن شارالار قابىلداۋ. مەملەكەت تاراپىنان سۋديالاردىڭ ماتەريالدىق قامتاماسىز ەتىلۋىنە بارىنشا كوڭىل ءبولىنىپ, سۋديالار جالاقىسى ءوسىپ, سۋديالاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلۋ ماسەلەسى وڭ شەشىمىن تابۋدا. مۇنىڭ بارلىعى سىبايلاس جەمقورلىق قاتەرلەرىنىڭ الدىن الۋعا جاعداي جاسايتىنى ءسوزسىز.
سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ءجيى بوي كورسەتەتىن ەڭ قاۋىپتى ءتۇرى – پاراقورلىق. ءبىرىنشى كەزەكتە پارا بەرۋدىڭ سەبەبىن, پارا الۋدىڭ جاعدايىن ءتۇپ-تامىرىمەن جويۋ ءۇشىن قوعام بولىپ بەلسەندىلىك تانىتۋىمىز قاجەت. دەمەك پارا بەرۋ دە, پارا الۋ دا پايدالى بولمايتىنداي, ۇلكەن قىلمىس رەتىندە سانالاتىنداي قوعامدىق سانا قالىپتاستىرۋ قاجەت. پاراقورلىق مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ قالىپتى قىزمەت ەتۋىنە بوگەت بولادى, بيلىك جانە باسقارۋ ورگاندارىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى. زاڭدىلىق قاعيدالارىن جوققا شىعارىپ, ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنە قىسىمشىلىق جاسايدى. پاراقورلىقتىڭ الدىن الۋ, جولىن كەسۋ بويىنشا سوت ورگاندارىندا ۇلكەن جۇمىس جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى.
نۇرقوجا ەرجانوۆ,
استانا قالاسى الماتى اۋدانى
سوتىنىڭ كەڭسە مەڭگەرۋشىسى
