تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىق – وزەكتى الەۋمەتتىك ماسەلە. وعان اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ «جەكە باستىڭ قۇقىعىنا قول سۇعاتىن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق» بابى بويىنشا جازا قاراستىرىلعان.
بۇگىنگى تاڭدا وتباسى-تۇرمىس قاتىناسىنداعى زاڭسىز ارەكەتتەر ەلوردادا تىيىلماي كەلەدى. ستاتيستيكا مالىمەتىنە سەنسەك, باس قالادا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار جونىندەگى مامانداندىرىلعان سوتى بىلتىر تۇرمىستاعى زورلىققا قاتىستى 482 ءىس قاراپ, 37 اكىمشىلىك ءىس تاراپتاردىڭ ءوزارا بىتىمگەرشىلىككە كەلۋىنە بايلانىستى مەدياتسيا تارتىبىمەن قىسقارعان. 254 ادامعا ەسكەرتۋ بەرىلسە, 217 ازامات قاماۋعا الىنىپ, 4-ەۋى ايىپپۇل ارقالادى. 2024 جىلدىڭ 4 ايىندا عانا وسى باعىتتا 103 ءىس قارالىپ, 43 اكىمشىلىك ءىس تاراپتاردىڭ ءوزارا بىتىمگەرشىلىككە كەلۋىنە بايلانىستى قىسقاردى. 65 ادامعا ەسكەرتۋ بەرىلسە, 32-ءسى قاماۋعا الىنىپ, 15-ىنە ايىپپۇل سالىندى.
2023 جىلدان باستاپ اقبتك-ءنىڭ 73-بابى بويىنشا قۇقىق بۇزۋشىعا ەسكەرتۋ جاسالادى نەمەسە 5 تاۋلىككە دەيىنگى مەرزىمگە اكىمشىلىك قاماققا الىنادى. سونداي-اق 73-باپتىڭ 2-تارماعى ۇرىپ-سوعۋ 1-1-بولىگىمەن, ياعني قۇقىق بۇزۋشىمەن وتباسى-تۇرمىس قاتىناسىنداعى ورىن العان جاعدايعا ەسكەرتۋ جاساۋ نەمەسە 10 تاۋلىككە دەيىنگى مەرزىمگە اكىمشىلىك قاماققا الۋ بولىگىمەن تولىقتى. بۇل جەردە ەرلى-زايىپتى اراسىندا جانجال تۋىنداپ, ءبىر-بىرىنە قول كوتەرسە, ول اكىمشىلىك تەرىس قىلىق رەتىندە باعالانىپ, سوت كىنالى تاراپقا جازا تاعايىنداعان كەزدە, شاڭىراقتى شايقالتپاي, وتباسىن ساقتاپ قالۋ جانە تاتۋلاستىرۋ ماقساتىن كوزدەيدى. ويتكەنى شەشىم شىعارۋ الدىندا سوت جابىرلەنۋشىنىڭ جازاعا قاتىستى ءوتىنىشىن دە ەسكەرەدى. سوت تاجىريبەسى كورسەتكەندەي, كودەكستىڭ بۇل بابى بويىنشا قارالعان ىستەردە جابىرلەنۋشى تەك ايەلدەر بولا بەرمەيدى, ەر-ازاماتتار دا دەنە جاراقاتىن الىپ, ايەلىنىڭ نەمەسە باسقا دا جانۇيا مۇشەلەرىنىڭ ۇستىنەن ارىزداناتىن كەز از ەمەس.
قازىر مەملەكەت باسشىسى وتباسى-تۇرمىس قاتىناسى اياسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتان تۋىنداپ وتىرعان ماسەلەلەرگە باسا نازار اۋدارىپ وتىر. سوندىقتان جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋدى تاپسىردى. ەندى تۇرمىستاعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتى تىركەۋ ارىزدانۋ سيپاتىنان قۇقىق بۇزۋشىلىقتى انىقتاپ اشۋ سيپاتىنا ءوتتى. اقبتك-ءنىڭ 64-بابىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر جابىرلەنۋشىلەردىڭ شاعىمىنسىز اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ىستەردى قوزعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەگەر بۇرىن جابىرلەنۋشىدەن ارىز تالاپ ەتىلسە, ەندى تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىق جاساۋ فاكتىسى بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگان ءىستى تىكەلەي قوزعاي الادى. سوڭعى شەشىمدى سوت قابىلدايدى. سونىمەن قاتار تاراپتاردىڭ تاتۋلاسۋ مۇمكىندىگى شەكتەلدى. ەندى تەك ءبىر-اق رەت تاتۋلاسۋ مۇمكىن بولادى. وسى كودەكستiڭ بۇرىنعى تالابىنا ساي وتباسى-تۇرمىس قاتىناسىندا ورىن العان قۇقىق بۇزۋشىلىق جابiرلەنۋشiنiڭ ارىزى بويىنشا عانا قوزعالىپ, ءتىپتى بىرنەشە قايتارا تەرىس قىلىق تانىتىپ, قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان تۇستا دا وتباسى مۇشەلەرى تاتۋلاسقاننان كەيiن ءىس توقتايتىن. ال جاڭا 64-باپتا بۇل تالاپتار وزگەرىپ, 1-1-بولىكپەن, ياعني وسى كودەكستىڭ 73, 73-1 نەمەسە 73-2-باپتارىندا كوزدەلگەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى العاش رەت جاساعان ادامدار, ەگەر ولار جابىرلەنۋشىلەرمەن, ءوتىنىش بەرۋشىلەرمەن تاتۋلاسسا, سونىڭ ىشىندە مەدياتسيا جولىمەن تاتۋلاسىپ, كەلگەن زالالدى وتەسە, سوت ولاردى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتا الادى. بۇل – قۇقىق بۇزعان ادام تەك ءبىر مارتە عانا تاتۋلاسۋ مۇمكىندىگىنە يە دەگەن ءسوز. ەگەر ارەكەتتى قايتالاپ جاساسا, جابىرلەنۋشىمەن تاتۋلاسسا دا, جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتىلمايدى. وتباسى-تۇرمىس قاتىناسىندا قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعانداردىڭ جازالاۋ شاراسى قاتاڭداپ, اكiمشiلiك قاماققا الۋدىڭ ناقتى مەرزiمi بەلگiلەندi. سونداي-اق قايتالاپ جاسالعان قۇقىق بۇزۋشىلىق ءۇشiن اكiمشiلiك قاماققا الۋدىڭ مەرزiمi 25 تاۋلىككە دەيىن ۇزاردى.
ءلايلا مۇزدىباەۆا, استانا قالاسى ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ سۋدياسى
