تاۋەلسىزدىك – بيىك ۇعىم. جىلدا تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى جاڭا جىلدىڭ تاساسىندا قالاتىن ەدى, بيىل حالىق اراسىندا «شىرشا قويما!» دەگەن قوعامدىق پىكىر كوتەرىلىپ جاتىر, بۇل – جاڭا جىلدى تويلاما دەگەن ءسوز ەمەس, الدىمەن ءوزىمىزدىڭ ۇلت رەتىندەگى ەڭ باستى اتاۋلى كۇنىمىزدى ۇلىقتايىق دەگەن نيەت, تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنىڭ ماڭىزىن تۇسىنۋگە, ناسيحاتتاۋعا تالپىنىس بايقالادى.
ءبىز تاۋەلسىزدىك العان باستاپقى جىلدارى ەرەن ەرىك-جىگەرمەن تاۋەلسىزدىكتى باياندى ەتۋگە بار كۇشىمىزدى سالدىق. ويتكەنى وسى تاۋەلسىزدىكتى اتا-بابالارىمىز سان جىلداردان بەرى ارماندادى عوي. ولاردىڭ ارمان-تىلەگى ءبىزدىڭ گەندىك جادىمىزدا بەرىك ساقتالسا كەرەك. قولىمىز جەتكەن تاۋەلسىزدىك ارقايسىسىمىزعا سول ءۇشىن قادىرلى. قازاقستان دەگەن مەملەكەتتىڭ كەلەشەگىنە زور سەنىممەن قاراپ, بولاشاقتاعى يگىلىكتەر ءۇشىن كەزدەسكەن قيىندىقتاردى ەڭسەردىك, مادەنيەت, ونەر, جالپى بار سالادا ءوز ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىزدى تانىتۋعا, ساپالى ۇلت رەتىندەگى الەۋەتىمىزدى بايقاتۋعا قۇشتارلىق ارتتى.
ەندى وسى تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتۋ جولىندا ءبىز قازىر نە ىستەپ جاتىرمىز, بۇرىنعى ەرىك-جىگەرىمىزدى باسەڭدەتىپ العان جوقپىز با؟ وسى تۇرعىدان كەلگەندە, بىزگە ۇلتتىڭ كەسەك مىنەزىن, ۇلتتىق بولمىستى جانداندىرۋ ماسەلەلەرىن قايتا قولعا الۋ كەرەك سياقتى. سەبەبى قازىرگى ۇرپاقتىڭ ۇلتتىق مىنەزدەن الشاقتاۋ قاۋپى بار. وعان ءبىر جاعىنان ءوزىمىزدىڭ تاربيەمىز دە سەبەپ بولىپ جاتقان شىعار؟! بۇل – ويلاناتىن جايت. ءوزىم بايقاعان بىرەر مىسالدى اۋىزعا الايىن, بىزدە ۇيىندە بالا-شاعاسىنىڭ كوزىنشە دەپۋتاتتى قولىنان ەشتەڭە كەلمەيتىن, وڭباعان دەپ جامانداپ وتىرادى دا, ال زاۋدە سول دەپۋتاتپەن قوناقتا كەزدەسسە: «بالامنىڭ اۋزىنا تۇكىرىپ كەتىڭىز, بالام وسكەندە دەپۋتات بولسىن» دەيدى. بۇل نە مىنەز؟ ءوز وتىنىڭ باسىندا وتىرىپ بالا-شاعاسىنا مەملەكەتشىلدىك تۋرالى, مەملەكەتتىڭ جارقىن كەلەشەگى تۋرالى ايتىپ وتىراتىن قازاقتار كوپ پە ەكەن وسى دەپ ويلايسىڭ. ايتايىن دەگەنىم – ءوسىپ كەلە جاتقان جاس وسكىن جاستايىنان اكە-شەشەسىنىڭ تاربيەسىمەن مەملەكەتتى ءسۇيۋ, تاۋەلسىزدىك ۇعىمىن قاستەرلەۋگە ۇيرەنسە, ونداي بالانىڭ ۇلتتىق نامىسى بيىك بولىپ وسەدى. ەرتەڭ سولار ءوسىپ-جەتىلگەندە وسى مەملەكەتتىڭ ءبىر شەتى قيسايعان شارۋاسىنا الاڭداپ, ۇلتتىڭ ۇپايىن تۇگەندەۋگە اتسالىسادى.
مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ باياندى بولماعى الدىمەن ونىڭ شارۋاشىلىعىنا, ەكونوميكاسىنا تىكەلەي بايلانىستى. وزىنە الىمساقتان تانىس كاسىپپەن اينالىسسا, شارۋاسى شالقىپ, ءوزىن قامتاماسىز ەتىپ, ارتىلعانىن ساتىپ, ەڭ باستىسى ءوزى وندىرگەن ساپالى ءونىمىن تۇتىنسا, ول مەملەكەتتىڭ حالقى دا باقۋاتتى ءومىر سۇرمەك. سوندىقتان تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ءۇن قوسقان دەپۋتات رەتىندە اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپكەرلىگىن دامىتۋ, اۋىل تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىس ساپاسىن كوتەرۋ ماسەلەسىنىڭ وتە وزەكتى ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە ەسكە سالا كەتكىم كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلدە حالىقتىڭ باسىم بولىگى ءالى دە اۋىلدا, بىراق ولاردىڭ تابىس دەڭگەيى تومەن. دۇرىسىنا كەلسەك, كەرىسىنشە بولۋ كەرەك ەدى. مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ ەلىمىزدە قوي, قۇس, قوزى ەتىن ءوندىرۋ, ءسۇتتى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ, مال شارۋاشىلىعى ءونىمىن ەكسپورتقا شىعارۋ ءىسىن ىلگەرىلەتۋ ماقساتىندا ۇكىمەت الدىنا تاقتى تاپسىرمالار قويعان بولاتىن. «ەڭبەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى, «باستاۋ بيزنەس» جوباسى ناتيجەلەرىن بەرە باستادى. بيىلعى 10 ايدا جانە 2018 جىلى «باستاۋ بيزنەس» جوباسى بويىنشا ەلىمىزدە 61 مىڭ ادام كاسىپكەرلىك نەگىزدەرىنە وقىتاتىن كۋرستاردا بىلىمدەرىن جەتىلدىرىپ, 10 مىڭنان استامى وزدەرىنىڭ بيزنەس-جوبالارىن ىسكە قوسقان ەكەن. بۇل جوبالاردىڭ 80 پايىزدان استامى ەتتى جانە ءسۇتتى باعىتتاعى ءىرى قارا مال ءوسىرۋ, جىلقى, قوي شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. قۇرىلىمداردىڭ 76,8 پايىزى «اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورى» اق ارقىلى قارجىلاندىرىلادى. قالعانىن «اگرارلىق نەسيە كورپوراتسياسى» اق قامتاماسىز ەتەدى. ال ەلدى مەكەندەردەگى قىزمەت كورسەتۋ باعىتىنداعى كاسىپكەرلىك نىساندارى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر نەمەسە ارنايى گرانتتار ەسەبىنەن ءتيىستى قارجىعا قول جەتكىزىپ وتىر.
اگرارلىق ءوندىرىس كەشەندەرىن سۋبسيديالاۋ بۇگىندە 16 باعىت بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. وسىنداي باعىتتا جۇرگىزىلگەن مەملەكەتتىك قولداۋ ناتيجەسىندە سوڭعى ءۇش جىلدا سالادا نەگىزگى ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەر بويىنشا وڭ وزگەرىستەر بايقالدى. بۇل توقتاپ قالماي, جالعاسا بەرۋى كەرەك. مەملەكەت جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتاردى سۋبسيديامەن قامتۋ تەتىكتەرىن جولعا قويسا, شاعىن شارۋاشىلىقتاردىڭ وزىندە ءونىمدى دايىنداۋ, ساقتاۋ, باستاپقى وڭدەۋدەن وتكىزۋ, تابيعي ساپالى ءونىمنىڭ ساپاسىن جوعالتپاي ساۋدا جەلىلەرىنە جەتكىزۋ ينفراقۇرىلىمى قالىپتاسادى, داميدى. ءبىر انىق نارسە – اۋىلدى كوتەرمەي, اۋىلداعىلاردىڭ تابىس دەڭگەيىن ارتتىرماي, تۇتاس ەلدىڭ اۋقاتى جاقسارمايدى. سوندىقتان مالشى, شوپان, تراكتورشى ماماندىعىنا دەگەن قوعامدا قالىپتاسقان كوزقاراستى وزگەرتكەن ءجون. دۇرىسىندا ەڭ قادىرلى ادام – اۋىل ەڭبەككەرلەرى! ءبىزدىڭ اۋىلسىز كۇنىمىز جوق, وسىنى ءتۇسىنىپ, اۋىل ەڭبەككەرلەرىن قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتەتىن مەملەكەتتىك يدەولوگيا قوسا جۇرگىزىلسە, ارتىق بولماس ەدى. بۇدان ءبىز تومەندەپ قالمايمىز, كەرىسىنشە, ەڭبەك ادامىن بيىككە كوتەرۋ ارقىلى ىرىسىن مولايتقان, حالىقتىڭ, نەگىزىنەن, تۇتىناتىن ونىمدەرىن وزدەرى دايىندايتىن, ماقساتكەر, ساپالى ۇلت رەتىندە كوتەرىلەر ەدىك. ەڭ باستىسى – ءوز قولى وزىنە جەتەتىن شىن مانىندەگى تاۋەلسىز ەل اتانار ەدىك. قاي زاماندا دا تاۋەلسىزدىكتى باياندى ەتەتىن – بىرلىك پەن ەڭبەك.
امانگەلدى داۋرەنباەۆ,
قر پارلامەنتى
ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى
