كەشە قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋليننىڭ توراعالىعىمەن پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسى ءوتتى. كۇن تارتىبىندە قوس پالاتا توراعالارىنىڭ اتىنا ءبىر توپ دەپۋتاتتاردان جولدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما بەس جىلدىعى دەكلاراتسياسىن قابىلداۋ تۋرالى ۇندەۋىنە بايلانىستى ءبىر عانا ماسەلە قارالدى. ماڭىزدى قۇجات ەكى پالاتا دەپۋتاتتارىنىڭ شىنايى قولداۋىنا يە بولىپ, دەكلاراتسيانى قابىلداۋ تۋرالى ارنايى قاۋلى قابىلداندى.
بۇل ماڭىزدى قۇجاتتا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ باسشىلىعىمەن 25 جىل ىشىندە جەتكەن جەتىستىكتەردىڭ جارقىن كورىنىسى جان-جاقتى باياندالا كەلىپ, ەلوردادا «تاۋەلسىز قازاقستان» مونۋمەنتىن تۇرعىزۋ, ەل كونستيتۋتسياسىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدى قۇرۋداعى بىرەگەي ۇلەسىن اتاپ ءوتۋ, ەلباسىنىڭ ەسىمىن ەلوردانىڭ اتاۋىندا جانە ەلىمىزدىڭ باسقا دا ماڭىزدى نىساندارىندا كورسەتۋ تۋرالى ۇسىنىستار ايتىلعان.
* * *
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن حالقىمىزدىڭ اسا زور قۇندىلىعى رەتىندە باعالاي وتىرىپ, تاۋەلسىز قازاقستاندى قۇرۋ جانە قالىپتاستىرۋدا ەرەن ەڭبەك سىڭىرگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ستراتەگيالىق باعىتىنا بەرىك ۇستانىمىن تانىتا وتىرىپ, «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنىڭ باستى ماقساتىنا جەتۋدى بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى ءوزىنىڭ تاريحي پارىزى جانە جاۋاپكەرشىلىگى دەپ سەزىنە وتىرىپ, «ماڭگىلىك ەل» قاستەرلى مەكەنىندە جارقىن كەلەشەگىمىزدى جاساۋعا ۇمتىلا وتىرىپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما بەس جىلدىعى دەكلاراتسياسىن قابىلدايدى.
* * *
تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىق مەرەيتويى – ءوز تاريحىندا تۇڭعىش رەت زاماناۋي مەملەكەت قۇرعان قازاقستان حالقىنىڭ اۋقىمدى تاريحي جەتىستىكتەرىنىڭ جارقىن كورىنىسى. قازاقستان ءۇشىن تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما بەس جىلى ىلگەرىلەۋ مەن ورنىقتى دامۋدىڭ كەزەڭى بولدى. ءتاۋەلسىز قازاقستان ءوزىنىڭ جاڭا تاريحىمەن تابىستى مەملەكەت جانە بۇكىل ورتالىق ازيا ءوڭىرىنىڭ كوشباسشىسى اتانۋعا قۇقىعى بار ەكەندىگىن دالەلدەدى. ءوز تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا قازاقستان ەكونوميكاسى قارقىندى دامىعان, تابىسقا جەتۋدىڭ بىرەگەي تاجىريبەسى بار ساياسي تۇراقتى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاستى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەكونوميكالىق, ساياسي جانە الەۋمەتتىك سالالاردا اسا ءىرى وزگەرىستەر جۇزەگە استى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بارلىق جەتىستىكتەرى مەن جەڭىستەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ تەگەۋرىندى
جانە دانا باسشىلىعىمەن ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ تاباندى دا تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى.
پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ساياسي ەرىك-جىگەرى جانە ستراتەگيالىق كورەگەندىگى دامۋدىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىنىڭ تابىستى بولۋىن ايقىنداپ, قازاقستاننىڭ ورنىقتى ءوسىپ-وركەندەۋ جولىنا شىعۋىنا مۇمكىندىك تۋدىردى. ەلىمىز «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن دايەكتى تۇردە جۇزەگە اسىرا وتىرىپ, الەمنىڭ وزىق 30 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋعا قارىشتى قادام باسۋدا. مەملەكەت باسشىسىنىڭ بايىپتى جانە جەمىستى حالىقارالىق باستامالارىمەن ەلىمىز بيىك حالىقارالىق بەدەلگە يە بولىپ, عالامدىق يادرولىق قارۋسىزدانۋ قوزعالىسىنىڭ تانىمال كوشباسشىسىنا اينالدى.
* * *
1991 جىلى 16 جەلتوقساندا پارلامەنت «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭدى قابىلدادى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بۇل تۇڭعىش قۇجاتى حالقىمىزدىڭ قۋاتتى جانە پارمەندى مەملەكەت قۇرۋ ارمانىنىڭ جۇزەگە اسۋىن ايعاقتادى. زاڭ قازاقستان ەگەمەندىگىنىڭ ونىڭ ۇلان-عايىر اۋماعىندا جانە الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا مىزعىماستىعىن ماڭگىلىككە بەكىتىپ بەردى. ەلىمىزدىڭ باستى قۇجاتى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىن 1995 جىلعى 30 تامىزداعى رەفەرەندۋمدا بۇكىل قازاقستان حالقى ءبىراۋىزدان قابىلدادى. كونستيتۋتسيا ەگەمەندىكتىڭ ساياسي جانە قۇقىقتىق نەگىزدەرىن بەكىتىپ, ادامنىڭ ءومىرىن, قۇقىقتارى مەن بوستاندىعىن, تەگىنە, الەۋمەتتىك جاعدايىنا, ناسىلىنە, ۇلتىنا, تىلىنە, دىنگە قاتىستىلىعىنا قاراماستان, ادام مەن ازامات قۇقىقتارىنىڭ تەڭدىگىن مەملەكەتتىڭ جوعارى قۇندىلىقتارى دەپ جاريالادى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسى مەملەكەت پەن قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ مىزعىماس نەگىزىنە اينالدى.
قازاقستاندا ءتيىمدى دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار – پرەزيدەنتتىك ينستيتۋتى, پارلامەنت, سوت جۇيەسى جانە بەلسەندى ازاماتتىق قوعام قالىپتاستى. ەلىمىزدە جاھاندىق سىن-قاتەرلەرگە توتەپ بەرۋگە جانە بۇكىل قوعامنىڭ مۇددەلەرىنىڭ جۇزەگە اسۋىن قامتاماسىز ەتۋگە قابىلەتتى مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرگەن تاريحي ماڭىزدى ەكونوميكالىق جانە ساياسي رەفورمالار جۇرگىزىلدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ ەلىمىزدىڭ ساياساتى ۇزاق مەرزىمگە نەگىزدەلدى, قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتى, ءومىردىڭ جوعارى ساپاسىنا جۇيەلى دە ماقساتتى ۇمتىلىسى ونىڭ باستى ۇستانىمدارى بولدى جانە سولاي بولىپ قالا بەرەدى. قازاقستان الەمنىڭ باسەكەگە ەڭ قابىلەتتى 50 ەلىنىڭ قاتارىنا ەندى. الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋدى ماقسات ەتىپ قويعان «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى جاڭا سيپاتتاعى ستراتەگيالىق قۇجات بولىپ تابىلادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ «100 ناقتى قادام: بارشاعا ارنالعان قازىرگى زامانعى مەملەكەت» ۇلت جوسپارى الەمدىك قارجى جۇيەسىندەگى اسا جاعىمسىز قۇبىلىستارعا قاراماستان, ەلىمىزدە ءوندىرىس پەن يننوۆاتسيانى, الەۋمەتتىك سالانى دامىتۋعا جانە جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازاقستان يادرولىق قاۋىپسىزدىك رەيتينگىندە ەڭ قاۋىپسىز ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرەدى. پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ قازاقستاندى ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە نۇقسان كەلتىرمەستەن يادرولىق قارۋسىز مەملەكەتكە اينالدىرۋ جونىندەگى تاريحي ماڭىزدى مىندەتتى شەشە ءبىلدى. 1991 جىلعى 29 تامىزدا ەلباسى سەمەي يادرولىق پوليگونىن جاپتى. قازاقستان پرەزيدەنتى ءوز ەلىنىڭ عانا ەمەس, سونداي-اق بۇكىل ادامزاتتىڭ تاعدىرى ءۇشىن وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الا وتىرىپ, الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەر رەتىندە تانىلدى. سەمەي پوليگونىنىڭ جابىلۋىمەن يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋدىڭ جانە قارۋسىزدانۋدىڭ جاھاندىق پروتسەسىنىڭ جاڭا كەزەڭى باستالدى. قازاقستاننىڭ باستاماسى بويىنشا بۇۇ 29 تامىزدى يادرولىق سىناقتارعا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ حالىقارالىق كۇنى دەپ جاريالادى. قازاقستان يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ رەجيمىن نىعايتۋ جونىندەگى ناقتى ۇسىنىستارىن العا تارتىپ, يادرولىق قارۋسىز الەمنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراتسياسىن قابىلداۋدى ۇسىندى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلىندا قازاقستاندىق ديپلوماتيا الەم ەلدەرىنىڭ باسىم بولىگىمەن سەنىمدى دوستىق جانە ىنتىماقتاستىق قارىم-قاتىناستار ورناتىپ, حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قىزمەتىنە بەلسەندى تۇردە ارالاسىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز الەمدىك قوعامداستىقتا ورنىن نىق ايقىنداپ, لايىقتى قۇرمەت پەن بەدەلگە يە بولىپ وتىر. الەمدە اۋماعى جونىنەن توعىزىنشى ورىن الاتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكاراسىن دەليميتاتسيالاۋ مەن دەماركاتسيالاۋ پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆتىڭ تاريحي جەتىستىكتەرى بولىپ تابىلادى. قازاقستان وڭىرلىك جانە جاھاندىق پروتسەستەردىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى بولا وتىرىپ, حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا قوماقتى ۇلەس قوسۋدا. «ەۋروپاعا جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ قازاقستاننىڭ ەۋروپانىڭ جەتەكشى مەملەكەتتەرىمەن ارىپتەستىك پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ بارىنشا جوعارى دەڭگەيىنە شىعۋىنا جول اشتى. قازاقستان ىنتىماقتاستىقتىڭ ەۋرازيالىق كوپىرىنە اينالدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز ەاەو, شىۇ, اوسشك سەكىلدى ينتەگراتسيالىق جوبالاردىڭ باستاماشىسى جانە ىلگەرىلەتۋشىسى بولىپ تابىلادى. قازاقستان ەقىۇ, يىۇ, ەاەو, شىۇ, تمد, ۇقشۇ, اوسشك جانە تۇركى كەڭەسى سياقتى ءىرى حالىقارالىق ۇيىمداردا تابىستى توراعالىق ەتۋدىڭ تاجىريبەسىنە يە. تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا قازاقستان ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ اراسىندا العاشقى بولىپ 2017-2018 جىلدارعا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولىپ سايلاندى. حالىقارالىق قوعامداستىق قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستاردى دامىتۋداعى ۇلەسىن لايىقتى باعالاي وتىرىپ, ءبىزدىڭ ەلىمىزگە ەكسپو-2017 حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسىن وتكىزۋدى سەنىپ تاپسىردى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى ەلىمىزدىڭ سەنىمدى قالقانىنا اينالدى. پرەزيدەنت – جوعارعى باس قولباسشى ن.ءا.نازارباەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن, اۋماقتىق تۇتاستىعىن, ونىڭ شەكاراسىنىڭ مىزعىماستىعىن, حالقىمىزدىڭ بەيبىت جانە تىنىش ءومىرىن سەنىمدى قورعاۋعا قابىلەتتى قارۋلى كۇشتەردىڭ تۇبەگەيلى رەفورمالاۋدى, اسكەري قۋاتى مەن الەۋەتىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتتى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلىندا قازاقستاندا جوعارى ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزىلدى. مەملەكەت باسشىسى ن.ءا. نازارباەۆ قازاقستان حالقىن دايەكتى تۇردە ەڭ جوعارى الەمدىك كورسەتكىشتەرگە جەتۋگە باعىتتاپ كەلەدى. «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى, «نۇرلى جول» جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتى, «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى – الەمنىڭ ەڭ دامىعان مەملەكەتتەرىنىڭ قاتارىنا كىرۋگە قابىلەتتى قازاقستاننىڭ قۋاتىن نىعايتۋعا باعىتتالعان جوسپارلار. ءبىزدىڭ باسەكەلەس بولاتىن بىرەگەي باسىمدىقتارىمىز – قازاقستاننىڭ مول تابيعي بايلىعى, اۋىل شارۋاشىلىق, كوممۋنيكاتسيالىق جانە ترانزيتتىك الەۋەتى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرىنىڭ نەگىزىنە اينالدى. بۇگىندە قازاقستان – جەكەمەنشىك ينستيتۋتى ورنىققان, ورتا تاپ بەلسەندى داميتىن, ال كاسىپكەرلىك ەكونوميكالىق وركەندەۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولىپ تابىلاتىن تۇراقتى نارىقتىق ەكونوميكاسى بار ەل. ەلباسىنىڭ ستراتەگيالىق كورەگەندىگى ارقاسىندا قازاقستاندا جاھاندىق قارجىلىق-ەكونوميكالىق داعدارىستارعا قاراماستان, ەل ەكونوميكاسىن جاڭعىرتۋ تابىستى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. قازاقستان يندۋستريالىق قۋاتىن نىعايتۋ مەن يننوۆاتسيانى دامىتۋدى نىق كوزدەپ وتىر. اۋقىمدى قۇرىلىمدىق رەفورمالار بارىسىندا مۇلدە جاڭا جوعارى تەحنولوگيالى سالالار: مۇناي-حيميا, اۆتوموبيل ونەركاسىبى, تەمىرجول ماشينا جاساۋ, IT-تەحنولوگيالار, عارىشتىق سپۋتنيكتەر ءوندىرىسى سالالارى قۇرىلدى. ەلباسىنىڭ باستاماسى بويىنشا ءار ازاماتتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020», «اگروبيزنەس-2020», «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلامالارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. تاۋەلسىزدىكتىڭ مەرەيلى 25 جىلىندا قازاقستان الەمدىك بانكتىڭ Doing Business رەيتينگىندە 35 ورىن الدى. ەلىمىزدە جاڭا ەكونوميكالىق ۇمتىلىستى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن «نۇرلى جول» باعدارلاماسى, «باتىس قىتاي – باتىس ەۋروپا» حالىقارالىق كولىك ءدالىزى, ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك مارشرۋتى سەكىلدى بىرقاتار ستراتەگيالىق ماڭىزدى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ وتىر. جاڭا ەلوردامىز استانانى قۇرۋداعى ايرىقشا ءرول ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆقا تيەسىلى. استانا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ سالتانات قۇرۋىن پاش ەتىپ, حالقىمىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالدى. استانا قۇرىلىسى جاڭا مەملەكەتتىڭ, جاڭا قوعامنىڭ قۇرىلىسى رەتىندە كيەلى مانگە يە بولدى. استانا وتكەننىڭ بارلىق قۇندىلىقتارىن جيناقتاپ, بولاشاقتىڭ جارقىن كەلبەتىن ەلەستەتتى. بۇگىندە استانا – ءوز كۇشىنە سەنىمدى, جاڭا قازاقستاننىڭ بۇكىل الەمگە الەۋەتىن تانىتقان ءىرى ىسكەرلىك ورتالىق. استانا سامميتتەر مەن باسقا دا ماڭىزدى حالىقارالىق كەزدەسۋلەردى وتكىزەتىن ءىرى ورتالىققا اينالدى, ەلىمىزدىڭ باسقا قالالارى ءۇشىن دامۋدىڭ ۇلگىسى بولدى. استانانىڭ وزىندە 2017 جىلى «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» يننوۆاتسيالىق كۇن تارتىبىمەن ەكسپو-2017 حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسى وتەتىن بولادى. قازاقستان كونفەسسياارالىق جانە ەتنوسارالىق تاتۋلىق پەن كەلىسىم ۇستەمدىك قۇرعان مەملەكەت دامۋىنىڭ بۇكىل الەمدە تانىلعان جاڭا بىرەگەي مودەلىن قۇردى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقى بىرلىگىن نىعايتۋدىڭ كونستيتۋتسيالىق مارتەبەسى بار ايرىقشا ينستيتۋتى – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇردى. الەمدىك دىندەردىڭ, تىلدەردىڭ, مادەنيەتتەر مەن داستۇرلەردىڭ توعىسىنداعى تاريحي ارالاسۋى قازاقستاندا بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم الەۋمەتتىڭ ادامگەرشىلىك جانە ادەپ نورماسىنا, ورتاق مادەنيەتىمىزدىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالعان قوعامنىڭ ايرىقشا ۇلگىسىن قالىپتاستىردى. ول كوپەتنوستىق پەن كوپكونفەسسيالىلىقتى قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق رەسۋرسىنا جانە ارتىقشىلىعىنا اينالدىرا وتىرىپ, رۋحانيلىق پەن ازاماتتىقتىڭ قۇرىشتاي قۇيماسىن مەيلىنشە بەكەمدەي ءتۇستى. ن.ءا.نازارباەۆتىڭ بەيبىتشىلىك پەن قوعامدىق كەلىسىم مودەلى قوعامنىڭ ۇيلەسىمدى دامۋىنىڭ الەمدىك ەتالونىنا اينالدى. «ماڭگىلىك ەل» قۇندىلىقتارى تاۋەلسىزدىك جەتىستىكتەرىن, قازاقستان حالقىنىڭ مۇددەلەر ورتاقتاستىعى مەن تاريحي تاعدىرىن كورنەكى بەينەلەپ بەردى. «ماڭگىلىك ەلدىڭ» جەتى قۇندىلىعى قازاقستاندىقتاردىڭ تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋعا, ەركىن دە وركەندەگەن ەلدە ءومىر سۇرۋگە ۇمتىلىسىن – ورتاق ماقساتىن, ورتاق مۇددەلەرى مەن ورتاق بولاشاعىن بىرىكتىردى. قازاقستان حالقى قابىلداعان «ماڭگىلىك ەل» پاتريوتتىق اكتىسى قۋاتتى جۇمىلدىرۋشى باستاۋعا, قوعامدىق كەلىسىمدى نىعايتۋدىڭ وزەگىنە, بۇكىل قوعامنىڭ مۇددەلەرى مەن ۇمتىلىسىن ءبىرتۇتاس تۇرعىدا بەكەمدەۋ قۇرالىنا اينالدى. باستى باعدارى جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى قۇندىلىقتارى بولىپ تابىلاتىن الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق قوعامى قۇرىلدى. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العان ساتتەن باستاپ پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ حالىق الدىنا الەۋمەتتىك باعدارلى نارىقتىق ەكونوميكاسى بار قۋاتتى ەگەمەن مەملەكەت قۇرۋ مىندەتىن قويدى. الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ الەۋمەتتىك پروگرەستىڭ ەكونوميكالىق ەركىندىكتەرى مەن يدەالدارىن ۇيلەستىكپەن ورىستەتىپ, قوعام مەن ءاربىر ادامنىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ارتۋى ءۇشىن جاعداي جاسادى, قارقىندى داميتىن ەڭبەك نارىعىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەردى. 25 جىلدا بالا تۋ دەڭگەيى 60 پايىزعا ءوستى. قازاقستان انالار ءۇشىن قولايلى ەلدەر رەيتينگىندە جىل سايىن جوعارى كوتەرىلىپ كەلەدى. ءبىز قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىن ۇزارتۋعا قول جەتكىزدىك. ەڭبەك ادامىنىڭ ءمۇددەلەرى – ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ باستى نازارىندا. مەملەكەت قازاقستاندىقتاردىڭ وقۋى مەن كاسىبي داعدىلارىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋى ءۇشىن جاعداي جاسايدى, ەركىن ەڭبەككە جانە لايىقتى ەڭبەكاقى الۋعا مۇددەلى ءاربىر ازاماتتىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وندىرىستەر, ينفراقۇرىلىمدار جانە باسقا دا نىساندار قۇرىلىسىن جۇرگىزەدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىن كەشەندى رەفورمالاۋ قازاقستاننىڭ الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىندە لايىقتى ورىن الۋىنا جاعداي جاسادى. وتاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن عىلىمدى جەتىلدىرۋ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ستراتەگيالىق باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى جانە ەلدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋدىڭ شەشۋشى تەتىگى بولىپ تابىلادى. قازاقستان ەرەسەك ادامداردىڭ ساۋاتتىلىعى دەڭگەيى بويىنشا ادام دامۋى يندەكسى الەمدىك ءتىزىمنىڭ العاشقى ۇشتەن بىرىنە كىرەدى. قازاقستان زياتكەر ۇلتتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن دايەكتى تۇردە جاعداي جاساي وتىرىپ, ادام دامۋىنىڭ دەڭگەيى جوعارى ەلدەر توبىنان نىق ورىن الدى. پرەزيدەنت باستاماسىنىڭ ارقاسىندا ەلدە ەرەكشە سيپاتتى «بولاشاق» باعدارلاماسى ۇدايى جۇزەگە اسىرىلۋدا, «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى», زياتكەرلىك مەكتەپتەردىڭ كەڭ تاراعان جەلىسى قۇرىلدى. ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا ۋنيۆەرسيتەتتىك ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى كوتەرىلىپ كەلەدى. بارلىق وڭىرلەردە مىڭنان استام زاماناۋي مەكتەپتەر سالىندى. ۇلت دەنساۋلىعى, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋ جانە سالاماتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورلارىنا اينالدى. وتاندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى الەمدىك ستاندارتتار دەڭگەيىنە كوتەرىلدى: زاماناۋي مەديتسينا ورتالىقتارى, اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار سالىندى, ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە زەرتتەۋلەر مەن جوعارى تەحنولوگيالى وپەراتسيالاردىڭ بۇكىل سپەكترى جۇزەگە اسىرىلۋدا. قازاقستان ەۋرازيالىق كەڭىستىكتە مەديتسينالىق ءتۋريزمنىڭ ورتالىعىنا اينالىپ كەلەدى. حالىق دەنساۋلىعى كورسەتكىشتەرىندە بۇۇ دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى مويىنداعان ايتارلىقتاي وڭ وزگەرىستەرگە قول جەتكىزىلدى. قارجى رەسۋرستارىمەن جانە جوعارى شىعارماشىلىق قايتارىممەن نىعايتىلا تۇسكەن مادەنيەت سالاسى قۋاتتى دامۋ سەرپىنىنە يە بولدى. پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا ىسكە اسىرىلعان «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى وتاندىق مادەنيەتتى ساقتاۋ مەن دامىتۋ جونىندەگى كەڭ اۋقىمدى جۇمىستاردىڭ باستاماسى بولىپ تابىلدى. قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى, «تاڭبالى» ارحەولوگيالىق كەشەنى سياقتى بىرەگەي وتاندىق ەسكەرتكىشتەردىڭ, سونداي-اق «سارىارقا – سولتۇستىك قازاقستاننىڭ دالالارى مەن كولدەرى» تابيعي مۇرا نىساندارىنىڭ يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مادەني مۇرالارى تىزىمىنە ەنۋى الەمدىك ماڭىزى بار وقيعا بولىپ تابىلادى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا سپورت پەن سالاماتتى ءومىر سالتى سالاسىندا تاماشا ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلدى. سپورتشىلارىمىزدىڭ اسا ءىرى حالىقارالىق جارىستارداعى تابىستارى قۋاتتى جانە بىرلىكشىل سپورتشى ۇلت ءومىر سۇرەتىن قازاقستاننىڭ جاڭا بەينەسىن جاسادى. بۇگىندە قازاقستان سپورتى ەڭ جاقسى دامىعان الەمدەگى 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرەدى.
* * *
تاۋەلسىزدىكتىڭ ۇلى جولى ماڭگى بولۋى ءتيىس! ەلوردادا «تاۋەلسىز قازاقستان» مونۋمەنتىن تۇرعىزۋ قاجەت. ەل كونستيتۋتسياسىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدى قۇرۋداعى بىرەگەي ۇلەسىن اتاپ ءوتۋدى, ەلباسىنىڭ ەسىمىن ەلوردانىڭ اتاۋىندا جانە ەلىمىزدىڭ باسقا دا ماڭىزدى نىساندارىندا كورسەتۋدى ۇسىنامىز. ءبىزدىڭ تۇتاس ماقساتىمىز – ەلباسى توڭىرەگىنە توپتاسىپ, ەڭ قىمبات قازىنامىز – تاۋەلسىز قازاقستاندى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ جانە ۇرپاقتارىمىزعا اماناتتاپ, «ماڭگىلىك ەل» قۇندىلىقتارىن قاستەرلەۋ. تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ ەڭ باستى ۇيىستىرۋشى قۇندىلىعىمىز بولعان, قازىر دە سولاي جانە بولا دا بەرمەك.
قر پارلامەنتى ءماجىلىسى
23 قاراشا, 2016 جىل
