«جاس كەزىمىزدە ءبىر ادامدى الماتىدان كەلدى دەسە, اۋزىمىزدى اشىپ, وعان قىزىعا قارايتىنبىز. قازىر ءوزىمىز ءبىر جەرگە بارساق, استانالىق دەپ قۇرمەتتەپ, قوشەمەتتەپ جاتادى» دەيدى استانانىڭ بايىرعى تۇرعىنى, «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى تەمىرجولشىسى» بەلگىسىنىڭ يەگەرى تاڭىربەرگەن ناشاروۆ.
بۇل كىسى ءومىرىنىڭ جارتىسىنان كوبىن تەمىر جول سالاسىنا ارنادى. شويىن جولدا تابان اۋدارماي قىرىق جىل بويى ەڭبەك ەتتى. «بەرتىنگە دەيىن استانا-اقمولا وڭىرىندە جانە كەز كەلگەن قىزمەتتە وزگە ۇلتتاردىڭ سانى باسىم ەدى. قازاقتارعا ولار مۇرنىن شۇيىرە قارايتىن. سولاردان قالىسپاي, بارىمدى سالىپ جۇمىس ىستەۋگە تۋرا كەلدى. وزگەلەردەن وزۋىم كەرەك دەگەن ماقساتىم دا بولدى. بۇگىندەرى سونىڭ جەمىسىن جەپ وتىرمىن. ءوز قىزمەتىمدە العان اتاق, ابىرويدان ارتىق ماعان ەشتەڭە كەرەگى جوق» دەيدى ءسوزىن ءارى قاراي جالعاستىرىپ.
راس, وسى كۇنگى بيىگىنە ەڭبەگىمەن جەتتى. اكە-شەشەدەن ەرتە قالسا دا اپاسى راحيليانىڭ قامقورلىعىنىڭ ارقاسىندا قاتارعا قوسىلدى. شىندىعىنا كەلگەندە, وسى اپاسى مەن ناعاشىسى تايىر بولماسا, ءومىرى قاي ارناعا بۇرىلاتىنى بەلگىسىز ەدى.
سەگىزىنشى سىنىپتا وقىعانىندا اتا-اناسىنان ايىرىلىپ, تۇل جەتىمگە اينالدى. سول كەزدە بالالار ينتەرناتىنا كەتە جازدادى. قازاق ەجەلدەن جەتىمىن جىلاتپاعان ەل ەمەس پە ەدى, اپاسى دا: «سەن ءوزى دە سارىسىڭ, ينتەرناتقا بارعاندا, ءتىپتى سارى ورىس بوپ كەتەسىڭ. اۋىلدا مەنىڭ قولىمدا قالىپ, وسىنداعى بالا-شاعانىڭ ورتاسىندا بولاسىڭ. ەشقايدا جىبەرمەيمىن» دەپ كەسىپ ايتادى. وقۋىن اياقتاپ, وسى اپاسىنىڭ قولىنان اسكەرگە اتتانادى. وتان الدىنداعى بورىشىن وتەپ كەلگەننەن كەيىن «تسەلينسەلماش» زاۋىتىنا جۇمىسقا ورنالاسادى.
الايدا اۋىلدان اپاسىنىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاپ قالدى دەگەن حاباردى ەستي سالىسىمەن, ءبارىن تاستاپ, كەرى قايتادى. وسىلايشا پەرزەنتتىك پارىزىن اقتاپ, ءبىر-ەكى جىل اپاسىنا قارايلاسادى. قول قۋسىرىپ وتىرماي, اۋىلدىڭ مادەنيەت ءۇيىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ەتەدى. اپاسىنىڭ جالعاندا تاتار ءدام-تۇزى تاۋسىلعان سوڭ ارۋلاپ جەر قوينىنا تاپسىرادى.
قالاعا قايتىپ كەلگەن سوڭ ءارى قارايعى ومىرىنە سول ۋاقىتتىڭ وزىندە «قۇرمەتتى تەمىرجولشى» بەلگىسى كەۋدەسىندە جارقىراپ جۇرگەن ناعاشىسى تايىر ۇلكەن ىقپالىن تيگىزەدى. جيەنىنە: «ءاي, بالا, تەپسە, تەمىر ۇزەتىن جىگىتسىڭ. ءتىلىمدى الساڭ, تەمىر جولعا جۇمىسقا كەل, جامان بولمايسىڭ» دەپ ءوزىنىڭ جولىنا سالادى. مىنە, سودان باستاپ تاڭىربەرگەن اۋجانۇلىنىڭ تەمىر جولمەن بايلانىسى باستالىپ, تابانى كۇرەكتەي قىرىق جىلعا سوزىلادى.
«باستاپقىدا ۆاگونداردى پايدالانۋ دەپوسىنا سلەساردىڭ شاكىرتى بولىپ جۇمىسقا ورنالاستىم. بۇدان كەيىن سلەسار, ۆاگونداردى قاراۋشى بوپ ساتىلاپ ءوسىپ وتىردىم. تەمىر جولداعى جۇمىسىمنىڭ سوڭعى جيىرما جىلىندا ۆاگونداردى اعا قاراۋشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم. وسى جەردەن زەينەتكەرلىككە شىقتىم» دەيدى كەيىپكەرىمىز.
وسىنى ايتقاندا, نيكولاي نيكيتين, قادىر ەسەلباەۆ سىندى تەمىر جولداعى جۇمىستىڭ قىر-سىرىن وزىنە ۇيرەتىپ, ءتالىم-تاربيە بەرە بىلگەن ۇستازدارىنىڭ ەسىمدەرىن اتادى. ءوزى دە تالاي جاسقا قامقورشى بولىپ, شاكىرت تاربيەلەپ كەتتى.
«زامانىنا قاراي ادامى» دەمەكشى, تەحنيكا دامىعان سايىن ادامداردىڭ ساناسى دا سوعان ساي جەتىلەدى. قازىرگى جاستار زەيىندى دەپ ايتار ەدىم. ولارعا دۇرىس باعدار-باعىت كورسەتسەڭ, ولار جۇمىستى ءارى قاراي الىپ كەتە الادى» دەيدى تاڭىربەرگەن اۋجانۇلى.
ارينە, ءار جۇمىستىڭ قيىندىعىمەن قاتار جاۋاپكەرشىلىگى بولادى. كەيىپكەرىمىز بۇل تۋرالى دا ءسوز قوزعاماي قالعان جوق. «وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى ەكىباستۇزدىڭ كومىرى الىپ وداقتىڭ ءار مەملەكەتىنە تاسىمالداناتىن. پويىزدار سول ۋاقىتتاعى تسەلينوگراد قالاسى ارقىلى وتەتىن. سوندا كۇنىنە 60 پويىزدىڭ ۆاگوندارىن تەكسەرەتىنبىز. بىردە ۆاگونداردى قاراپ جاتقاندا ۆاگون قاراۋشىلاردىڭ ءبىرى ءبىر دوڭگەلەكتىڭ اقاۋىن تاپتى. ۇستىنەن قاراپ شىققانىمدا ەكىنشى دوڭگەلەك جارىلۋعا شاق قالعانىن بايقادىم. ەگەر وسىلاي كەتە بەرسە, قاتەرلى جاعدايعا اكەلەر ەدى. سول جەردە ۆاگوننىڭ دوڭگەلەگى اۋىستىرىلعانشا پويىزدى ايالداتتىق» دەيدى تاڭىربەرگەن ناشاروۆ.
ءيا, جۇمىسىنا اسا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن. 1999 جىلى سول ۋاقىتتاعى «قازاقستان تەمىر جولى» مەملەكەتتىك كاسىپورنىنان «ماماندىعى بويىنشا ەڭ ۇزدىك جۇمىسكەر» كۋالىگى بەرىلدى. قازىرگى تۇرىپ جاتقان پاتەرىن دە جۇمىسىنا شىن بەرىلگەندىگى ءۇشىن الدى. وسىدان جيىرما جىل بۇرىن تەمىرجولشىلارعا ارناپ سالىنعان ۇيدەن وتباسىنا باسپانا ءتيدى.
تاڭىربەرگەن اۋجانۇلىنىڭ جارى جۇماگۇل تولەگەنقىزىمەن شاڭىراق كوتەرگەنىنە تامىز ايىندا قىرىق جىل تولادى. «وتىز جاسىما دەيىن ۇيلەنبەي, ءبىراز ءجۇرىپ قالدىم. اقىرى سۇيكىمدى, يبالى كەلگەن ءبىر مۇعالىم قىزعا قۇرىق سالدىم. زايىبىم 37 جىل مەكتەپتە ۇستاز بولدى. قازىر ول دا زەينەتكەر» دەيدى كەيىپكەرىمىز.
جۇمىسىنا اسا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن. 1999 جىلى سول ۋاقىتتاعى «قازاقستان تەمىر جولى» مەملەكەتتىك كاسىپورنىنان «ماماندىعى بويىنشا ەڭ ۇزدىك جۇمىسكەر» كۋالىگى بەرىلدى. قازىرگى تۇرىپ جاتقان پاتەرىن دە جۇمىسىنا شىن بەرىلگەندىگى ءۇشىن الدى. وسىدان جيىرما جىل بۇرىن تەمىرجولشىلارعا ارناپ سالىنعان ۇيدەن وتباسىنا باسپانا ءتيدى.
تاڭىربەرگەن اعا مەن جۇماگۇل اپاي ءۇش بالا ءوسىرىپ, ءبارىن دە وقىتتى. ولاردىڭ ۇشەۋى دە جوعارى ءبىلىم الدى. ۇلى قانات پەن قىزى جانار – كومپيۋتەر ءتىلىن مەڭگەرگەن ماماندار. ال كەنجەلەرى ارداق ونەر جولىن قۋىپ, مۋزىكانت ماماندىعىن الدى. قازىر استانا قالاسى مەملەكەتتىك اكادەميالىق فيلارمونياسىنىڭ قازاق وركەسترىندە دومبىراشى.
تاڭىربەرگەن ناشاروۆ تۋعان قورعالجىن وڭىرىنەن اتاقتى ءماريام جاگورقىزى, ۇلەباي انەتۇلى, قۇلتۋما وتەمىسۇلى, بەرتىندە رابيعا ەسىمجانوۆا سىندى ءدۇلدۇل ونەرپازدار شىققان. كەيىپكەرىمىزدىڭ ءوزىنىڭ دە دومبىرا شەرتىپ, ءان سالاتىن ونەرى بار. اسىرەسە, ءشامشى قالداياقوۆ, اسەت بەيسەۋوۆ سياقتى كومپوزيتورلاردىڭ اندەرىن ۇناتادى. ال سۇيىكتى جازۋشىلارى – ءسابيت مۇقانوۆ پەن ءىلياس ەسەنبەرلين. ولاردىڭ «بوتاگوز» جانە «كوشپەندىلەر» روماندارىن بىرنەشە قايتارا وقىپ شىقتى.
«استانا تۇرعىنى بولامىن دەپ ويلاماعان ەدىم. اقمولا ەلورداسى اتانعاندا شىن قۋاندىم. قازىر جان-جاقتان حالىق وسىندا ءۇستى-ۇستىنە كەلىپ جاتىر. ءبارى دە استانالىق بولعىسى كەلەدى. ال ءبىز و باستان وسى جاققا ورنىقتىق. ەندى استانانىڭ ءارى قارايعى وركەندەۋىنە قىزمەت ەتۋىمىز كەرەك» دەپ تۇيىندەدى اڭگىمەسىن جاقىندا جەتپىستىڭ جوتاسىنا كوتەرىلگەن تاڭىربەرگەن اعامىز.
امانعالي
قالجانوۆ
