تۇبىرتەكتىڭ ءتۇپ تامىرىنا ۇڭىلسەك…

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى مەن «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى بىرلەسىپ 4 جىلدان بەرى وتكىزىپ كەلە جاتقان «تۇبىرتەكتى تالاپ ەت تە – جۇلدەنى ۇتىپ ال» ناۋقانىنىڭ بيىلعى باس جۇلدەسىنىڭ يەگەرى انىقتالدى.

قارجى مينيسترلىگىنىڭ ءماجىلىس زالىندا اقپارات وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن شارادا 30 مىڭنان استام قاتىسۋشىنىڭ «wipon» جۇيە­سىنە جىبەرىلگەن 2.3 ميلليوننان ارتىق تۇبىرتەگىنە كومپيۋتەردىڭ اۆتوماتتى تاڭداۋ جاساۋىنىڭ ناتيجەسى بويىنشا, الماتى وبلىسى ىلە اۋدانى بايسەركە اۋىلىنىڭ تۇرعىنى كاكەنوۆا ورىنبالا نەبارى 360 تەڭگەنىڭ تۇبىرتەگىمەن تەمىر تۇلپاردى ۇتىپ الدى. ال ءبىرىنشى سىيلىق تەلەۆيزوردى 585 تەڭگەنىڭ تۇبىرتەگىمەن استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ىسقاقوۆا ۇلداي ۇتىپ السا, ەكىنشى سىيلىق-پلانشەتتى 429 تەڭگەنىڭ تۇبىرتەگىمەن الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى وحانوۆا اينۇرعا بۇيىردى. جالپى, شارا بارىسىندا 91 مىڭنان اسا تۇبىرتەك جىبەرگەن تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۇرعىنى جانار قوزعامباە­ۆا «ەڭ بەلسەندى قاتىسۋشى» اتانىپ, پلانشەتپەن ماراپاتتالدى.
«تۇبىرتەكتى تالاپ ەت تە – جۇلدەنى ۇتىپ ال» ناۋقاننىڭ بايگەسىن ۇتىپ الۋعا اركىمنىڭ مۇمكىندىگى بار. تەك تاۋار ساتىپ العاندا بەرىلگەن تۇبىرتەكتى «Wipon» تەگىن ءموبيلدى قوسىمشاسىنا سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جىبەرسە بولعانى بارلىق تۇتىنۋشى ناۋقانعا قاتىسۋىنا بولادى.
«تۇبىرتەكتى تالاپ ەت تە – جۇلدەنى ۇتىپ ال» ناۋقاننىڭ باستى ماقساتى – ەلىمىزدە تۇتىنۋشىلاردىڭ ءوز مۇددەسىن قورعاپ, ساليقالى سالىق تولەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ.
دامىعان ەلدەردە تاۋار ساتىپ العاندا, مىندەتتى تۇردە زات ساتىپ العان تۇبىرتەكتى بەرۋىن تالاپ ەتەدى, ساتۋشى دا تۇبىرتەكتى ساتقان تاۋار­مەن قوسىپ قولىنا ۇستاتادى. بۇل جەردە ولاردىڭ ەكەۋى دە مەملەكەتكە سالىق تاپسىرۋدى مىندەتتىمىز دەپ بىلەدى. ودان قالسا, تۇبىرتەكتى سول تاۋاردى ساتىپ العاندىعىنىڭ دالەلى رەتىندە ساقتاپ, ءتۇبى تاۋاردىڭ ساپاسىندا ماسەلە بايقالسا, سول تۇبىرتەك ارقىلى ءوز مۇددەسىن قورعايتىن ادەت قالىپتاسقان. مۇنى ءبىزدىڭ ەل ازاماتتارىنىڭ كوپشىلىگى ەسكەرمەيدى. ماسەلەن, ءبىر تۇتىنۋشى 10 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ العان تاۋارىنىڭ تۇبىرتەگىن تالاپ ەتۋدەن مەملەكەت بيۋدجەتىنە 300 تەڭگەنىڭ ءتۇسۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ەندەشە, ەسەپتەي بەرىڭىز, 100 مىڭ ادام تۇبىرتەكتى تالاپ ەتۋىنەن بيۋدجەتكە قانشا قارجى تۇسەدى؟ دەمەك, سالىقتى قالتاعا تۇسەتىن سالماق رەتىندە ەمەس, سانالى تۇردە ءار ازاماتتىڭ ەلدى وركەندەتۋگە, شارۋاشىلىقتى شالقىتۋعا قوساتىن ماڭىزدى ۇلەسى دەپ قاراعان دۇرىس.

قالياكبار ۇسەمحانۇلى