استانا قالاسىندا دا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندەگىدەي 14-23 ناۋرىز ارالىعىندا ناۋرىزناما ونكۇندىگى وتكىزىلىپ جاتىر. جالپى, تاريحقا كوز سالساق, ناۋرىزدى تويلاۋ 8-9 كۇنگە جالعاسقان. ونى اتا-بابالارىمىز «ناۋرىزناما» دەپ اتاعان. بۇل تۋرالى دەرەكتەر ۇلى فيلوسوف-جازۋشىلارىمىز ماحمۇد قاشقاريدىڭ, ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلىنىڭ, اباي قۇنانبايۇلىنىڭ, مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ەڭبەكتەرىندە جازىلعان.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا ناۋرىز مەيرامىنىڭ ءتول ماعىناسىن بايىتىپ, ونى بارىنشا ەرەكشەلەپ, جاڭاشا اتاپ وتكەن بولاتىن.
پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا سايكەس, بيىل رەسپۋبليكا بويىنشا, ونىڭ ىشىندە استانا قالاسىندا ەلدىك تۇرعىدا جاڭارۋ مەن جاڭا قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ اياسىندا ناۋرىزدى بىرلىك, باۋىرلاستىق پەن ىنتىماق مەيرامى رەتىندە قاراستىراتىن جاڭا تۇجىرىمداما ازىرلەندى. وسى رەتتە ۇلتتىق رۋحاني قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن 14-23 ناۋرىز كۇندەرى ارالىعىنداعى ءار كۇندى قازاقتىڭ سالت-داستۇرىمەن, ۇلتتىق بولمىسىن اشىپ كورسەتۋگە باعىتتالعان «ناۋرىزناما» تۇجىرىمداماسى ازىرلەنىپ, بەكىتىلگەن.
ناۋرىز مەيرامى – بار جاڭالىقتىڭ باستاۋى, بار جاقسىلىقتىڭ جارشىسى. ودان اسقان مەرەكە, توي جوق. بىراق, ناۋرىز مەيرامىن وتكىزۋگە قاتىستى, ونى بىرىزگە ءتۇسىرىپ, شىن مانىندەگى حالىقتىق مەرەكەگە اينالدىرىپ, ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دۇرىستاپ ۇلىقتاۋعا قاتىستى ماسەلە كوتەرىپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى – ناۋرىز مەيرامىن جاڭاشا وتكىزۋ تۋرالى تۇجىرىمداما اۆتورى, مادەنيەتتانۋشى, پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى سەرىك ەرعالي اعامىز.
– رەسمي تۇردە ناۋرىزعا ەڭبەگى سىڭگەن ەڭ ءبىرىنشى ادام – تۇرار رىسقۇلوۆ. ول 1920 جىلى تۇركىستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىن باسقارعاندا ءوزىنىڭ بۇيرىعىمەن ورتا ازيا حالىقتارىنىڭ تىلدەرىن مەملەكەتتىك ءتىل دەپ جاريالاپ, بۇيرىعىنىڭ ەكىنشى پۋنكتىندە ناۋرىز مەيرامىن مەملەكەتتىك مەرەكە دەپ جاريالاعان. 1926 جىلى سوۆەت وكىمەتىنىڭ بيلىگى تۇركىلەردىڭ بىرىگىپ جاتقاندىعىنان قورقىپ, مەرەكەنى تويلاۋدى جاپتىرىپ, تىيادى. تۇراردىڭ ءوزىن اباقتىعا جابادى. سونىمەن, ول رەسمي تۇردە مەرەكە بولۋدان قالادى. بىراق, حالقىمىز, شالعاي جەردەگى, ءتىپتى قويشى اۋىلداعىلار دا ناۋرىز مەيرامىن تويلاۋدى توقتاتقان ەمەس. ناۋرىزدى مەملەكەتتىك مەرەكەگە اينالدىرۋ جولىندا ەندى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى وزبەكالى جانىبەكوۆ اتسالىستى. ول مۇحتار شاحانوۆ سياقتى قوعام قايراتكەرلەرىن ىسكە قوسىپ, سول كەزدە ەل باسقارعان كولبينگە جەتكىزىپ, ول ءوزى جەلتوقساننان كەيىن ابدەن حالىققا جەككورىنىشتى بولعان سوڭ, امال جوق, بۇل ۇسىنىستى قولدايدى. سودان ناۋرىز مەيرامىن تويلاۋ باستالدى. بىراق, بىزدە جىلدا تويلاناتىن ناۋرىز مەيرامى بۇل شىن مانىندە حالىقتىق مەرەكە ەمەس, ەتنوگرافيالىق ەسكە الۋ بولىپ كەتتى, – دەيدى سەرىك ابدىرەشۇلى.
ونىڭ ايتۋىنشا, ناۋرىز ەتنوگرافيالىق ەسكە الۋ كۇنى ەمەس, ازاماتتىق مەرەكە, حالىققا ارنالعان مەيرام بولىپ ءوتۋى ءتيىس. ناۋرىزدىڭ باسى 14 ناۋرىز دا, اياعى 22 ناۋرىزدا اياقتالۋى ءتيىس. 14 ناۋرىزدا تۇركىلىك جاڭا جىل بوساعامىزعا ەنسە, 22 ناۋرىز – كۇن مەن ءتۇن تەڭەلۋى. مۇشەلدىك – جىل باسى. قازىر ەشقانداي مەرەكە جوق, تەك مازاق تۇرىندە ءوتىپ جاتىر, ساحناعا شىعىپ, بالانىڭ تۇساۋىن كەسەدى, بەتاشار كورسەتەدى, ابدەن مازاق بولىپ تىندىق…
– وڭتۇستىكتە مەيرامدى 1 ناۋرىزدان, باتىستا 14-ىنەن باستايدى. حالىقتا قاتەلىك جوق, قاتەلىكتى ءبىز تۇزەۋىمىز كەرەك ەدى, عالىمدار زەرتتەپ, بيلىكتىڭ الدىنا قويۋى كەرەك. 20-30 جىلدان بەرى ءالى تۇزەلەر, تۇزەلەر دەگەن نيەتپەن ءالى كەلە جاتىرمىز, – دەيدى بەلگىلى مادەنيەتتانۋشى, ەتنولوگ سەرىك ەرعالي.
– ارينە, بيىلعى ناۋرىز تۋرالى تۇجىرىمدامامىز قابىلدانىپ,
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن جەر-جەردە, ەل كولەمىندە تويلانىپ جاتىر. بىراق, باعدارلاماعا تۇجىرىمدامانىڭ تەك 70-80%-ى عانا ەنگىزىلگەن. جالپىحالىقتىق مەيرام تىم ساياسيلانىپ كەتكەن سەكىلدى. وسىنى ەسكەرسەك دەيمىن, – دەدى سەرىك ابدىرەشۇلى.
ماعجان جۇماباەۆ جازعان: «قازاقتىڭ ناۋرىزى – ءدىن مەيرامى ەمەس, شارۋاشىلىق مەيرامى, قازاقتىڭ ناۋرىزى تۇرمىسپەن, عىلىممەن بايلانىستىرىپ, قوعامعا پايدالى, يگى ءىس جاسايتىن, اۋىل ادامدارىمەن ۇيىمداستىراتىن مەيرام ەتۋ كەرەك» دەيدى. مۇنى ول قانشا جىل بۇرىن جازىپ كەتتى. سونشاما جىلدان كەيىن پرەزيدەنتىمىز قولعا الىپ وتىر. ياعني, ناۋرىز مەيرامى جالپى حالىققا ارنالعان, ازاماتتىق مەرەكە بولۋى ءتيىس.
ال بىزدە قالاي, ناۋرىزدا حالىق ەكىگە بولىنەدى – ساحنا جانە كورەرمەن, ءبىتتى سونىمەن. ەشقانداي مەيرام جوق. وزبەكتەردە نەگە قىزىق, ولار ميداي ارالاسىپ, ناعىز حالىقتىق مەرەكە جاسايدى.
21-ىنە تۇنىمەن ۇيىقتاماي, انمەن, جىرمەن, تەلەارنالار تىكەلەي ەفير جۇرگىزۋى كەرەك. قىدىر كەلەدى دەگەن ءسوز بوستان-بوس ايتىلمايدى. ناۋرىز ءار شاڭىراققا بەرەكە, نەسىبە, مولشىلىق اكەلەدى. الداعى جىلداردا 22-ىنە باس تاڭدى پرەزيدەنتپەن قارسى الساق دەگەن ارمان بار. 7 سانى – كەمەلدەنۋ, ال 9 سانى – تۇركىلەردە ەڭ جوعارى ۇعىم. بۇرىنعى دەرەكتەرگە قاراعاندا, ناۋرىز تاڭىن 9 كۇيمەن قارسى العان دەيدى. كۇي تارتۋ ارقىلى جاڭا جىلعا جەتەتىن كۇش جيناعان. ريتۋال. جامبى اتۋدا قاراڭعىنى كەتىرىپ, جارىقتى قارسى الۋ دەگەن قاسيەتتى ۇعىم جاتىر. ناۋرىز دەگەن تۇنىپ تۇرعان قۇندىلىق, ءبىز سونى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ارقىلى وزىمىزگە دەگەن سەنىمىمىز نىعايادى, قۋاتىمىز كۇشەيەدى, باسقا حالىق تا ءبىزدىڭ كۇشىمىزگە سەنەتىن بولادى. ناۋرىز – جاڭارۋ, جاڭعىرۋ» دەيدى سەرىك ەرعالي.
