تۇركيا پاۆيلونى اشىلعان كۇنى-اق التى مىڭنان اسا ادام كەلىپتى. وسىنشا حالىقتىڭ ىقىلاسىن وزىنە اۋدارۋىنىڭ ءبىر سەبەبىن ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى مادەني-ەكونوميكالىق بايلانىستىڭ تامىر جايىپ, باۋىرلاس حالىقتاردىڭ ەتەنە جاقىندىعىمەن تۇسىندىرۋگە بولار. ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناعان شيرەك عاسىردىڭ ىشىندە ەكى ەلدىڭ اراسىن جول قىلىپ, تۇرىك جاعالاۋلارىندا دەمالىپ كەلگەندەر ءۇشىن دە قايتا قاۋىشقانىنداي اسەر قالدىردى.
تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىندەگى پاۆيلونى – «تۇراقتى ەنەرگيا ءۇشىن جاھاندىق سينەرگيا» دەپ اتالادى. جاھاندىق سينەرگيانىڭ ءبىر بولشەگى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەت تۇراقتى ەنەرگيا ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەرى الەۋەتى مەن كوزقاراسىن ءبىر ەنەرگيا ورتالىعى رەتىندە ءوز الاڭىندا ۇسىنىپ وتىر. سونىمەن بىرگە ءبىر ورتالىق بولۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مەن ادامزاتقا باعىتتالعان ادامي قۇندىلىقتاردى قولدايتىنىن ۇتىمدى اشا بىلگەن. 
– ەنەرگيا دەگەنىمىز – ءومىر. ءومىر وسىدان 12 مىڭ جىل بۇرىن باستاۋ الىپ, جالعاسىپ كەلەدى. انادولى ەجەلگى تاريحىمەن, گەوگرافياسىمەن ءار تاريحي كەزەڭدە مادەنيەتتەردىڭ جانە تابيعي بايلىقتاردىڭ كوزدەرى بولعان جانە ەنەرگيانىڭ اينالىمىندا ماڭىزدى ءرول وينادى. ەلىمىز بۇگىنگى تاڭدا دا, بولاشاقتى قالىپتاستىرعان ەنەرگيالاردىڭ قولدانىسىنا جانە كەلەشەككە جولداماسىنا ۇلەس قوسقان «تابيعي ورتالىق» بولىپ تابىلادى.
تۇركيا ەنەرگيا تاقىرىبىن ءوزىنىڭ ورنالاسىپ وتىرعان جەرىنىڭ بەرگەن جاۋاپكەرشىلىگىمەن قولعا الىپ, كونتسەپتسياسى, ۇندەۋلەرى, تاقىرىپتىق مازمۇنى, ءىس-شارالارى جانە جاس حالقىنىڭ سانىمەن ۇسىنعان ەنەرگياسىمەن الەم بەيبىتشىلىگىنىڭ, ەنەرگيانى ءادىل ءبولىسۋدىڭ, قاۋىپسىزدىكتىڭ, ەنەرگيانى ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ جانە تازا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيانىڭ ماڭىزىنا توقتالادى, – دەيدى تۇركيانىڭ Astana «EXPO-2017» كورمەسىندەگى كوميسسارى تارىك سونمەز.
تۇركيا الەم ءۇشىن ەنەرگيانىڭ «تابيعي ورتالىعى» بولۋمەن قاتار, ەكى جاقتى جانە پرواكتيۆ ەنەرگيا ساياساتىمەن, الەمنىڭ ەنەرگيا ساۋداسىنىڭ ورتالىعى رەتىندە كەلەشەكتىڭ ەنەرگياسى تاقىرىبىندا تۋىندايتىن يننوۆاتسيالىق قارىم-قاتىناستار ءۇشىن ەڭ ۇزدىك ورتانى جانە باعدارلامانى دايىنداپ, قۇندىلىقتار مەن تاجىريبەسىن بولىسۋگە دايىندىعىن پاۆيلونى ارقىلى جەتكىزۋدە.
مۇندا ەنەرگيا ونىمدىلىگى مەن ەنەرگيانىڭ كليماتتى وزگەرتۋ اسەرلەرى سياقتى جاھاندىق ماسشتابتاعى تاقىرىپتارعا ارنايى جوبالارىمەن توقتالادى. جەل, كۇن, سۋ, گەوتەرمالدىق جانە بيوجانارماي سياقتى تازا جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن الدىڭعى قاتارعا قويادى. پايدالى قازبالاردىڭ تىزىمىندە ماڭىزدى ورىنعا يە تۇركيا, اسىرەسە, اشىلعان جاڭالىقتارعا جانە يننوۆاتسياعا باعىت بەرۋ ءۇشىن ەنەرگيا ءوندىرىسى جانە ەنەرگياعا بايلانىستى سەكتورلاردا قولدانىلاتىن پايدالى قازبالاردىڭ تۇرلەرىن كورسەتەدى. تەك قانا كورىپ قويماي, شىنى باسقىشتاردىڭ استىندا شاشىلىپ جاتقان ءتۇرلى مينەرالدى قازبالاردى تاماشالاپ قولمەن ۇستاعانداي تاماشالاي الاسىز.
ءيا, ونىڭ ءبارى اياعىمىزدىڭ استىندا جاتىر. وسى ارقىلى ادامزات بالاسىنىڭ دا تابيعاتپەن بىرگە تۋعاندىعىن ونىڭ ءبىر بولشەگى ەكەنىن دە سەزدىرەدى.
تاريحتىڭ ىزىمەن بولاشاققا بەتتەگەن تۇركيانىڭ بۇگىنگى سيپاتىن انادولىنىڭ تاريحي ديىرمەندەرىنەن تانۋعا بولادى. سەلچۋك ورنەكتەرىمەن بەزەندىرىلگەن سىرتقى قابىرعالارىنىڭ كوركەم كورىنىسى دە ىشكى بەزەندىرىلۋى دە تارتىمدى. تابيعاتتىڭ قۋات كوزدەرى بيىكتەن قۇلاعان سۋدىڭ سىلدىرى, انادولىنىڭ سۇلۋ تابيعاتى كىرگەن بەتتەن كوڭىل اۋدارادى.
اسەرلى قاراما-قايشىلىق
قوناقتار ەسىكتەن كىرگەننەن باستاپ, ەرەكشە ءبىر ەنەرگەتيكالىق اعىنعا ەنەدى. قابىرعالاردا قولدانىلعان پروەكتسيالار مەن ۇلكەن ەكراندار «تۇركيانىڭ ەنەرگياسى» الاڭنىڭ دەكوراتسياسىمەن بىرىكتىرىپ, قوناقتارعا اسەرلى كورىنىس ۇسىنادى. ساندىق جولمەن ەنەرگيا تۋرالى ۇسىنىلعان اقپارات جانە تاجىريبە ارقىلى, ادام جانە تابيعات تۋرالى مازمۇندى قوسىپ, اسەرلى قاراما-قايشىلىق ۇسىنادى.
الاڭدار اراسىنداعى شەڭبەرلى وتكەلدەردىڭ ءاربىرى ەنەرگيا ءدالىزى ىسپەتتى, بارلىق دالىزدەر پاۆيلوننىڭ ورتاسىنداعى ءومىر سيمۆولى كوك كۇمبەزدە توعىسادى. كوك كۇمبەز «الەمنىڭ بولاشاعى ءۇشىن, ەنەرگيا ورتالىعىنا اينالعان تۇركيا» دەگەن ۇندەۋىن بەرەدى.
تۇركيا پاۆيلونىنىڭ ەڭ سوڭعى بولىمىندە, جەر بەتىندەگى بەيبىتشىلىك جانە ادىلدىكتىڭ رۋحاني ەسىمى جانە سيمۆولى بولىپ تابىلاتىن مەۆلانا دجالاللادين ءرۋميدىڭ ءمورى باسىلعان.
ءماۋلانانىڭ ادامزات بالاسىنا ارنالعان جەر بەتىندەگى بەيبىتشىلىك ءۇشىن ەنەرگيانى ءادىل تۇردە ءبولۋ قاراستىرىلادى جانە «سەما» سالتىمەن تۇراقتى ەنەرگيا اراسىنداعى بايلانىس ورناتىلادى. گولوگرامما تەحنولوگياسى ارقىلى توبەدە اينالىپ جۇرگەن دارۋىشتەر, قوناقتاردى ءماۋلانانىڭ «كەل, كەل كىم بولساڭ دا, كەل» دەگەن سوزىمەن شىعارىپ سالادى. جالپى ءماۋلانا مۇراسى ءبىزدىڭ قازاقستاندىقتار ءۇشىن قۇپيا قالىپ وتىر. انتاليا, ىستامبۇل ارالاعان تۋريستەردىڭ كوبى تۇرىكتەردىڭ ەجەلگى كونيا قالاسىنا ات باسىن بۇرا بەرمەيدى. مۇندا وسى جەردە دۇنيەدەن وتكەن شىعىس ويشىلى ءرۋميدىڭ ماۆزولەيى ورنالاسقان. 
دۇنيە جۇزىندە وزىندىك ورنى بار ءىرى تۇلعالارى جانە مادەني قۇندىلىقتارىن ەنەرگيا تاقىرىبىمەن توعىستىرا وتىرىپ بولاشاقتىڭ دوكترينالارىنا جول سىلتەيتىن پاۆيلوننىڭ دا ايتارى بار. جىبەك جولىنان ەنەرگەتيكالىق دالىزگە, انادولىنىڭ سۋ ديىرمەنىنەن گيدروەلەكترستانتسيالارىنا, جاراتقانعا دەگەن ماحاببات پەن بەيبىتشىلىك تىلەگىن ارقاۋ ەتكەن ءماۋلانادان باستاۋ الىپ, بارشا تۇرىك حالقى الەمگە قۇشاعىن اشادى.
جاقىندا گازەتىمىزگە بەرگەن سۇحباتىندا تۇركيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى نەۆزات ۋيانىك مىرزا: «تۇرىك پاۆيلونى اۋقىمدى الاڭعا ورنالاستى. تۇركيانىڭ ەنەرگيا ورتالىعى ەكەندىگىنەن حاباردار ەتەتىن پاۆيلونىمىز قوناقتاردىڭ ەڭ كوپ كەلەتىن تارتىمدى بولىگىنە اينالىپ وتىر. 10 تامىزدا تۇركيانىڭ ۇلتتىق كۇنىن اتاپ وتكەلى وتىرمىز. 8-9 تامىزدا قازاقستان-تۇركيا ۇكىمەتارالىق ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ, ەكى ەلدىڭ ىسكەرلىك كەڭەسىنىڭ وتىرىستارىن وتكىزۋ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار, ەكسپو كۇندەرىنىڭ سوڭىنا قاراي, يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنىڭ ءسامميتى وتپەك. وسى ماڭىزدى شاراعا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ رەسمي وكىلدەرى كەلىپ, جوعارى دەڭگەيلى كەزدەسۋلەرگە قاتىسادى دەپ كۇتىلۋدە» دەپ كورمە كۇندەرىندەگى ساياسي وقيعالارعا توقتالعان ەدى.
ايتا كەتۋ كەرەك, تۇركيا پاۆيلونىنا كەلگەن قوناقتار ينتەراكتيۆتى قويىلىمدارعا بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ, مادەني قويىلىمداردى قىزىقتاپ, سىيلىق-كادەلەرىن تارتۋلاپ, ءدامدى تاعامدارىنان اۋىز ءتيىپ اسەرىن مولايتا تۇسەدى. قوناقتار ءوز ەسىمدەرىن كوركەمدەپ جازدىرۋ ءۇشىن ۇلكەن كەزەككە تۇرادى. بۇل – كالليگرافيا ونەرى وتە دامىعان ەلدىڭ ءبىر سيپاتى.
ايگۇل
ۋايسوۆا
