وتكەن جىلى شىلدەنىڭ ورتاسىندا باۋىرلاس تۇركيا ەلىندە بولعان توڭكەرىس ارەكەتى الەم نازارىن وزىنە اۋدارىپ ەدى. بۇلىكشىلەردىڭ ارەكەتىن قولداماعان قاراپايىم حالىق كوتەرىلىپ, قارۋلى لاڭكەستەرگە قارسى تۇرىپ, ەلىن, مەملەكەتىن جانە كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمىن باتىلدىقپەن قورعادى. 250 ادامنىڭ جانىن قيىپ, 2195 ادامنىڭ اۋىر جاراقاتتانۋىنا جول بەرگەن جانە ەلدىڭ بولاشاعى سىنعا تۇسكەن ساتتەردە تۇرىك حالقى ءوز تاڭداۋىن جاسادى. بارشا تۇركى جۇرتىن الاڭداتقان احۋالعا قاتىستى تۇركيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى نەۆزات ۋيانىك مىرزامەن كەزدەسىپ, پىكىرىن بىلگەندى ءجون كوردىك.
– قۇرمەتتى ەلشى مىرزا, وزىڭىزبەن وسىدان ءبىر جىل بۇرىن سۇحباتتاسقان ەدىك. ودان بەرى تۇركيا رەسپۋبليكاسىندا بىرقاتار ساياسي وقيعالار ورىن الدى. بەيبىت تۇرعىنداردىڭ عۇمىرىن قيىپ كەتكەن تەررورلىق ارەكەتتەردى ساراپتاي وتىرىپ, باۋىرلاس مەملەكەتتىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرلىگىنە شولۋ جاساپ وتسەڭىز.
– فەتو-نىڭ قاندى توڭكەرىس ارەكەتىنەن كەيىنگى وتكەن ءبىر جىل ىشىندە تۇركيا مەملەكەتى تۇراقتىلىعىن, بارشا حالقىمەن جۇمىلا وتىرىپ بىرلىك جانە تۇتاستىعىن ودان سايىن نىعايتىپ, وسىنداي ساتقىندىق پەن باسىپ الۋ ارەكەتتەرىنە باتىلدىق جانە تاباندىلىقپەن قارسى تۇرا الاتىندىعىن دالەلدەپ بەردى.
ءوزىڭىز بىلەتىندەي, 15 شىلدە كۇنى فەتۋللاح گۇلەننىڭ باسقارۋىمەن وعان باعىنىشتى لاڭكەستەر تاراپىنان جاۋىزدىقپەن جاسالعان اسكەري توڭكەرىس ارەكەتى بولدى. ءوزىن «الەمنىڭ يمامى» ەتىپ جاريالاعان گۇلەننىڭ ءىزباسارلارى ۇلتتىق پارلامەنتىمىزدى, پرەزيدەنت سارايىن, استانامىزدى بومبالاپ, قارۋسىز حالىققا تانكىمەن قارسى شىعىپ, ۇشاقتاردان وق جاۋدىرىپ توڭكەرىس ارەكەتىن جاسادى. بۇل تۇرىك دەموكراتياسىنا جانە كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمىنا قارسى انايى شابۋىل بولاتىن. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ۇندەۋىمەن حالقىمىز كوشەگە شىعىپ, وتان ءۇشىن جانىن قۇربان ەتۋگە دايىن ەكەندىكتەرىن بۇكىل الەمگە كورسەتتى. وسى لاڭكەستىك شابۋىلدىڭ ءىزىن الا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتىمەن تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ قولداۋ ءبىلدىردى. توڭكەرىس ارەكەتىنەن كەيىن كوپ ۇزاماي, 2016 جىلدىڭ 5 تامىزىندا ەلىمىزگە العاش كەلگەن شەتەلدىك مەملەكەت باسشىسى رەتىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆ رەسمي ساپار جاسادى. وسىنداي قارالى كۇندە باۋىرلاس ەل قازاقستاننىڭ اۋەل باستان كورسەتىپ كەلە جاتقان قولداۋىن تۇركيا حالقى مەن ۇكىمەتى ۇمىتپايدى.
– باق ارقىلى ەلدە بولىپ جاتقان جاعدايلارعا قاراعاندا, وقيعاعا قاتىستى بىرقاتار تەرگەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى عوي.
– وسى ارالىقتا, ءساتسىز اياقتالعان اسكەري توڭكەرىس ارەكەتىنە قاتىستى كەڭ كولەمدى اكىمشىلىك, قىلمىستىق جانە قۇقىقتىق تەرگەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ, توڭكەرىس ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋشىلارى انىقتالدى. بۇل جۇمىستار مەملەكەتىمىزدىڭ دەموكراتيالىق, قۇقىقتىق تارتىبىنە سايكەس جۇرگىزىلىپ جاتىر. سوت جانە اكىمشىلىك ورگاندارى تاراپىنان جۇرگىزىلگەن تەرگەۋ جۇمىستارىندا جاۋىز اسكەري توڭكەرىس ارەكەتىنە قاتىسى جوق ەكەندىگى انىقتالعان 30 مىڭنان استام مەملەكەتتىك قىزمەتكەر جۇمىستارىنا قايتا الىندى, توڭكەرىس ارەكەتىنەن كەيىن جابىلىپ قالعان مەكەمەلەردىڭ ءۇش ءجۇزى قايتادان اشىلدى.
جۇرگىزىلگەن سوت تەرگەۋ جۇمىستارىندا جانە سوتتاۋ كەزىندە قولعا تۇسكەن اقپاراتتار مەن تۇسىنىكتەمەلەرىنە قاراعاندا فەتو لاڭكەستىك ۇيىمى 40 جىل بويى شىن پيعىلدارىن جاسىرىپ بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندارعا ەنىپ, مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىنا جانە حالقىمىزدىڭ بىرلىگىنە ناداندىق جانە ادامگەرشىلىككە جات ىستەر جۇرگىزگەنى انىقتالدى. وكىنىشكە قاراي, ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى, بۇقارالىق اقپارارت قۇرالدارى, ازاماتتىق قوعام ۇيىمدارى جانە بيزنەس سالاسىندا قۇرىلىمدار اشىپ ۇزاق ۋاقىت بويى وسى قاندى ارەكەتكە دايىندالعاندارى انىقتالدى. بۇل وقيعا ىشتەن ىرىتكى سالعان جات پيعىلدى فەتو لاڭكەستىك ۇيىمىنىڭ بەتپەردەسىن اشىپ بەردى.
تۇرىك حالقى ەل بىرلىگى, تۇراقتىلىعى مەن كونستيتۋتسيالىق دەموكراتيا ءتارتىبىن قورعاۋدا تاباندىلىقپەن ارەكەت ەتىپ, وسى جولدا كەرەك بولسا جان بەرۋگە ايانبايتىندارىن كورسەتتى. ءبىر جىل بۇرىن بولعان وسى قاندى ارەكەت جانە وسىعان ۇقساس وقيعالاردىڭ تاعى دا قايتالانباۋى ءۇشىن كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىم جانە قۇقىق شەڭبەرىندە ارەكەت ەتە وتىرىپ قاجەتتى شارالاردى قابىلداۋدامىز.
ءمالىم بولعانداي, فەتو-نىڭ جاۋىزدىقپەن جاسالعان اسكەري توڭكەرىس ارەكەتى ەلىمىز بەن مەملەكەتىمىزدىڭ تاباندىلىعىمەن سول كۇنى توقتاتىلدى. تۇركيا – ايماقتاعى جانە الەمدەگى تۇراقتىلىق ارالى رەتىندە ەڭ قاۋىپسىز مەملەكەتتەردەن ءبىرى. جىل سايىن 30 ميلليوننان استام ءتۋريستى جانە شەتەلدىك قوناعىمىزدى كۇتىپ الىپ, قاۋىپسىزدىكتەرى ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى قاتاڭ تۇردە قامتاماسىز ەتۋدەمىز.
– تۇركيا رەسپۋبليكاسىمەن كورشىلەس مەملەكەت سيريادا بولىپ جاتقان قاقتىعىستار ەلدىڭ الەۋمەتتىك, ەكونوميكالىق جانە ساياسي جاعدايىنا ەلەۋلى ىقپالىن تيگىزىپ جاتىر عوي. ونىڭ بەيبىت جولىن, وڭ شەشىمىن ىزدەگەن استانا پروتسەسىنىڭ مۇمكىندىگىن قالاي باعالايسىز؟
– جەتى جىل بويى جالعاسىپ جاتقان سيرياداعى قاقتىعىستاردىڭ توقتاتىلىپ, الاۋىزدىق بەيبىت جولمەن شەشىم تابۋى, دايش, كۇردىستان جۇمىسشىلار پارتياسى سياقتى لاڭكەستىك ۇيىمدارىمەن كۇرەس, بوسقىندار ماسەلەسىنىڭ جاعدايى حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق تۇسىنىستىك جانە ىنتىماقتاستىعىمەن جۋىق ارادا شەشىلۋى ءتيىس ماسەلەلەر. تۇركيا ءوز مۇمكىندىكتەرىمەن 3 ميلليوننان استام سيريالىق بوسقىندى جەتى جىل بويى پانالاتىپ وتىر.
تۇركيا مەن قازاقستاننىڭ الەمدە جانە ايماقتا بولىپ جاتقان قاقتىعىستار مەن الاۋىزدىقتاردى بەيبىت جانە ديالوگ جولدارىمەن شەشۋدە تۇسىنىستىك ءبىلدىرۋ مۇددەسى ءبىر ارنادا توعىسادى. وسى ورايدا سيرياداعى داعدارىستىڭ تەز شەشىلۋىنە جانە قاقتىعىستاردىڭ توقتاتىلۋىنا جول اشاتىن, بۇۇ قامقورلىعىمەن جەنەۆا پروتسەسىنە قوسىمشا كەلىسسوزدەر رەتىندە استانا پروتسەسىنىڭ دە ماڭىزى ەرەكشە. 5 شىلدەدە بەسىنشى كەزدەسۋ ءوتىپ, وق اتۋدى توقتاتۋ رەجيمىن بەكىتۋ ماقساتىندا قاقتىعىستىڭ بەيبىت جولمەن شەشىلۋىنە ىقپال ەتۋدە. بۇل كەلىسسوزدەردىڭ قازاقستاندا وتكىزىلۋى قازاقستاننىڭ ديپلوماتيا سالاسىنداعى دارەجەسىن كوتەرۋدە.
ءوزىمىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كەزەڭنىڭ كۇردەلىلىگىنە قارماستان, جاسامپازدىق جولىمىزدان جاڭىلماستان العا وزۋىمىز كەرەك. قازاقستاننىڭ ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىن ءساتتى وتكىزۋىنە قۋانىشتىمىز. كورمە الاڭىنداعى تۇرىك پاۆيلونى كەلۋشىلەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋدا. كورمەدەگى تۇركيا پاۆيلونىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى ەكى ەلدىڭ جوعارى دارەجەلى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ءوتتى. تۇركيا ەكسپو كورمەسىنە تۇراقتى ەنەرگەتيكا جولىنداعى «جاھاندىق سينەرگيا» تاقىرىبىمەن قاتىسۋدا. تۇركيانىڭ ەنەرگيا رەسۋرستارىن جەتكىزۋشىلەر مەن ەنەرگەتيكا نارىعىندا گەوستراتەگيالىق تۇرعىدان ەنەرگيا ورتالىعى ەكەندىگىنەن حاباردار ەتەتىن پاۆيلونىمىز بارلىق قوناقتارعا ەسىگىن ايقارا اشادى.
ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 20 شىلدەسىندە ەكسپو كورمەسى اياسىندا «استانا» كونتسەرت زالىندا «قازاقستان – تۇرىك دوستىق اۋەندەرى» كونتسەرتىن وتكىزەمىز. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ, بارشا قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىن كونتسەرتتى بىرگە تاماشالاۋعا شاقىرامىن. ال 10 تامىزدا ەكسپو اياسىندا تۇركيانىڭ ۇلتتىق كۇنى وتەدى. 8-9 تامىزدا قازاقستان-تۇركيا ۇكىمەتارالىق ىنتىماقتاستىق كەڭەسى مەن ەكى ەلدىڭ ىسكەرلىك كەڭەسىنىڭ وتىرىستارىن وتكىزۋ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار, ەكسپو كورمەسىنىڭ سوڭىنا تامان يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنىڭ ءبىلىم جانە تەحنولوگيا سامميتىنە ەلىمىز قاتىسادى دەپ كۇتىلۋدە.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان:
ايگۇل ۋايسوۆا
