ۇيىڭە كوشتىڭ بە, ۇلەسكەر؟

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جازدا ەلوردانى دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەستە استانا اكىمى جەڭىس قاسىمبەككە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى سالاسىنداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە تاپسىرما بەرگەن. پرەزيدەنت سول جيىندا باس قالادا قۇرىلىس قارقىنى جوعارى بولعانمەن, ساپاعا كوڭىل بولىنە بەرمەيتىنىن ايتىپ, بۇل سالادا ولقىلىقتىڭ كوپتىگىنە ناقتى مىسالدار كەلتىرگەن.

پرەزيدەنت تاپسىرماسى ورىندالادى

«قالانى كوركەيتىپ, جۇرتقا قولايلى جاعداي جاساۋ باستى نازاردا بولۋعا ءتيىس. الايدا جەكەلەگەن قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ مۇددەسى باسىم ءتۇسىپ جاتادى. قالانى دامىتۋ ىسىندە بىرىزدىلىك بولماعان سوڭ, ورىنسىز قۇرىلىس كوبەيىپ كەتتى. الەۋمەتتىك نىساندار مەن قوعامدىق ورىندار بولۋعا ءتيىس جەرلەردە تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى سالىندى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى بيزنەستى تەكسەرۋگە سالىنعان تىيىمدى جەلەۋ ەتىپ, الاياق قۇرىلىس كومپانيالارى دا پايداعا كەنەلىپ جاتاتىنىنا توقتالدى.

«قۇرىلىس – ەكونوميكانىڭ وتە ماڭىزدى سالاسى. بۇعان داۋ جوق. استانادا قۇرىلىس كوپ بولعاندىقتان, قوماقتى قارجى بولىنەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان ادال كاسىپكەرلەرمەن قاتار, ءتۇرلى الاياقتار دا پايدا كورىپ قالۋعا تىرىسادى. كەيبىر كومپانيالار قۇرىلىس جۇرگىزۋگە رۇقسات بەرەتىن قۇجاتتارى بولماسا دا, جۇمىس ىستەپ جاتىر. بيزنەستى تەكسەرۋگە سالىنعان تىيىمدى, ياعني ءموراتوريدى جەلەۋ ەتەدى. سونداي-اق ۇلەس­كەرلەردەن زاڭسىز قاراجات جينايدى. بۇل – وتە قاۋىپتى ءۇردىس. اكىمدىك قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن بىرلەسىپ, بۇل ۇردىسكە توسقاۋىل قويۋى كەرەك. مۇنىڭ ءبارى جاڭا پروبلەمالىق نىسانداردىڭ پايدا بولۋىنا اكەپ سوقتىرادى. اكىمدىك كوز جۇمىپ وتىرا بەرسە, بۇل ماسەلە ۋشىعىپ كەتەدى. شەنەۋنىكتەردىڭ مۇنداي سالعىرت­تىعى جانە جاۋاپسىزدىعى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن. سوندىقتان بارلىق سالادا, سونىڭ ىشىندە قۇرىلىس سالاسىندا زاڭ مەن ءتارتىپ بولۋعا ءتيىس. مەن زاڭسىز قۇرىلىسقا جول بەرمەۋ ءۇشىن باقىلاۋدى كۇشەيتىپ, سالانى رەتتەۋدى تاپسىردىم» دەدى قاسىم-­جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنت اكىمگە بيىل ۇلەس­كەرلەرى بار 16 ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋدى تاپسىردى. اكىمدىك بۇل تاپسىرمانى تياناقتى تۇردە قاراپ, ءاربىر نىساننىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋعا ءجىتى كوڭىل بولۋدە.

بۇگىنگى تاڭدا ەلوردادا تۇرعىن ءۇيدىڭ كەزەگىندە 50 مىڭنان اسا وتباسى تۇر. سونىڭ ىشىندە ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالاردى ءوسىرىپ وتىرعان وتباسىلاردى جانە كوپبالالى وتباسىلاردى قوسا العاندا بارلىعى 12 ساناتقا كىرەتىن ازاماتتار بار. بۇل ماسەلەنى وڭ شەشۋ ماقساتىندا قالا باسشىلىعى بيىل 6 مىڭعا جۋىق الەۋمەتتىك جەڭىلدىكپەن بەرىلەتىن پاتەرلەر سالۋدى, سونداي-اق 16 ۇلەستىك قۇرىلىس نىساندارىن سالىپ ءبىتىرۋدى جوسپارعا ەنگىزگەن. 6 مىڭعا جۋىق پاتەردىڭ جارتىسى تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعاندارعا, ال جارتىسى يپوتەكاعا بەرىلەدى. ءبىر قۋانارلىعى, ەلورداداعى قۇرىلىس جۇمىسىنىڭ كولەمى بيىل 2,2 پايىزعا ۇلعايدى. تارقاتىپ ايتساق, 1 ملن 215 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلىپ, بىلتىرعى جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىس­تىرعاندا 35,4 پايىزعا ءوستى.

4000 ۇلەسكەردىڭ ماسەلەسى شەشىلەدى

ۇلەسكەرلەردىڭ ماسەلەسىنە قالا اكىمدىگى باسىمدىق بەرىپ وتىر. سونىڭ ءبىر دالەلى, استانا اكىمى جەڭىس قاسىمبەك ۇلەسكەرلەرمەن ۇنەمى كەزدەسىپ, ولاردىڭ بارلىق ماسەلەسىن اشىق تالقىلايدى. بۇعان مىسال كەلتىرسەك, قازان ايىندا اكىم قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان «تەرريتوريا كومفورتا-1» (2-كەزەكتە تاپسىرىلاتىن ۇيلەر), «تريۋمف سيتي», «Future home» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ ۇلەسكەرلەرىمەن جۇزدەستى. بۇل ۇيلەرگە ۇلەستىك قۇرىلىسقا 800-گە جۋىق وتباسى قاراجات سالعان. الايدا ۇزاق جىلدار بويى قۇرىلىس بىتپەگەندىكتەن, ۇلەسكەرلەر ءالى كۇنگە دەيىن ارمانداعان باسپاناسىنا قول جەتكىزە الماي كەلەدى.

«تەرريتوريا كومفورتا» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى وسىدان 20 جىل بۇرىن باستالعان. تەحنيكالىق تەكسەرۋ كەزىندە تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ اپاتتى جاعدايدا تۇرعانى انىقتالدى.

«تيىسىنشە, اپاتتى جاعدايدا تۇرعان تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ بارلىق بلوگىن بۇزۋ باعىتىندا اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزىلدى. 2021 جىلى «تەرريتوريا كومفورتا» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ ءبىرىنشى كەزەگىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ, 100-دەن اسا ۇلەس­كەر وتباسى باسپاناسىن الدى. قالعان بلوكتار بويىنشا جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر. ال «تريۋمف سيتي» مەن «Future home» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ قۇرىلىسى 10 جىل بۇرىن باستالعان. مىسالى, «Future home» تۇرعىن ءۇي كەشەنىن قالا تەڭگەرىمىنە وتكىزۋ كەزىندە ءۇيدىڭ 4 جانە 7 قاباتى عانا سالىنعان» دەپ ءتۇسىندىردى ماسەلەنىڭ ءمانىسىن جەڭىس قاسىمبەك.

ۇلەسكەرلەرمەن كەزدەسۋدە قالا اكىمى بيىل قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان 30 تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالاتىنىن مالىمدەدى. ولاردىڭ ءبىر بولىگىنىڭ قۇرىلىسى قازىردىڭ وزىندە اياقتالعانىن جەتكىزدى. ويتكەنى ۇلەستىك قۇرىلىس نىساندارى بويىنشا قادامدىق ءىس-شارالار جوسپارى بار. قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان نىسانداردىڭ اياقتالۋى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا.

قالا اكىمىنىڭ ۇلەسكەرلەر ماسەلەسىنە باسىمدىق بەرەتىنىنە تاعى ءبىر مىسال. بيىل 25 قازان – رەسپۋبليكا كۇنى قارساڭىندا باس قالادا 10 جىلعا جۋىق تاريحى بار قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان نىسان پايدالانۋعا بەرىلدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرىلىسى 2014 جىلى باستالعان «التىن بۇلاق» تۇرعىن ءۇي كەشەنى. العاشىندا بۇل ءۇيدىڭ 5 بلوگى سالىنۋى كەرەك ەدى. سول كەزدەگى ۇلەسكەرلەر سانى 400-گە جۋىق وتباسى بولاتىن. تۇرعىن ءۇي كەشەنى اكىمدىك قاراۋىنا وتكەن كەزدە ونىڭ قۇرىلىسىنىڭ 20 پايىزى عانا اياقتالعان. سايىپ كەلگەندە, «التىن بۇلاقتىڭ» قۇرىلىسىن تولىق اياقتاۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى. ويتكەنى ءۇيدىڭ قۇرىلىسىنان بولەك, گاراجداردى ساتىپ الۋ, ينجەنەرلىك جەلىلەردى تولىقتاي ورناتۋ, قۇجاتتاردى رەتكە كەلتىرۋ جانە تاعى باسقا ماسەلەلەردى تەزدەتىپ شەشۋ قاجەت بولدى.

«رەسپۋبليكا كۇنى «التىن بۇلاق» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ 2, 3, 4-بلوگىنىڭ ۇلەسكەرلەرى پاتەر كىلتىن قولىنا الدى. 1, 2-بلوكتاردا جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر. بيىل ءبىز 4 مىڭعا جۋىق ۇلەسكەر وتباسىنىڭ ماسەلەسىن شەشەمىز. بۇل ۇيلەردىڭ ءبىر بولىگى سالىنىپ ءبىتتى. بۇگىنگە دەيىن 12 مىڭعا جۋىق ۇلەسكەر وتباسىنىڭ ماسەلەسى شەشىلگەنى ءمالىم. بۇل – 120 تۇرعىن ءۇي كەشەنى» دەپ جازدى الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا 25 قازان كۇنى جەڭىس قاسىمبەك.

90 پايىزى پاتەرىن الادى

2023 جىلدىڭ باسىندا ءبىر مەزگىلدە 300 تۇرعىن ءۇي كەشە­نىنىڭ قۇرىلىسى قىزۋ ءجۇرىپ جاتتى. الايدا سونىڭ ىشىندە 102 ۇيگە قاتىستى زاڭدى قۇرىلىسقا قاجەتتى قۇجاتتاردىڭ بولماۋى دەگەن ماسەلە شىقتى. سول سەبەپتەن اتالعان نىسانداردا قۇرىلىسقا شەكتەۋ قويىلدى. ءتىپتى كەيبىر تۇرعىن ۇيلەر ءتيىستى ساراپتامادان وتپەگەنى انىقتالدى. ال قالا باسشىلىعى بۇل ماسەلەنى جەدەل شەشىپ, مۇنداي نىسانداردىڭ سانىن ءۇش ەسەگە دەيىن ازايتتى.

«قۇرىلىستاعى پروبلەمالار جەتكىلىكتى. سول سەبەپتەن تۇرعىندارعا ۇلەستىك قۇرىلىسقا قاتىسۋعا قول قويماي تۇرىپ, قۇرىلىس قۇجاتتارىمەن تولىق تانىسىپ شىعۋعا كەڭەس بەرەمىز. قازىر زاڭناماعا سايكەس قۇرىلىس كومپانيالارى بەلگىلى ءبىر جاعدايدا عانا ۇلەسكەرلەر اقشاسىن تارتا الادى. مىسالعا, ۇلەسكەر ءۇيدىڭ قاڭقاسىنىڭ 80 پايىزى سالىنعان جاعدايدا عانا اقشا سالۋى كەرەك. كوبىنەسە تۇرعىندار ءۇيدىڭ باعاسىنىڭ ارزاندىعىنا قىزىعىپ, الاياق قۇرىلىسشىلاردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ قالادى. ءۇي سالاتىن ۇيىمنىڭ تاجىريبەسىنە مىندەتتى تۇردە نازار اۋدارۋىمىز كەرەك. ەگەر ول جاقىندا قۇرىلعان كومپانيا بولسا, شارشى مەترىنىڭ باعاسى ارزان بولسا, وندا ويلانۋعا ءتيىسپىز» دەپ ءتۇسىندىردى جەڭىس قاسىمبەك.

اكىمنىڭ ايتۋىنشا, ۇلەسكەرلەر اقشا سالعان نىسانداردىڭ بارلىعىنىڭ قۇرىلىسى ۇلكەن زاڭ بۇزۋشىلىقتارمەن جۇرگىزىلگەن.

«2021-2022 جىلدارى اكىمدىك بۇل ماسەلەلەردى شەشۋدە بەلسەندىلىك تانىتتى. جىل باسىندا 16 نىساننىڭ قۇرىلىسىنداعى كەدەرگىلەر جويىلدى. جەلتوقسان ايىندا نىسانداردىڭ كوپ بولىگىن سالىپ ءبىتىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ءىس جۇزىندە ۇلەس­كەرلەردىڭ 90 پايىزى كوپتەن كۇتكەن پاتەرىنىڭ كىلتىن الادى. ال قالعان 3 پروبلەمالىق نىسانداعى قۇرىلىس جۇمىسى 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا جالعاسادى» دەدى ج.قاسىمبەك.

اپاتتى ۇيدەن – جاڭا باسپاناعا

ەلوردانى دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەستە مەملەكەت باسشىسى ەسكى جانە اپاتتى جاعدايداعى ۇيلەرگە قاتىستى پروبلەماعا دا توقتالدى.

«وڭ جاعالاۋدى – قالانىڭ ەسكى بولىگىن ساقتاۋعا جانە دامىتۋعا ءتيىستى دەڭگەيدە كوڭىل ءبولۋ قاجەت. ونىڭ ءوز حاريزماسى بار. ءبىز استانانى تەڭ دارەجەدە دامىتۋىمىز كەرەك. ينۆەستورلار اپاتتى جاعدايداعى عيماراتتارمەن اينالىسۋى قاجەت. تۇرعىنداردى باسقا جاققا كوشىرسىن. بوساعان جەرگە جاڭا نىساندار سالسىن. ال اكىمدىك ولارعا قاجەتتى جاعدايدى جاساسىن. وسىلاي بىرلەسىپ جۇمىس ىستەگەندە عانا ەسكى جانە اپاتتى جاعدايداعى تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى شەشىمىن تابادى. سونىمەن قاتار قالانىڭ ورتالىعى مەن شەت ايماقتار اراسىنداعى تەڭسىزدىكتى جويادى. ەلوردانىڭ سول جاعالاۋى عانا ەمەس, بارلىق اۋدانى قولايلى بولۋى كەرەك» دەدى ق.توقاەۆ.

قالالىق اكىمدىكتىڭ تۇرعىنداردىڭ ەڭ باستى ماسەلەسى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدى شەشۋدەگى ءبىر باعدارى – حالىقتى اپاتتى جاعدايداعى ەسكى تۇرعىن ۇيلەردەن كوشىرۋ. مۇنداي ۇيلەردىڭ سانى 200-دەن اسادى. قازىرگى تاڭدا اكىمدىك وسى ۇيلەردى بۇزۋ كەستەسىن قايتا قاراپ, ناقتىلاۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋدە. جالپى العاندا, جىل سوڭىنا دەيىن 20 ءۇيدىڭ تۇرعىندارىن جاڭا قونىسقا كوشىرۋ جوسپارلانعان. ناقتىراق ايتساق, بيىل 18 اپاتتى ۇيدەن 330-عا جۋىق وتباسى جاڭا قونىسقا كوشىرىلدى. 2023 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 2 ءۇيدىڭ تۇرعىندارىن جاڭادان سالىنعان 43 پاتەرگە ورنالاستىرۋ جوسپاردا بار.

25 قازان – رەسپۋبليكا كۇنىنە دەيىن قونىستويىن تويلاعان استانالىقتار زور قۋانىشىمەن ءبولىسىپ, قالا باسشىلىعىنا جىلى لەبىزىن جەتكىزدى. جاڭا پاتەر يەلەرىنىڭ ءبىرى تاتيانا كوپنوۆا بۇرىن 13 شارشى مەتر اۋماقتا ءومىر سۇرگەنىن ەسكە الادى. قازىر ونىڭ باسپاناسى ەكى ەسەدەن دە ۇلكەن.

«بۇعان دەيىن ءبىز جاتاقحانادا تۇردىق, باسپانامىزدىڭ اۋماعى نەبارى 13 شارشى مەتر بولدى. ەندى جاڭا باسپاناعا قونىستاندىق. مۇنداي پاتەردى ءوزىمىز ساتىپ الا الماس ەدىك. جاڭا پاتەرىمدى كورگەندە قاتتى قۋاندىم. ءبىز كوشىپ كىرگەندە ول تولىقتاي جوندەلگەن ەكەن. ۇلكەن, كەڭ, جايلى ۇيدە تۇرۋدى ارمانداۋشى ەدىم. عاجايىپقا سەنىڭىزدەر, ارماندارىڭىز ورىندالادى! عاجايىپقا سەنىپ, پاتەرلى بولدىق» دەپ ت.كوپنوۆا ءوز قۋانىشىمەن ءبولىستى.

جاڭا پاتەرگە يە بولعان استانالىق ايگۇل قۇلباەۆا وتباسىنداعى 6 ادام نەبارى 18 شارشى مەتر بولاتىن بولمەدە تۇرعانىن, ال جاڭا پاتەر العاندا ەرەكشە قۋانعانىن ايتادى.

«ىقىلاس دۇكەنۇلى كوشەسىندەگى بەس قاباتتى ءدالىزدى ۇيدە ۇزاق جىل تۇردىق, ءار قاباتتا 40 بولمەدەن بولاتىن. وتباسىنداعى 6 ادام: ءوزىم, جۇبايىم, 4 بالاممەن 18 شارشى مەتر جەردە تۇردىق. ەندى, مىنە, جاڭا پاتەرگە قونىستانىپ, قۋانىشتان كوزىمىزگە جاس الىپ وتىرمىز. قونىستويىمىزدى تۋىستارىمىزبەن, دوستارىمىزبەن بىرگە اتاپ وتتىك. ءبىز ءۇشىن ءبارى قۋانىپ ءجۇر. وسىنداي كومەك كورسەتكەنى ءۇشىن مەملەكەتكە, اكىمدىككە العىسىمىز شەكسىز. بارشاڭىزعا بەيبىتشىلىك پەن قۋانىش, باقىت تىلەيمىن!» دەگەن لەبىزىمەن ءبولىستى ايگۇل قۇلباەۆا.

استانا اكىمدىگى اپاتتى ۇيلەردىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن الداعى 3 جىلدا 2,5 مىڭنان 3 مىڭعا دەيىن پاتەر سالۋدى جوسپارلاپ وتىر. 2024 جىلى مۇنداي ۇيلەردەن تاعى 700 تۇرعىن كوشەدى. بۇل تۋرالى قالا اكىمى جەڭىس قاسىمبەك تۇرعىندارمەن كەزدەسۋلەرىندە ءجيى-ءجيى ايتىپ ءجۇر. نەگىزىنەن العاندا, اپاتتى ۇيلەردى بۇزۋ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا جۇرگىزىلەدى. قانداي جاعدايدا تۇرعىن ءۇي اپاتتى دەپ تانىلادى؟ كوپقاباتتى ءۇيدىڭ نەگىزگى كونسترۋكتسيالارى – قابىرعاسى, ىرگەتاسى, قازىعى, شاتىرى ابدەن توزىپ-ءشىرىپ, ءوزىنىڭ بەرىكتىگىنەن ايىرىلعان جاعدايدا جانە ولاردى الداعى ۋاقىتتا پايدالانۋ سول ۇيدە تۇراتىن ادام ومىرىنە قاۋىپ توندىرەتىن بولسا, ونداي ۇيلەر اپاتتى دەپ تانىلادى. اپاتتى ۇيلەر بۇزىلعان كەزدە وندا تۇراتىن تۇرعىندارعا جاڭا ۇيلەردەن پاتەر بەرىلەدى. تۇرعىنداردىڭ بۇرىنعى تۇرعىن ءۇي اۋماعى, وتباسى مۇشەلەرىنىڭ سانى جانە تاعى باسقا تالاپتار ەسكەرىلەدى. الايدا كەم دەگەندە 1 نەمەسە 2 بولمەلى پاتەر ۇسىنىلادى. ماسەلەن, قالا اكىمى بيىل مامىردا سارىارقا اۋدانىنداعى اگرو­قالاشىق تۇرعىن الابىنداعى تۇرعىندارمەن كەزدەسۋ كەزىندە وسىنداي اپاتتى جاعدايداعى 3 ءۇيدىڭ بۇزىلاتىنىن ءمالىم ەتتى. مۇنداي ۇيلەر ەسىل وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋىندا كوپ كەزدەسەدى. جالپى العاندا, 2023 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە ەسەپتەلگەن رەنوۆاتسيا باعدارلاماسىنا سايكەس, استانادا بارلىق ەسكى, توزىعى جەتكەن نىساندار بۇزىلىپ, ولاردىڭ ورنىنا جاڭا نىساندار سالىنباق.