بۇدان بىلاي تۇرعىن ۇيگە جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ سياقتى قىزمەت تۇرلەرىن پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرى ەمەس, سەرۆيستىك كومپانيالار ورىندايدى. تۇرعىندار جيناعان قارجىنىڭ قايدا جۇمسالعانى جاريالى تۇردە كورسەتىلىپ تۇرماق. سەبەبى تۇرعىن ءۇيدىڭ كۇتىمىنە پاتەر يەلەرىنىڭ وزدەرى جاۋاپتى.
قالالىق تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءاليحان قۋاتبەكوۆ سارسەنبى كۇنى «ەلوردا اقپارات» مەديارەسۋرسى مەن «استانا» راديوسىنىڭ ءبىرلەسكەن «ەلوردا تىنىسى» جوباسىنىڭ كەزەكتى باعدارلاماسىندا قوناقتا بولدى. سۇحبات بارىسىندا اۋلانى, كىرەبەرىس پەن ءدالىزدى تازالاۋ, ءليفتتىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەۋى سياقتى تۇرعىن ۇيلەرگە قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن جاقسارتۋداعى جۇيە مەن پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ جۇمىسى جايلى جانە اتالمىش باسقارمانىڭ مىندەتى تۋرالى اڭگىمە ءوربىدى. سول سياقتى باسقارما باسشىسى وسى تاقىرىپ تۇرعىسىندا راديو تىڭدارماندارىنىڭ دا ساۋالدارىنا جاۋاپ بەردى.
«109» قىزمەتىمەن بايلانىس تىعىز
اڭگىمەنىڭ القيسساسىن تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسى مەن «109» قىزمەتىنىڭ بايلانىسىنان باستاعان ءاليحان جۇماحانۇلى پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ ءوز مىندەتتەرىن تولىق اتقارا الماعان جاعدايدا اتقارۋشى بيلىك تاراپىنان قانداي شارالاردىڭ قولدانىلاتىنىنا توقتالدى.
– ارينە, «109» قىزمەتىنە ءتۇسىپ جاتقان ارىز-شاعىمدار مىندەتتى تۇردە بىردەن قۇزىرلى مەكەمەلەرگە, ءتيىستى باسقارمالارعا بەرىلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە ورىندالعان جۇمىستارى جونىندە باسقارمالار دا «109» قىزمەتىن حاباردار ەتىپ وتىرادى. جالپى, تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىنىڭ ماماندارى «109» قىزمەتىمەن ساعات سايىن حات-حابار الماسىپ, ۇنەمى بايلانىستا دەۋگە بولادى. جىل باسىنان بەرى تۇرعىنداردان تۇسكەن 13500-گە جۋىق ارىز-شاعىمنىڭ 50 پايىزى كووپەراتيۆتەردىڭ جىبەرگەن ولقىلىقتارىنىڭ سالدارىنان بولعان. شاعىمداردى ءبىز ۇنەمى قاداعالاپ, سوعان ساي شارا قولدانۋعا تىرىسامىز, – دەيدى ءا.قۋاتبەكوۆ. – بارلىق جاعدايدا دا پيك-تەردى كىنالى ەتە بەرۋگە بولمايدى. دەگەنمەن ءوز جۇمىسىنا سالعىرت قاراپ, تۇرعىندارمەن ءوزارا كەلىسىمگە كەلە المايتىن جاعدايلار دا كەزدەسەتىنى راس. استاناداعى 440-قا جۋىق پيك-ءتىڭ بۇگىندە 25-30 پايىزى ءوز جۇمىستارىن تولىققاندى ورىنداي الماي وتىر دەۋگە بولادى.
باسقارما باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, وتكەن جىلى مينيسترلىككە, قۇزىرلى ورگاندارعا تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىنا قوسىمشا وكىلەتتىكتەر بەرۋ جونىندە ءوتىنىش حاتتار جىبەرىلگەن. تەك قانا كووپەراتيۆتەرگە قاتىستى زاڭناماعا عانا وزگەرىس ەنگىزىپ قويماي, تۇرعىنداردىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ قاجەتتىگىن, ويتكەنى ماقساتتى قاراجات جيناۋ جانە تۇرعىن ءۇيدىڭ كۇتىمى ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرعىنداردىڭ وزىنە بايلانىستى ەكەنىن ايتقان ءاليحان قۋاتبەكوۆ تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى زاڭىندا پيك تۋرالى ارنايى بولىمدەردىڭ بولعانىمەن, تۇرعىنداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى ەشتەڭەنىڭ كورسەتىلمەگەنىن تىلگە تيەك ەتتى.
جوندەۋ جۇرگىزۋ – سەرۆيستىك كومپانيالار قۇزىرىندا
ءاليحان قۋاتبەكوۆ پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ زاڭ بويىنشا كوممەرتسيالىق جۇمىستارمەن اينالىسپاۋى قاجەت ەكەنىن, ويتكەنى تۇرعىنداردان جينالعان قارجىعا جوندەۋ جۇمىستارىن ءوز بەتتەرىنشە جۇرگىزۋ زاڭعا قايشى ەكەنىن ايتادى.
– وسىعان سايكەس, بۇگىندە سەرۆيستىك كومپانيالاردى قۇرىپ جاتقان پيك-تەر از ەمەس. مۇنى قالا باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى نەگىزىندە تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسى دا قاداعالايتىن بولادى. قازىرگى تاڭدا 20-دان استام سەرۆيستىك كومپانيا ءوز جۇمىسىن باستادى. بۇدان بىلاي تۇرعىن ۇيگە جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ سياقتى باسقا دا كورسەتىلەتىن قىزمەت تۇرلەرىن پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرى ەمەس, سەرۆيستىك كومپانيالارى ورىندايدى. جۇرگىزگەن جۇمىستارىنا سايكەس, كومپانياعا اقى تولەنەدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە تۇرعىندار جيناعان قارجىنىڭ قايدا جۇمسالعانى جاريالى تۇردە كورسەتىلىپ تۇرادى, – دەگەن ءا.قۋاتبەكوۆ تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتى دامىتۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسىنىڭ تيىمدىلىگىنە توقتالدى. – 2011 جىلدان بەرى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلە جاتقان اتالمىش باعدارلاماعا سايكەس, قانداي جۇمىستاردى ورىنداۋ كەرەك بولسا دا, ونى تۇرعىنداردىڭ وزدەرى شەشەدى. مەردىگەر مەكەمەنى, تەحنيكالىق بايقاۋدى جۇرگىزەتىن مەكەمەلەردىڭ بارلىعىن تاڭداۋ – تەك تۇرعىنداردىڭ قۇزىرىندا. ەكىنشىدەن, جوندەۋ جۇمىستارى اياقتالعان سوڭ تۇرعىنداردىڭ وزدەرى قابىلداپ المايىنشا, مەردىگەر كومپانيا ءوز جۇمىسىن تولىق اياقتاي المايدى. ايتپەسە, ولارعا قارجى تولەنبەيدى دە. ۇشىنشىدەن, مەردىگەر كومپانيا وزدەرىنىڭ جۇمىستارىنا 2-3 جىلدىڭ كولەمىندە كەپىلدىك بەرەدى. وسى باعدارلاما اياسىندا استانادا 70-80-گە جۋىق تۇرعىن ۇيلەر كۇردەلى جوندەۋدەن وتسە, قالا اكىمىنىڭ ىقپالىمەن بىلتىر – ءۇش, بيىل 9 تۇرعىن ۇيگە كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلدى. جۇمىستىڭ ساپاسى مەن قارجىنىڭ قايتارىمدىلىعى, قايتارىلعان قارجىعا جۇمىس جۇرگىزۋ دە تىكەلەي تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسى قاراماعىنداعى «وركەن قالا» جشس مەكەمەسى ارقىلى جۇزەگە اسادى.
تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىنىڭ ماماندارى «109» قىزمەتىمەن ساعات سايىن حات-حابار الماسىپ, ۇنەمى بايلانىستا دەۋگە بولادى. جىل باسىنان بەرى تۇرعىنداردان تۇسكەن 13500-گە جۋىق ارىز-شاعىمنىڭ 50 پايىزى كووپەراتيۆتەردىڭ جىبەرگەن ولقىلىقتارىنىڭ سالدارىنان بولعان. شاعىمداردى ءبىز ۇنەمى قاداعالاپ, سوعان ساي شارا قولدانۋعا تىرىسامىز
كۇردەلى ماسەلەنىڭ
كۇرمەۋى شەشىلۋدە
راديوحابار بارىسىندا تىڭدارماندار الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى كوكتال ىقشام اۋدانىنداعى «اق وتاۋ», «جەتى جول», «ۇلىتاۋ» سياقتى بىرقاتار تۇرعىن ۇيلەردىڭ
ورتالىقتاندىرىلعان جىلۋ جۇيەسىنە
قاشان قوسىلاتىنى جايلى ساۋال جولداعان بولاتىن.
– بۇل كوپتەن شەشىمىن تاپپاي جۇرگەن كۇردەلى ماسەلە ەدى. بيىل قالا اكىمىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسى نەگىزىندە وسى ماسەلە شەشىمىن تاپتى دەۋگە بولادى. اتالمىش تۇرعىن ۇيلەردىڭ ورتالىقتاندىرىلعان جۇيەگە قوسىلۋى كەلەر جىلعا جوسپارلانۋدا. بيىل جوبالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. جالپى, ورتالىقتاندىرىلعان جىلۋ جۇيەسىنە قوسىلماعان, ياعني اۆتونومدى تۇردە جىلىتىلاتىن تۇرعىن ۇيلەردىڭ اي سايىنعى كوممۋنالدىق تولەماقىسىنىڭ كوبىرەك شىعاتىنى بەلگىلى. بۇل تۇرعىدا قالا باسشىسىنىڭ تىكەلەي شەشىمىمەن تۇرعىندارعا كومەك ەسەبىندە تولەماقىنى ازايتۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن قارجى قاراستىرىلىپ وتىر, – دەپ جاۋاپ بەردى باسقارما باسشىسى.
تاريفتەردىڭ قارالۋىنا شەك قويىلمايتىنىن, بىراق ونى بەكىتۋ, شەشۋ تەك تۇرعىنداردىڭ عانا قۇزىرىندا ەكەنىن تىلگە تيەك ەتكەن ءاليحان قۋاتبەكوۆ قالا باسشىسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن جۇزەگە اسىرىلعان ە-پيك (ە-كسك) جوباسى تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىنىڭ تاراپىنان ۇنەمى باقىلاۋدا تۇراتىنىن, بۇگىندە قالاداعى 250-دەن استام پيك-ءتىڭ وسى جاڭا جۇيەگە كوشكەنىن ايتتى. سونىمەن قاتار, ءاليحان جۇماحانۇلى اعىمداعى جىلى قالاداعى بارلىق ليفت كومپانيالارىنا تەكسەرىس جۇرگىزىلگەنىن جەتكىزدى.
– بيىل 3-4 اپاتتى جاعدايداعى ليفتتەردىڭ توقتاتىلعانى راس. بۇدان كەيىن قالا اكىمى وسى جۇمىستى ناقتىلى تەكسەرىپ, قانداي شەشىمدەر قابىلداۋ كەرەكتىگى تۋرالى تىكەلەي تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. ناتيجەسىندە سوڭعى 2,5 ايدىڭ ىشىندە 600-گە جۋىق ليفت قوندىرعىلارى تەكسەرىستەن وتكىزىلدى. 25-تەن استام پيك-ءتىڭ 15-ىنە پروكۋراتۋرا تاراپىنان وسى باعىتتا جىبەرگەن كەمشىلىكتەرىنە اكىمشىلىك شارالار قولدانىلدى. جالپى, كووپەراتيۆتەر جىلىنا ءبىر رەت ليفت قوندىرعىلارىن ارنايى اۋديتتىك مەكەمەلەردى جالداۋ ارقىلى تەكسەرىپ وتىرۋى قاجەت. ياعني, بۇل جونىندە الدىمەن پيك-تەر جاۋاپتى. ەكىنشى كەزەكتە اي سايىن ليفت قوندىرعىلارىنا قىزمەت كورسەتۋشى مەكەمەلەر وزدەرىنىڭ ۋاقىت تارتىبىندەگى جۇمىستارىن ورىنداۋعا مىندەتتى, – دەيدى ول.
Cوڭعى 2,5 ايدىڭ ىشىندە 600-گە جۋىق ليفت قوندىرعىلارى تەكسەرىستەن وتكىزىلدى. 25-تەن استام پيك-ءتىڭ 15-ىنە پروكۋراتۋرا تاراپىنان وسى باعىتتا جىبەرگەن كەمشىلىكتەرىنە اكىمشىلىك شارالار قولدانىلدى. جالپى, كووپەراتيۆتەر جىلىنا ءبىر رەت ليفت قوندىرعىلارىن ارنايى اۋديتتىك مەكەمەلەردى جالداۋ ارقىلى تەكسەرىپ وتىرۋى قاجەت
ساپا ماتەريالدا ەمەس, قالاي ورناتىلعانىندا…
ەلەكتر جۇيەلەرىندەگى اقاۋعا بايلانىستى تەلەديدار, توڭازىتقىش, كىر جۋاتىن ماشينا سياقتى تۇرمىستىق تەحنيكالار كۇيىپ كەتكەن جاعدايدا تۇرعىنداردىڭ بىردەن پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆىنە حابارلاسۋى كەرەكتىگىن ايتقان ءاليحان جۇماحانۇلى ەلورداداعى كوپتەگەن تۇرعىن ۇيلەردىڭ سىرتقى قاباتى, ياعني كەراموگرانيت پليتالارىنىڭ ءتۇسىپ قالعان جاعدايدا جوندەۋ جۇمىستارىن كىمنىڭ جۇرگىزۋگە ءتيىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– بۇل – وتە كۇردەلى ماسەلە. بىراق قازىرگى تاڭدا بىرتىندەپ شەشىمىن تاۋىپ جاتىر. نەگىزىندە, ماسەلە كەراموگرانيتتىك پليتكالاردىڭ قانشالىقتى ساپالىلىعىنان عانا ەمەس, پليتكالاردى بەكىتۋ جۇمىستارىنداعى كەتكەن ولقىلىقتاردان بولادى. بۇل رەتتە پيك-تەر كەمىندە 3-4 جىلدا ءبىر رەت وندىرىستىك الپينيستەردى جالداپ, وسى ماسەلەلەردى تەكسەرىپ وتىرۋعا مىندەتتى. وكىنىشكە قاراي, وسى جۇمىستار ورىندالمايدى. بىراق پيك-تەرگە عانا كىنا ارتا بەرۋگە دە بولمايدى. مۇنداي ماسەلەلەر تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزگەن مەردىگەر كومپانيانىڭ دا جىبەرگەن ولقىلىعى سالدارىنان بولۋى مۇمكىن. ەگەر تەكسەرىس كەزىندە قۇرىلىس كومپانيانىڭ كىناسى انىقتالسا, سوتقا بەرۋ ارقىلى اتالمىش جۇمىستى قالپىنا كەلتىرتۋگە بولادى. ال ەگەر سول قۇرىلىس كومپانياسى تاراپ كەتكەن جاعدايدا, تۇرعىنداردىڭ جيناعان ماقساتتىق قاراجات ەسەبىنەن جوندەۋگە تۋرا كەلەدى. وسىنداي 100-دەن استام ماسەلەنىڭ بۇگىندە 90-عا جۋىعى شەشىمىن تاپتى. قالعان 4 ۇيدەگى وسى ماسەلە ءالى ورىندالعان جوق. بۇل جونىندە سوتتىڭ شەشىمى كۇتىلۋدە, – دەيدى ءاليحان
قۋاتبەكوۆ ءسوز سوڭىندا.
نۇرداۋلەت كاكىشەۆ
