الداعى ايدا عاسىرلىق تاريحىنىڭ شەجىرەسىن اشاتىن «ارقا اجارى» گازەتىنىڭ بيىك بەلەسىنە اڭگىمەمىزدىڭ ءساتى مەن ءمانى ورايلاس كەلىپ وتىر. وتكەن ءداۋىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى «كوممۋنيزم نۇرى» اتالعان باسىلىمنىڭ تىنىسىنا جاڭا لەپ ىلەستىرە كەلگەن باسشىسى يبراگيم قاپاروۆ اعامىز ورتامىزدا بولعاندا 90 جاسقا تولۋى گازەتتىڭ مەرەيلى مەرەكەسىمەن بىرگە جاراسىمدى بولار ما ەدى, شىركىن, دەپ وشپەستەي ساقتالىپ قالعان جارقىن بەينەسىن ساعىنا ەسكە الاسىڭ.
قاناتىنداعىلار جاناشىرلىق كوزىن كورگەن, جۇمىسقا تالاپشىلدىق ءتالىمىن العان, ىسكەرلىك قاسيەتى مەن تۋرا مىنەزدى باتىلدىعىن ۇمىتپايدى. بۇكىل ەسىل وڭىرىنە بۇل كىسىنى تانىستىرىپ جاتۋ ارتىق بولاتىن. بەلگىلى ەسىم ەدى. جاي عانا بەلگىلى ەمەس, اتى اتالعاندا-اق, ايماقتىڭ بەلدى تۇلعاسىن ەسكە تۇسىرەرلىك ەسىم بولۋى اقيقاتتىعىن ەلەۋلى ەڭبەك جولى ايعاقتايدى. سوندىقتان ول كىسىگە قاتىستى كەيبىر دەرەكتەر ارقىلى تانىستىرۋدى تولىقتىرا كەتكەن ءجون سياقتى.
اقكول اۋدانىنىڭ نوۆورىبينكا سەلوسىندا جارىق دۇنيەگە كەلگەن يبراگيم قاپاروۆتىڭ سوعىس جىلدارىندا 26 جاستاعى ءجاسوسپىرىم كەزىندە ستەپنياك ورتا مەكتەبىندە تاريح پەن گەوگرافيا ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولۋدان باستالعان قادامى اقمولاداعى №28 مەكتەپتە باستاۋىش سىنىپتارعا ۇستازدىق ەتۋگە جالعاسقان ەكەن. جەڭىستەن كەيىنگى ەل ىشىندەگى سەرپىلىس, كەلەشەككە زور ءۇمىت ودان دا بيىگىرەك ماقساتقا ۇمتىلدىرۋى سەمەي پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا وقۋعا جەتەلەگەن. ونى بىتىرگەن سوڭ ءبىلىمى دە, تاجىريبەسى دە مىعىم جىگىت بىردەن كوزگە ءتۇسىپ, قاراعاندى تەمىرجولى اقمولا بولىمشەسىنىڭ ساياسي ءبولىمى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بولعان. ادامنىڭ قارىم-قابىلەتىنە وراي ءوسۋى دە جىلدام عوي. اراعا جىل سالماي جاتىپ اقمولا وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى حاتشىلىعىنا كوتەرىلۋى, ىلە ءبىرىنشى حاتشى مىندەتىن اتقارۋعا ۇلاسۋى كەزدەيسوقتىق ەمەستىگىن سول كەزدە باسشى كادر تاڭداۋعا, تاعايىنداۋعا تالاپتىڭ جوعارى سانالۋىنان بىلەمىز. اسىرەسە, تىڭ يگەرۋگە جان-جاقتان قاپتاپ كەلۋشىلەرگە بايلانىستى جەرگىلىكتى جاستاردى كورەنەۋ كوزگە ىلمەۋ شارىقتاپ تۇرعان شاقتاعى ورتادان جارقىراپ جارىپ شىعۋ قازاق ايتاتىن كوكجالدىقتىڭ ايعاعى-اق.
كومسومول سىندى سىناق مەكتەبىندە ىسىلۋ ارقاسىندا پارتيالىق قىزمەتكە تارتىلۋى, العا وزۋعا ىركىلىس بولماۋى دا قابىلەتىنە ساي سەنىم ەكەنى انىق. الپىسىنشى جىلدار باسىندا تسەلينوگراد اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى قىزمەتى جۇكتەلسە, كوپ ۇزاماي قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتى بيۋروسىنىڭ پارتيالىق ورگاندار ءبولىمىنىڭ سولتۇستىك وبلىستار بويىنشا جاۋاپتى ۇيىمداستىرۋشىسى بولادى. بۇدان سوڭ تسەلينوگراد وبلىستىق پارتيا كوميتەتى ۇگىت جانە ناسيحات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مىندەتىن ون جىلدان استام اتقارادى. ءوڭىردىڭ يدەولوگيالىق جەتەكشىسىنىڭ ءبىرى بولدى. سول ۋاقىتتا, ەلۋدەگى ناعىز كەمەل كەزىندە, ودان دا جوعارى لاۋازىمعا لايىقتى بولسا دا, اياق استىنان «كوممۋنيزم نۇرى» گازەتى رەداكتورىنا اۋىستىرىلۋى, ودان كەيىن «ءبىلىم» قوعامى توراعاسىنىڭ ورىنباسارلىعىنا ىسىرىلۋى وسى كۇنگە دەيىن تۇسىنىكسىز بولىپ قالدى.
ءبىز بىلگەن يبراگيم قاپارۇلى تاجىريبەسى دە, تانىمى دا مول ازامات ەدى-اۋ. باسىلىم ارداگەرى سەيىتجان ساداۋتەگىنىڭ ەستەلىگىندە «وبلىستىق «تسەلينوگرادسكايا پراۆدا» گازەتىن جۋرناليستىك ماماندىعى جوق الدوشين بىرنەشە جىل باسقاردى. يبراگيم ونى كابينەتىنە شاقىرىپ الىپ, گازەتتىڭ كەلەسى سانىن قالاي شىعارۋ جونىندە اقىل-كەڭەس بەرىپ جاتاتىن» دەپ جازعانىنداي, ءوز ءىسىنىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىنا جەتىك, پاراسات پەن وجەت مىنەز قونعان, كىسىلىك پەن كىشىلىك جاراسقان, مەيىرىمدىلىك پەن قامقورشىلىق ەسكەن بەينەلى ادام بولعانىنا ونى بىلۋشىلەردىڭ ەشقايسىسى داۋ ايتا الماس.
يبراگيم اعامەن العاشقى تانىسۋ كۇنى بۇگىنگىدەي كوز الدىمىزدا. وبلىستىق «تورعاي تاڭى» گازەتىندە جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ, ەل ىشىنە قاراي جۋىقتاۋدى ويلاپ, اۋىلىمىزعا ءبىر تابان جاقىن تسەلينوگرادتاعى ءتول باسىلىمعا ورنالاسۋدى ارمانداۋشى ەدىك. الدىندا ءبىر-ەكى رەت نيەتىمىزدى جەتكىزۋدەگى شىعارىپ سالما سوزگە تاۋىمىز شاعىلىپ قالعان-دى. جاڭا رەداكتور ىسكە كىرىسىپتى. جىگىتتەردىڭ مىنەزدەۋىنشە, قاتالداۋ كىسى سىڭايلىعى سەزىلگەنمەن, نار تاۋەكەلگە بەل بۋىپ, قابىلداۋعا سۇراندىق. شىنىندا ەسكەرتىلگەندەي مە, الدەنەدەن قاجىعانداي كوز جانارىنان قايتپاعان ۋىتتىڭ جارقىلى وڭمەننەن وتەرلىكتەي قاراپ «قۇلاعىم سەندە. شارۋاڭدى ايت»» دەدى بىردەن قاتقىلداۋ ۇنمەن.
شارۋامىزدى شالا-شارپىلاي تۇسىندىرگەندەي بولدىق. حاتشى قىزعا «تورعاي تاڭى» رەداكتورىمەن تىلدەسۋگە تاپسىرما بەرگەن بەتتە جالعاستىرا قويىلدى. سويلەسكەن سوڭ «تورعايىڭا بار دا, تەز قايت بالا. شاشىڭ بۇيرا ەكەن, بۇيرالاتا تۇستىرمەيتىن شىعارسىن» دەدى سۋىق ءتۇسى ءسال جىلىپ. شەشىمىنە قۋاندىق, تالابىن تۇسىندىك.رەداكتسيادا كىلت وزگەرىستەر بايقالادى. بۇرىننان دا بەلدى باسشىنىڭ بەدەلى ارقاسىندا قىزمەتكەرلەرگە بىرنەشە ءۇي بەرىلۋىنىڭ بىزگە دە شاپاعاتى ءتيدى. ولاردىڭ بۇرىنعى قونىستارى ءىنى ارىپتەستەرى وتباسىلارىنا اۋىستى. ءتورت بولمەلى پاتەرگە جايلانعان مايلىباەۆ اقساقالدىڭ ون بالا وربىگەن قۇتتى شاڭىراعى ەنشىمىزگە بۇيىردى.
بوسا-بولماسىن, رەداكتسيانىڭ بەت-بەينەسى جاقسارىپ جاتتى. بولمەلەر سىرلانىپ-اكتەلىپ, جاڭا جيھازدارمەن ساندەندى. جيھاز دەمەكشى, ارىپتەسىمىز جىلقىباي جاعىپارۇلى «تىرشىلىكتەن» تامىر تارتقان» اتتى ماقالاسىندا مىناداي ايعاق ايتادى. «بىردە تۇسكى اسقا بارا جاتقان جاقسىلىق ءجۇنىسوۆ ەكەۋمىزدى يبراگيم قاپاروۆ ۇستاپ الدى. قارا تورى ءجۇزى الابۇرتىپ, تىم اشۋلى ەكەن. ول ءبىزدى «دوم سوۆەتوۆتىڭ» ىشكى اۋلاسىندا تۇرعان, قوراپتارى ءالى بۇزىلماعان جاپ-جاڭا جيھازداردىڭ قاسىنا الىپ كەلدى. «مىنالار «تسەلينوگرادسكايا پراۆداعا» بەرىلگەن كورىنەدى. قازاق رەداكتسياسى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەلۋىنشى جىلعى ۇستەل, ورىندىقتارمەن وتىر. بۇل نە دەگەن الالاۋ! مەن قايتىپ كەلگەنشە, ەشكىمگە بەرمەي ۇستاپ تۇرىڭدار» دەدى دە, وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنە كىرىپ كەتتى. كوپ كەشىكپەي يبراگيم اعا كەلىپ, جارتى جيھازدى «كوممۋنيزم نۇرىنا» كىرگىزدىرتتى». رەداكتسيا مۇددەسى ءۇشىن نەدەن دە ايانباۋدىڭ ايقىن ءبىر مىسالى وسى ەمەس پە!
گازەت مازمۇنى ماڭىزىن كوتەرۋگە ايرىقشا كۇش سالۋى دا كوكەيدە سايراپ تۇر. نەگە دەسەڭىز, بۇل رەتتە اسىرەسە, ءبىزدىڭ بولىمگە, ياعني رافىق فازىلوۆ اعا جەتەكشىلىك ەتۋشى ونەركاسىپ جانە ترانسپورت بولىمىنە جۇك كوپ تۇسكەن-ءدى. «ەروزياعا توسقاۋىل» اتتى ايدار اشىلىپ, شاڭ-توپىراق باسقان, ارام ءشوپ قاۋلاعان, ءداندى داقىلدار ءوسۋى ءالسىز جەرلەردى مۇلدەم جارامسىز قالدىرۋعا ۇشىراتا بەرمەۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى. ونى تالقىلاۋعا, ۇسىنىس-پىكىرلەردى ورتاعا سالۋعا عالىمدار مەن ماماندار, ءوندىرىس باسشىلارى تارتىلدى. الايدا نەسىن ايتاسىز, ولارعا ماقالا جازدىرتۋ, ماتەريالدارىن ۇيىمداستىرۋ وڭايعا تۇسكەن جوق ەدى. ءبىرازى قازاق گازەتىن كىم وقۋشى ەدى دەگەندەي وشارىلىپ, اشىقتان-اشىق تەرىس اينالدى. ماسەلەن, «قازاقسەلماش» زاۋىتى ديرەكتورى اڭگىمەلەسۋگە ۋاقىتى جوقتىعىن سىلتاۋ ەتىپ, ايلار بويى سارسىلتقانى بار. مۇنى ەستىگەن رەداكتورىمىزدىڭ ۇلكەن ءبىر ماجىلىستە ونى ورنىنان تۇرعىزىپ قويىپ, ءرولى بىردەي ەكى پارتيالىق ءباسپاسوزدىڭ ءبىرىن مەنسىنبەۋ ساياساتقا ساي كەلمەيتىنىن العا سالا سويلەۋىنەن كەيىن ءوزى حابارلاسىپ, كەڭەسىپ تۇراتىن بولدى. ماقالاسى جوسپارلانعان اۆتورلارعا ماتەريالدىڭ دايىن بولۋ مەرزىمىن رەداكتور قول قويۋىمەن حات جىبەرۋ جۇمىسىمىزدى ەداۋىر جەڭىلدەتتى.
سىن ماقالالاردىڭ جيىرەك جازىلۋىن قاداعالاۋى وتكىرلىكتى كۇشەيتتى. ارينە, سىندى كىم جاقتىرسىن؟ وندايدا ءتىلشىنى قورعانسىز قالدىرماۋى الاڭسىز ەتتى. كراسنوزنامەن اۋدانىنان مال ازىعىن دايىنداۋداعى سالدىر-سالاقتىق جايلى «ءشوپ شاشىلىپ جاتىر» دەگەن ماقالامىزعا شۋ شىققاندا سول قاعيدادان تايمادى. ابىروي بولعاندا, ايتىلعان جايدى قوسا دالەلدەۋشى فوتوسۋرەتتەر قولىمىزدا ساقتالۋى داۋدىڭ ەكپىنىن باستى. اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ وكىلى ارنايى سۋىت جەتىپ, قاتەلىكتەرىن مويىنداپ, يبراگيم قاپارۇلىنان كەشىرىم وتىنگەندە «مەنەن ەمەس, تىلشىدەن كەشىرىم سۇراڭدار» دەپ بىزگە جىبەرۋى مارتەبەمىزدى ءوسىرىپ تاستاۋىن قالايشا ۇمىتارسىڭ.
تالانت تانيتىن قاسيەتى دە بار ەدى. ءبىر بايقاعاننان جۇمىسقا قابىلداپ, كەلەشەكتەرىنە جول اشقان ءسابيت بەكسەيىتوۆ, تولەگەن ىلدەباەۆ, جىلقىباي جاعىپاروۆ جارىسا جازىپ, جاڭا تولقىننىڭ جالىنىن جارقىراتتى.يبراگيم اعا تۋرالى سىر شەرتە تۇسكەندە سىرت كوزگە سۋىقتاۋ كورىنگەنمەن, جايدارىلىق ەسىپ تۇرۋى از ەمەس-ءتى. بولمەدە بىرگە وتىراتىن تىكەلەي باستىعىم رافىق اعاي ادەتتە ساعات 11-دە ماۋجىراي باستايدى. قالامىن ۇستاعان كۇيى, جازىپ وتىرعانداي قالىپتا ۇزاق قالعىپ الادى. بۇل داعدىسىن بىلەتىن بولۋى كەرەك, ءدال وسى مەزەتتە اقىرىن باسىپ كەلىپ, ماڭدايدان شەرتىپ كەپ جىبەرەدى. اياق استى ۇيقىعا اپالاقتاپ ۇيالعان راكەڭ ەندى قايتالاماستاي بولۋعا بەكىنگەنمەن, كۇندە سولاي. كۇندە سولاي شەرتىلىپ وياتىلادى. ەكەۋى بالاشا ويىندارىنا وزدەرى دە ءماز, ءبىز دە ءماز.
اسىل اعانىڭ زايىبى ءمىنۋارا حاميدۋللاقىزى قاپاروۆانىڭ دا ءوڭىر ومىرىندەگى ونەگەلى ەڭبەگى ايتۋعا تۇرارلىقتاي. مەديتسينالىق ۋچيليششەنىڭ ديرەكتورى رەتىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى بىلىكتى ماماندارمەن تولىعىپ وتىرۋىنا ۇلەس قوستى. مەيىرىمدى جان باسپاحاناداعى تۇنگى كەزەكشىلىكتەردە رەداكتورىمىزعا تەلەفون سوعا قالعانىمىزدا
«ءالى قول قويعان جوقسىڭدار ما؟ شارشادىڭدار-اۋ, اينالايىندار!» دەپ اياۋشىلىق ءبىلدىرۋى جۇرەك ەلجىرەتەتىن.
ۋاقىت جاڭاردى, زامان وزگەردى. بۇگىنگى ءبىراز جۇرت ايماق تاريحىندا ءىزى بار ادامدار تۋرالى بىلە بەرمەيدى. ەسىمدەرى كوپ اتالمايتىندارى ۇمىتىلىپ بارادى. كوزدەن كەتكەنمەن, كوڭىلدەن كەتپەۋگە لايىقتىلارىنىڭ بىرەگەيى, اڭگىمەمىزدىڭ كەيىپكەرى يبراگيم قاپاروۆ دەسەك, كوزىن كورۋشىلەر پىكىرى مۇنى ايعاقتاي تۇسەدى. وسى كەسەك كىسى ءومىر جولىنداعى قيىن جايتتەردى دۇرىس ۇعىنۋ ءۇشىن قالام تارتىپ وتىرمىز. وبلىستىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە قوسقان ۇلەسى ەلەۋسىز قالماسا, ءباسپاسوزىن دامىتۋعا سىڭىرگەن ەرەن ەڭبەگى باعالانسا, ازاماتتىق قايراتكەرلىگى قادىرلەنسە دەگەن نيەتتەن ءسوز قوزعادىق. قادىرىنە جەتىپ قاستەر تۇتىلار ارداقتى تاپ وسى يبراگيم قاپاروۆ قوي, شىركىن! ءوز سەنىمىنە, ءوز پارىزىنا ادال بولعان, حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتكەن ساۋلەلى بەينەنى ۇمىتۋعا بولمايدى.
ايقىن نەسىپباي
