قاي زاماندا بولسىن «بۇل» تۋرالى اشىق ايتپايتىن ەدى. اجەلەرىمىزدىڭ ءتالىمىن العان شەشەلەرىمىز قىزدارىن قىرىق ۇيدەن تىيىپ ءوسىردى. جەڭگەلەرىمىز دە تەك ۇزاتىلار الدىندا عانا «بۇل» تۋرالى قايىن سىڭلىسىنە جۇقالاپ جەتكىزىپ, سىبىرلاپ ايتۋشى ەدى.
سول زامانداردىڭ ادامدارىنىڭ ويىنىڭ تازالىعىنان بولار, بوتەن وي باسقا كەلىپ, باسقاشا ويلاۋ جوق بولاتىن. سانانىڭ تازالىعى ءتاننىڭ پاكتىگىنىڭ قورعانى بولاتىن. ءتىپتى بىرىنە-ءبىرى كوڭىلى اۋىپ, ىنتىزار بولعان قىز بەن جىگىتتىڭ اراسىندا ۇيات دەگەن باسىپ وتپەس توسقاۋىل بولاتىن.
«ەلۋ جىلدا – ەل جاڭا» دەگەن ءسوز راس پا, بىلمەيمىن, بۇگىندە قازىرگى جاستار عانا ەمەس, جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى جەكسۇرىن ۇردىستەن ءتۇڭىلىپ وتىرعان جايىمىز بار. ادەپ, ۇيات, يبا, نامىس, سىيلاستىق دەگەن ۇعىمداردىڭ تامتۇعى قالماعانداي. ادامزاتتىڭ باليعات جاسىنا جەتىپ, جاسى ۇلكەننىڭ باتاسىن الىپ, وتاۋ قۇرىپ وڭاشادا تاتاتىن دۇنيەسىنە قۇرت ءتۇستى. وسى قۇندىلىقتار جالاڭاشتالىپ, «توسەكتىڭ» شىمىلدىعى تۇرىلگەندە كارى-جاستان قاسيەت كەتتى. جارتىلاي جالاڭاش دەنەسىن جالپاق جۇرتقا جاريا ەتكەندەردىڭ كينولارى, كليپتەرى, ءتۇرلى ءتۇستى جۋرنالدارداعى سۋرەتتەر ينتەرنەت, تەلەديداردى جاۋلاپ العالى قاشان؟! ولاردىڭ وسپادارسىز «ويىنىنا» ەلىگىپ, بۇعاناسى قاتپاعان, ون ەكىدە گۇلى اشىلماعان جاسوسپىرىمدەر اداسۋدا. وعان قاراپ ويناقتاعانداردىڭ تابانى كۇيىپ, ءومىرىن قور ەتۋدە.
ەلوردالىق جاستار ءۇشىن ءتۇرلى ورتالىقتار اشىلعانى بەلگىلى. وندا ستۋدەنت جاستار ءۇشىن كوپتەگەن يگى ىستەر اتقارىلىپ جاتقانى تۋرالى ەستىپ-بىلەمىز. بىراق بۇگىنگى بەلەڭ الىپ كەلە جاتقان ۇردىستەر بۇل جۇمىستى جوققا شىعارىپ, تيىمسىزدىگىن كورسەتىپ وتىر. مۇمكىن, جاستار ورتالىقتارىنىڭ جۇمىسىن قايتا قاراپ, جاسوسپىرىمدەر ماسەلەسىنە دە كوڭىل اۋدارۋ كەرەك بولار. «بالانى – جاستان» دەگەن.
ايتسە دە, ءبىزدىڭ اڭگىمە 7-8-سىنىپتىڭ جەتىلمەي جاتىپ جەلىككەندەرى جايىندا بولىپ وتىر. ولاردىڭ قۇقىعى مەن زاڭدىق كەڭىستىگى – مەكتەپتىڭ اينالاسىندا. الايدا وقۋشىلاردىڭ ءينتيمدى جاعى مەكتەپتىڭ ەشقانداي باعدارلاماسىندا قاراستىرىلماعان. اندا-ساندا «سالاماتتى ءومىر سالتىنان» كەلىپ نە قالالىق بالالار گينەكولوگتارىنىڭ وقيتىن دارىستەرى ازدىق ەتىپ وتىرعانىنا وسى اڭگىمەمىز دالەل.
بولاشاعىن ويلاعان ەلدەر نە تىرلىك جاساپ وتىر دەگەن سۇراقپەن ينتەرنەتتى ءبىز دە «ارالادىق». كوڭىلگە قونعانى, بەلارۋستەگى ەمحانالاردا اشىلعان جاسوسپىرىمدەر ورتالىعى بولدى. مۇندا جاسوسپىرىمدەر اتى-ءجونىن ايتپاي دارىگەرگە كورىنىپ, كەرەك كەڭەسىن نە ەمىن الىپ كەتۋىنە بولادى ەكەن (اتا-انالارىنسىز).
سونىمەن بىرگە, وسى سالانىڭ بىلىكتى ماماندارىنان ونلاين-كەڭەستەر الۋعا دا جول اشىلعان. جاسوسپىرىمدەرگە قامقور ورتالىققا اتا-انالار دا حابارلاسىپ, ەرجەتىپ كەلە جاتقان بالاسىمەن قالاي ءتىل تابىسىپ, بۇل تاقىرىپتى قالاي قوزعاۋ تۇرعىسىندا كەڭەس الۋىنا بولادى.
مۇمكىن, ازىرگە بۇل ءتاجىريبەنى بىزگە دە قولدانىپ كورۋ كەرەك شىعار. ويتكەنى مەكتەپ پسيحولوگىنان دا, ەت جاقىن تۋعانىنان دا جاسىراتىن جاسوسپىرىمدەردىڭ قۇپيالارى كوپ.
– ءتۇرلى ساۋالنامالار تولتىرىپ, وقۋشىلاردىڭ اراسىندا ورىن الىپ جاتقان جايلاردان حابار الۋ ءۇشىن مەكتەپتەردە ءجيى بولامىز. سوندا جوعارى سىنىپتىڭ وقۋشى قىزدارى جانىمىزعا كەلىپ تەلەفون ءنومىرىمىزدى سۇراپ, سويلەسۋگە بەيىم تۇرادى. كوپ ۇزاماي سول قىزدار ۇناتاتىندارى بارىن ايتىپ حابارلاسادى. ەكەۋى اراسىندا بولىپ جاتقان جايتتاردى دا جەتكىزەدى.
بۇگىندە بالالاردىڭ دەنە ءبىتىمى تەز جەتىلىپ, تولىسپاعان ساناسىنا جان-جاقتان اقپاراتتار قۇيىلىپ, ەرتە ەتەك كوتەرۋى ۇردىسكە اينالدى. مەكتەپتىڭ ءوز پسيحولوگى جوق ەمەس, ولارعا بۇلار سىرىن اشپايدى. ويتكەنى ودان ۇستازى ءبىلىپ, مەكتەپ ديرەكتورى ەستىپ دەگەندەي, تالقىعا تۇسۋدەن قورقادى. انالارىڭمەن اقىلداسىڭدار, ودان جاقىن, ودان ارتىق جاناشىرلارىڭ جوق دەسەم: «انامىز بىلسە ۇرسادى, مەنى تۇسىنبەيدى» دەپ جىلامسىرايدى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى, اتا-اناسى بالاسىن اسىراپ-باعامىن دەپ جۇرگەندە, ۇيىندە وتىر دەگەن قىزى جىلى ءسوز ايتقان سىنىپتاسىنىڭ سوڭىندا ءجۇرىپ, ايتقانىن ىستەپ وتىر. وكىنىشتىسى, ارەكەتتەرىنىڭ زاردابىن ءجاسوسپىرىمنىڭ ءوزى تۇگىل, اتا-اناسى دا ەلەستەتە المايدى.
بۇل بالا ءۇشىن فيزيولوگيالىق جاعىنان دا, پسيحولوگيالىق جاعىنان دا سوققى العانمەن بىردەي. ولار قانشالىقتى ەرەسەكتەرگە ۇقساپ باققىسى كەلگەنىمەن, ءالى جاس. گارموندارى ويناپ, سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىمەن قيالعا بەرىلىپ, قۇپيا الەمنىڭ ەسىگىن اشقىسى كەلىپ ۇرىنعانىمەن, جىنىس مۇشەلەرى ءالى جەتىلمەگەن. ءالى جەتىلمەگەندىكتەن, ەرەسەكتەرگە بەلگىلى جايتتى باستان كەشىرۋى مۇمكىن ەمەس. وسىدان كەيىن وزىنە-ءوزى سەنىمسىزدىك, بۇكىل ومىرىنە جەتەتىن جيرەنىش پەن قورقىنىش بالا پسيحولوگياسىندا ماڭگىگە قالادى. ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە, ەرتە گۇلدەگەندەر تەز سولادى جانە بۇل – ادەتتەگى قالىپتان اۋىتقۋشىلىق.
گۇلنار وتەپوۆا, «University Medical Center» كورپوراتيۆتىك قورىنىڭ انا مەن بالا ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى, مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى:
– ايەلدەر بەدەۋلىگى مەن ەرلەردىڭ بەلسىزدىگىنە الىپ كەلەتىن نارسەنىڭ ءبىرى – ەرتە جاستان باستالعان جىنىستىق قاتىناس. ونىڭ سالدارىنان بولعان ءتۇرلى ينفەكتسيالىق اۋرۋلارعا الىپ كەلىپ, ونى دەر كەزىندە ەمدەمەي, سوزىلمالى تۇرىنە الماسادى. ال بۇل بولاشاقتا بالالى بولۋدىڭ مۇمكىندىگىن ازايتادى. بويىنا بىتكەن العاشقى جۇكتىلىكتى قولدان ءۇزۋ تىكەلەي بەدەۋلىككە الىپ بارادى. قازىرگى كۇندە ەكو-عا كەلىپ ەمدەلىپ جاتقانداردىڭ جاسى – 25-تەن ەندى اسقاندار. سۇراستىرا كەلە, ويناقتاپ ءجۇرىپ وت باسقانىن بىلەمىز. ەكو ارزان پروتسەدۋرا ەمەس. بىردەن بالا ءبىتۋى نەعايبىل. ونىمەن بىرگە, كوپ ۋاقىت پەن مول قارجىنى تالاپ ەتەدى. بۇل ماسەلەدە جاستار اراسىندا جىنىستىق قاتىناس جايىندا اعارتۋشىلىق-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋ وتە قاجەت.
گۇلناز دوسمىرزاەۆا,
№3 پەريناتالدى ورتالىعى
باس دارىگەرىنىڭ ورىنباسارى:
– كامەلەتكە جەتكەن جاستار تۇگىل, 14-15 جاستاعى, 9-سىنىپتىڭ جاسوسپىرىم قىزدارى جۇكتى بولىپ, الدى بوسانىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ورتالىقتا قالا بويىنشا پورتالمەن كەلەتىن ايەلدەرگە جاساندى تۇسىك جاسالادى. العاشقى جۇكتىلىكتى ۇزەتىن جاسوسپىرىمدەر وتە كوپ. كەيبىرىن اتا-اناسى بىلەدى, كەيبىرىن بىلمەيدى. كەيدە سول اتا-اناسى ءجاسوسپىرىم قىزىن قولىنان جەتەكتەپ اكەلىپ, 15 جاستا بولسا دا بالانى الدىرامىز دەپ قولحاتقا قول قويادى. الدىمىزعا كىم كەلسە دە الدىن الا سويلەسەمىز, تۇسىكتىڭ سالدارىنىڭ اۋىر ەكەنىن ايتۋ – مىندەتىمىز. تۇسىك جاساۋ – سوقىر وپەراتسيا بولعان سوڭ, جاتىرداعى ۇرىق تۇگەل تازالانباي, قالدىق قالۋى ابدەن مۇمكىن. ءالى جەتىلمەگەن جاس قىزدىڭ جاتىرى تەسىلىپ تە كەتەدى. قان كەتىپ توقتاماي جاتسا, وندا جاتىردى تۇگەل الىپ تاستايمىز. ءتىپتى وندايدا وزىنەن دە سۇرامايمىز. سەبەبى ناركوزدا جاتادى عوي. وسىنىڭ ءبارىن الدىمىزعا كەلگەندەردەن جاسىرمايمىز, قولحاتتا دا كورسەتىلگەن. وتانىڭ اۋىر ەكەنىن بىلە تۇرا, شىمىركپەي, ءوزىنىڭ ۇرپاعىنا دەگەن ۇكىمىن شىعارادى. بۇل ءوزىنىڭ تامىرىنا بالتا شاپقانداي. ويتكەنى 18 جاسقا كەلىپ بارىپ ەرەسەك ءومىردى باستاعاندارمەن سالىستىرعاندا 15 جاستان جىنىستىق قاتىناسقا تۇسكەندەر جاتىر ىسىگىمەن ەكى ەسەگە ءجيى اۋىرادى.
