ءححى عاسىر – يننوۆاتسيا زامانى. البەتتە, ەلەكتر قۋاتىمەن جۇرەتىن كولىكتەر مەن ۇشىپ ءجۇرىپ بەينەجازباعا تۇسىرەتىن دروندار ءار ادامعا قولجەتىمدى بولماسا دا, ەشكىمگە تاڭسىق ەمەس قازىر. ءتىپتى ۇشقىشسىز ۇشاقتاردىڭ ەلوردادا قۇراستىرىلاتىن كۇنى دە الىس ەمەس. بۇل تۇرعىدا Kaz UAV كومپانياسىنىڭ كوممەرتسيالىق ديرەكتورى رۋسلان ۆيتۆيتسكيمەن ۇشقىشسىز ۇشاق تۋرالى سۇحبات قۇردىق.
– رۋسلان, ۇشقىشسىز ۇشاق قاشان پايدا بولدى؟ قازاقستاندا قاشاننان بەرى قولدانىپ جۇرسىزدەر؟
– ۇشقىشسىز ۇشاق الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىندە بۇرىننان بار. رەسەيلىكتەردىڭ دە ۇشىرىپ جۇرگەنىنە ءبىراز جىل بولدى. ال ءبىز 2016 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بىلتىرعا دەيىن قازاقستاننىڭ 4 ميلليون گەكتاردان اسا اۋماعىن بەينەجازباعا, اەروفوتوعا ءتۇسىرىپ ۇلگەردىك.
– قانداي ماقساتتا قولداناسىزدار؟
– قازىرگى ۋاقىتتا مۇناي-گاز سالاسىندا جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىز. مۇناي قۇبىرلارىن جانە باسقا دا نىسانداردى ءتيىستى بيىكتىكتەن تۇسىرەمىز. ودان باسقا اسكەري سەكتورلاردا, اۋەجايلاردا دا جۇمىس جۇرگىزەمىز. الداعى ۋاقىتتا قۇرىلىس نىساندارىندا دا, اسىرەسە, سۋ قۇرىلىسى بويىنشا جۇمىس ىستەۋ جوسپارىمىزدا بار. ال كەن ورىندارىندا جۇمىستى ەندى باستاپ جاتىرمىز.
– كەن ورىندارىندا قانداي قىزمەت اتقاراسىزدار؟
– ەكى ۇشقىشسىز ۇشاق ۇشىرامىز. ونىڭ ءبىرى اۋەدەن بەينەجازبا تۇسىرەدى. ونى شتابتاعى ماماندار ونلاين تۇردە كورىپ وتىرادى. ەكىنشىسى بيىكتىكتەن اەروفوتو ءتۇسىرىپ, ماركشەيدەرگە اقپارات جىبەرەدى. بۇل تەحنيكانىڭ ۇشۋى قاۋىپسىز ءارى جۇمىستى جىلدام جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى. قانشا ايتقانمەن, جاڭا تەحنولوگيا عوي.
– اەروفوتولار مەن بەينەجازبانىڭ گەولوگتارعا قانداي كومەگى بار؟
– اۋەدەن تۇسىرىلگەن اەروفوتولار مەن بەينەجازبا گەولوگ ماماندارعا بەرىلەدى. سول بويىنشا ولار كەن ورنى توڭىرەگىنىڭ گەوگرافيالىق جاعدايىن, قاۋىپتى اۋماقتاردى انىقتاپ, كارتاسىن سىزىپ, ناقتى جوسپار قۇرىپ, ءارى قاراي ءوز جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. بۇل گەولوگتارعا بارلاۋ جۇمىستارىن جىلدام ءارى قاۋىپسىز جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
– بۇل جۇمىستى گەولوگتار بۇرىن جاياۋ ءجۇرىپ تە جۇرگىزۋشى ەدى عوي؟
– البەتتە, ولاي دا ىستەۋگە بولادى. بىراق ول كوپ ۋاقىتتى الادى. مىسالى, 4 ادامنان تۇراتىن بريگادا كۇنى بويى جاياۋ ءجۇرىپ, 80 شاقىرىمدى ەڭسەرۋى مۇمكىن. ياعني ءبىر ادام ورتا ەسەپپەن 20 شاقىرىم جۇرەدى دەپ ەسەپتەگەندە. ونىڭ ۇستىنە, ولارعا سۋ, تاماق قاجەت بولادى دەگەندەي. ال ۇشقىشسىز ۇشاق 3-4 ساعات ۇشسا, 70 كم/ساعات جىلدامدىقپەن 200 شاقىرىمنان اسا اۋماقتى قامتيدى.
قازىر شاحتالاردا دا, اسكەري كۇش قۇرىلىمدارىندا دا قاۋىپسىزدىكتى بارىنشا ساقتاۋ ءۇشىن وسىنداي ۇشقىشسىز ۇشاقتاردى قولدانۋعا كوشىپ جاتىر. شاحتالاردا فوتو-بەينەجازبالاردى تۇسىرۋگە ءتۇرلى روبوتتى دا پايدالانادى. بىراق ۇشقىشسىز ۇشاق بارىنەن دە قاۋىپسىز بولىپ سانالادى. ويتكەنى ول ۇشىپ كەلە جاتىپ ىستەن شىققان جاعدايدا دا جەرگە بىردەن قۇلامايدى. ارنايى پاراشيۋتپەن قونادى. ول ۇشۋىن توقتاتىپ, پاراشيۋتپەن قالىقتاپ قۇلاعاندا جەردەگى ادامدار قاشىپ ۇلگەرەدى.
– كەن ورىندارى بويىنشا قاي كومپانياعا قىزمەت كورسەتەسىزدەر؟
– «Kazakhmys Barlau» جشس كومپانياسىنا سۋبمەردىگەر رەتىندە قىزمەت كورسەتىپ جاتىرمىز. قازىرگى ۋاقىتتا قاراعاندى وبلىسىنداعى اۋماعى 69,57 شارشى شاقىرىم بولاتىن وزەرنوە كەن ورنىنىڭ اەروفوتوسى مەن ۆيدەوسىن ءتۇسىرىپ ءجۇرمىز.
– ال اۋا رايى ۇشاقتىڭ ۇشۋىنا قانشالىقتى كەدەرگى كەلتىرەدى؟ مىسالى, جاۋىن-شاشىن بولعاندا, جەل سوققاندا ۇشىراسىزدار ما؟
– جەلدىڭ جىلدامدىعى 17 مەتر/سەكۋندتان تومەن بولسا عانا ۇشىرامىز. ال جاۋىن-شاشىن كەزىندە ۇشا الادى, بىراق ونداي ۋاقىتتا ءوزىمىز ۇشىرمايمىز. سەبەبى جاڭبىردىڭ تامشىلارى وبەكتيۆتىڭ بەتىن جاۋىپ تاستاسا, اۋەدەن تۇسىرگەن اەروفوتو, ۆيدەو تۇنىق بولمايدى. سوندىقتان ونىڭ ۇشقانىنىڭ تۇك پايداسى بولماي قالادى.
– ۇشاقتىڭ باعاسى قانشا تۇرادى؟
– ءبىزدىڭ پايدالانىپ جۇرگەن ۇشاقتىڭ باعاسى 100 مىڭ اقش دوللارى تۇرادى. ارينە, ارزان ەمەس. بىراق ەسەسىنە قاۋىپسىز. قانشا قىمبات بولسا دا, ادام ومىرىنەن قىمبات ەشتەڭە جوق قوي.
– باتارەياسى قانشا ۋاقىتقا جەتەدى؟ قانشا شاقىرىم بيىكتىكتى باعىندىرا الادى؟
– ونىڭ باتارەياسى 4,5 ساعاتقا دەيىن اۋەدە ۇشۋعا قاۋقارلى. 5 شاقىرىم بيىكتىككە دەيىن كوتەرىلە الادى. جالپى, ۇشاقتى ۇشىرۋدىڭ بيىكتىگى تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى. ەگەر از ۋاقىت ىشىندە اقپارات قاجەت بولسا, اسا ۇزاققا جىبەرمەيمىز. ورتاشا ەسەپپەن 500-600 مەتر بيىكتىكتە ۇشادى.
– قالاي باسقاراسىزدار؟ ءوزى اۆتوماتتى تۇردە ۇشا ما؟
– جوق, پۋلتپەن باسقارىلادى. ۇشاق باعىتىن يگەرىپ وتىرعان مامان ونىڭ تۇسىرگەن ۆيدەولارىن دا سول ساتتە-اق مونيتوردان كورىپ وتىرادى.
– بۇل شاعىن ۇشاقتى قازاقستاندا سىزدەر عانا قولداناسىزدار ما؟
– جوق. بىزدەن باسقا دا كومپانيالار, اۋەسقويلار بار. بىراق ءبىز سياقتى كاسىبي تۇرعىدا اينالىسىپ جۇرگەندەر از. دەگەنمەن ءبىز ۇنەمى شەتەلدىك ارىپتەستەرىمىزبەن تاجىريبە الماسىپ وتىرامىز. ولاردان تەك سۇراپ قانا قويماي, بىلگەنىمىزبەن دە بولىسەمىز. ۇنەمى سوڭعى ۇلگىدەگى تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا تىرىسامىز.
– سىزدەردىڭ تەحنيكالارىڭىز قايدا جاسالعان؟ الدا قازاقستاندا قۇراستىرۋ جوسپاردا بار ما؟
– ءبىزدىڭ قولدانىستاعى ۇشاق رەسەيدە جاسالعان. جىل سوڭىنا قاراي رەسەيدىڭ تەحنولوگياسى بويىنشا وسىندا, ەلوردادا قۇراستىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. قازىر ارنايى جابدىقتاردى الىپ جاتىرمىز.
– قانشا ادامدى جۇمىسپەن قامتيسىزدار؟
– ءبىر ۇشاقتى قۇراستىرۋعا 10 شاقتى ادام قاجەت بولادى. وعان باعدارلاماشىلار, تەحنيكتەر, اەروينجەنەرلەر جانە تاعى باسقا ماماندار بولسا, جەتكىلىكتى. ال ەگەر بۇل تەحنيكاعا تاپسىرىس كوپ ءتۇسىپ جاتسا, ماماندار دا كوبىرەك تارتىلاتىن بولادى.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت.
