ۇلى وتان سوعىسى… 1941-1945 جىلدارى 1418 كۇنگە سوزىلعان سۇراپىل سوعىس بۇرىنعى كەڭەس وداعى اتالعان الىپ مەملەكەتكە قاراعان رەسپۋبليكا تۇرعىندارى ءۇشىن فاشيزمنەن ەل مەن جەردى قورعاعان قاسيەتتى مايدان بولعانى ايقىن. بۇل الاپات ايقاسقا ءبىزدىڭ تۋعان ەلىمىز – قازاقستاننان 1 ميلليون 366 مىڭ ادام قاتىسقان ەدى.
سۇراپىل سوعىستى باستان كەشكەن ەرجۇرەك مايدانگەردىڭ ءبىرى – اقمولالىق سەيىلبەك ۋسين اتامىز. بۇگىندە 97 جاسقا قاراعان ارداقتى ارداگەرىمىز ەلوردامىز استانادا اعايىن-تۋىسقاندارى, بالا-شاعاسىنىڭ ورتاسىندا باقىتتى عۇمىرىن كەشىپ وتىر. بۇكىل سانالى عۇمىرىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ كەلە جاتقان قادىرلى قاريانىڭ ءومىرى شىنىمەن دە وسكەلەڭ ۇرپاققا ونەگە بولاتىنى ايقىن.
…سەيىلبەك امىربەكۇلى 1939 جىلى قيىر شىعىستا وتان الدىنداعى اسكەري مىندەتىن اتقارىپ جۇرگەن ەدى. بۇل كەزدە فاشيستىك گەرمانيا ەۋروپا كىندىگىندە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى باستاپ جىبەرگەن بولاتىن. سودان كەڭەس وداعىن دا قاندى قىرعىنعا قامدانا ءتۇستى. اسكەردە جۇرگەندەردى بىردەن دايىندىققا الدى.
اسكەري ومىرگە ابدەن شىڭدالعان سەيىلبەك ۋسين سوعىستى 1-ءىنشى ۋكراين مايدانىنان باستايدى. اتاقتى گەنەرال رىبالكو باسقاراتىن گۆارديالىق تانك ديۆيزياسىندا بايلانىسشى بولادى. بىرنەشە رەت اۋىر شايقاستارعا قاتىسقان قازاق جاۋىنگەرىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن باتىلدىعىن اڭعارعان اسكەري باسشىلىق ونى الدىڭعى شەپتەگى اۋىر ۇرىستارعا جىبەرەدى. ءسويتىپ, ۋكراينانىڭ كيەۆ جانە حاركوۆ قالالارىندا قيان-كەسكى ۇرىستاردا ەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن مايدانگەر پولشا, ۆەنگريا جانە رۋمىنيا جەرلەرىن دە ازات ەتۋگە قاتىسادى. جىل سايىن 9 مامىردا كەۋدەسىنە جارقىراتىپ تاعىپ جۇرەتىن «ەرلىگى ءۇشىن» مەدالى سول جان الىپ, جان بەرىسكەن كۇندەردىڭ بەلگىسى, ەرلىگىنىڭ كۋاگەرى دەسە بولادى.
– مەن سوعىستىڭ سوڭعى كۇندەرى بولگاريانى ازات ەتۋ مايدانىندا جۇرگەن ەدىم. سودان بەرليننەن ءبىر-اق شىقتىق. بەرليندى الۋ وپەراتسياسىنا قاتىستىم. جەڭىس كۇنىن وسىندا قارسى العان ەدىم. الايدا مەن ءۇشىن سوعىس 9 مامىردا اياقتالعان جوق. اسكەري باسشىلىقتىڭ شۇعىل بۇيرىعىمەن چەحوسلوۆاكياعا جونەلدىك. بۇل كەزدە نەمىس فاشيستەرىنىڭ جەڭىلگەنى مويىندالىپ قويعان. سوعان قاراماستان, ول جاقتا جويقىن ۇرىستار جالعاسىپ جاتقان. ءسويتىپ, ءبىز چەحوسلوۆاكياداعى جاۋدىڭ سوڭعى جەندەتتەرىن تالقانداپ قايتتىق. وسىلايشا, مەن ءۇشىن سوعىس تەك 17 مامىردا اياقتالدى. ەڭ وكىنىشتىسى سول, جەڭىستى تويلاپ, ەندى ۇيگە قايتامىز دەپ جۇرگەن قانشاما مايدانداس دوستارىم وسى شايقاستاردا قازاعا ۇشىرادى, – دەپ ەسكە الادى وسىدان 72 جىل بۇرىنعى وقيعانى ەسىنە العان ارداقتى ارداگەر.
سەيىلبەك اتا سوعىستان كەيىن ەڭ مەيىرلى ماماندىقتى تاڭداپ, اۋىل مەكتەبىندە مۇعالىم بولىپ ەڭبەك جولىن باستايدى. اسكەردە شىڭدالعان ءتارتىبى مەن تالاپشىلدىعى ونىڭ جۇمىس بابىنداعى ابىرويىن كوتەرىپ, اقمولا اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمى باسشىلىعى سەيىلبەك ءۋسيندى مەكتەپ ديرەكتورى ەتىپ تاعايىندايدى. وسىلايشا, مايدانگەر ۇستاز مىڭداعان شاكىرتتەردىڭ ۇستازى بولادى. تاجىريبەسى تولىسىپ, بىلىكتىلىگى ارتا تۇسكەن ماماندى اۋدان باسشىلىعى تىڭ يگەرۋ كەزىندە اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ۇگىت-ناسيحات بولىمىنە مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىنە شاقىرادى. كەيىننەن اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مىندەتىن دە ابىرويمەن اتقارادى.
سەيىلبەك اتانىڭ وسكەلەڭ ۇرپاققا ونەگە بولاتىن ءبىر ەرەكشە قاسيەتى – سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستاناتىنى. ۇنەمى جاياۋ ءجۇرۋ جانە جۇگىرۋدى جانىنا سەرىك ەتكەن ارداگەردى تالاي جارىستاردان دا كورىپ قىزىعاتىن ەدىك. سونداي-اق, قادىرلى ارداگەر استانا قالاسىندا وتەتىن ءتۇرلى شارالارعا بەلسەندى قاتىسادى. جاستارمەن كەزدەسۋلەرگە اسا ىقىلاسپەن بارادى.
قاشان كورسەڭ دە بويىن تىك ۇستاپ, سەرگەك ءجۇرەتىن اقساقالدىڭ تاعى ءبىر ايتارلىق ەرەكشەلىگى – شىعارماشىلىق قابىلەتى. ۇزاق جىلدار «ارقا اجارى», «اكمولينسكايا پراۆدا», «استانا اقشامى», «ۆەچەرنيايا استانا», اۋداندىق «پريزىۆ» جانە «ۇران» گازەتتەرىنە ۇزبەي ماقالاسى شىعاتىن سەيىلبەك ءۋسيندى جەرگىلىكتى ءباسپاسوز ۇيىمدارى قۇرمەت تۇتادى.
«استانا اقشامى» گازەتىنىڭ قۇرمەتتى ءتىلشىسى» دەگەن اتاعى بار ارداقتى مايدانگەردى استانالىق باسىلىمنىڭ قىزمەتكەرلەرى ەرەكشە قادىرلەپ, ماقالالارى كورىنبەي كەتسە, «وسى ءبىزدىڭ ۋسين اتامىزدىڭ ماقالاسى كورىنبەي كەتتى عوي, بىرەۋىڭ بىلىڭدەرشى…» دەپ ىزدەستىرىپ جاتادى.
كۇنى كەشە ارداگەر اتاعا حابارلاستىق.
– مەرەكە بارىمىزگە دە قايىرلى بولسىن. مەنى جوعالتىپ جاتسىڭدار ما؟! قازىر ۇيدەن كوپ شىعا قويمايمىن. ەپتەپ دەنساۋلىعىم سىر بەرگەندەي مە, جاس دەگەن وزىنىكىن الادى ەكەن. ەڭ باستىسى, ەلىمنىڭ تاۋەلسىز ءداۋىرىن كورىپ, استانامىزدىڭ كوركەيىپ جاتقانىنا كۋاگەر بولىپ ءجۇرمىن. مەنىڭ 19 نەمەرەم, 20 شوبەرەم بار, مىنە, وسىلاردىڭ ورتاسىندا ءومىردىڭ قىزىعىنا بولەنىپ جاتقان جايىم بار. بار تىلەگىم – ەل-جۇرتىمىز امان بولىپ, قازاقستان الەمدەگى وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلىپ, حالقىمىزدىڭ ابىرويى اسقاقتاي بەرسىن, – دەدى قارت مايدانگەر كەلەشەككە سەنىممەن قاراپ.
عالىم قوجابەكوۆ
