قازىر ەلىمىز ۇلكەن وزگەرىس ۇستىندە. وسى باعىتتا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالار بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنداعى سەنىمدى نىعايتا تۇسۋدە. مۇنى ءبىز كۇندەلىكتى ومىردەن كورىپ تە ءجۇرمىز. جاقىندا وتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى دا بۇقارا تالاپ ەتكەن اشىقتىق پەن ادىلدىكتى ايقىنداي ءتۇستى. ەندى ءار ازاماتتىڭ الدىنان جاۋاپكەرشىلىك پەن تاباندىلىقتى, شىنايىلىق پەن ايقىن ۇستانىمدى قاجەت ەتەتىن جاڭارۋ جولى اشىلعانداي. ءبىز وسى تۇرعىدا مەملەكەت باسشىسى قويىپ وتىرعان مىندەتتەر مەن ستراتەگيالىق باعىتتىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى, ونىڭ كوپشىلىكتىڭ قولداۋىنا يە بولۋ ماڭىزى جايلى وي-پىكىر ءوربىتۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى, زاڭناما جانە سوت-قۇقىقتىق رەفورما كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بەرىك بەكجانوۆتى اڭگىمەگە تارتتىق.
– بەرىك ايداربەكۇلى, كەشەگى كەزەكتەن تىس سايلاۋدا مەملەكەت باسشىسىن حالىق باسىم داۋىسپەن جەتى جىلعا سايلادى. وسى تىڭ باستامانى قالاي باعالايسىز؟
– ءيا, كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتتى. مەن مۇنى جاڭا ءداۋىردىڭ باستاماسى دەر ەدىم. كوپشىلىك سايلاۋعا ۇلكەن ۇمىتپەن باردى. ەلدىڭ ەرتەڭىنە دەگەن زور سەنىمى ايقىندالدى. اسىرەسە, بۇل پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە بولىپ جاتقان گەوساياسي جاعدايلاردا مەملەكەتتىلىگىمىزدى نىعايتۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى قادام ەكەنىن بايقايمىز. ويتكەنى ول ساياسي جۇيە ينستيتۋتتارىن قايتا جاڭارتۋعا – قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق الەۋەتىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءوز كەزەگىندە, بۇل سايلاۋ حالىق بىرلىگىن نىعايتۋعا, ازاماتتىق قوعام مەن بيلىكتىڭ ۇيلەسىمدى ارەكەت ەتۋىنە مول ىقپال ەتپەك. سوندىقتان قازاقستان حالقى ءوزىنىڭ دۇرىس تاڭداۋىن جاسادى. ايقىن باسىمدىقپەن حالىقارالىق دەڭگەيدە اسقان بەدەلگە يە تاجىريبەلى ديپلومات, سارابدال ساياساتكەر, ەلگە سىيلى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنا داۋىس بەرىپ, جەتى جىلعا سايلادى.
شىنىن ايتۋ كەرەك, بۇگىنگى تاڭدا ءبىز تاريحي بەتبۇرىس كەزەڭىندە تۇرمىز. مەملەكەتتى دەموكراتيانىڭ داڭعىل جولىنا باعىتتاۋ, ءارى ونى بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە وتىرىپ, وزگەرىستى وزىنەن باستاۋ – پرەزيدەنتتىڭ ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋداعى ناقتى قادامى دەپ تۇسىنەمىن. ءوزىنىڭ وكىلەتىن 7 جىلدىق ءبىر مەرزىممەن شەكتەۋ – ۇلكەن ساياسي شەشىم. ويتكەنى ءوزى اتاپ كورسەتكەندەي, بۇل كەزەڭدە كەز كەلگەن اۋقىمدى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋعا تولىق نەگىز بار. ونىڭ ۇستىنە ەڭ جوعارى لاۋازىمدىق مانداتتى ءبىر مەرزىممەن شەكتەۋ بۇكىل ستراتەگيالىق مىندەتتەردىڭ دەر كەزىندە جۇزەگە اسىرىلۋىنا اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن كۇش جۇمسالۋىن قاجەت ەتەدى. سونىمەن قاتار بيلىكتى مەنشىگى رەتىندە يەمدەنۋگە جول بەرمەيدى. سوندىقتان ءبىر مەرزىمگە سايلانعان ادام بۇكىل كۇش-جىگەرىن وزىنە بەرىلگەن جالعىز مۇمكىندىككە ارناپ, مەملەكەتتىڭ مۇددەسى, حالىقتىڭ قامى ءۇشىن يگى ىستەر اتقارۋعا تىرىساتىنى ءسوزسىز.
الداعى ۋاقىتتا قازاقستان پارلامەنتى ماجىلىسىنە دەپۋتات سايلاۋ دا بۇرىنعىدان وزگەشە بولادى. اتاپ ايتقاندا, ولاردىڭ جەتپىس پايىزى پارتيالىق تىزىممەن وتسە, وتىز پايىزى ءبىر مانداتتى سايلاۋ جۇيەسى ارقىلى كەلەتىن بولادى. ياعني زاڭ شىعارۋشى بيلىكتىڭ دە وكىلەتى ايقىندالىپ, جەتىلىپ, رەتتەلىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى
– قازىر ءبىز سۋپەرپرەزيدەنتتىك جۇيەدەن پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك جۇيەگە كوشۋگە باعىت الۋدامىز. مۇنىڭ جەتىستىگى نەدە دەپ ويلايسىز؟
– بۇكىل بيلىكتىڭ ءبىر ادامنىڭ قولىنا شوعىرلانعانى نە بەرەتىنىن ءبىز كوردىك قوي. ءار تۇلعانىڭ دەربەس شەشىم قابىلداۋ قۇقىعى كەشەگى سۋپەرپرەزيدەنتتىك جۇيەدە جۇزەگە اسپادى. سودان كەلىپ بۇل, شىن مانىندە, ەكونوميكانىڭ ءارتاراپتاندىرىلۋىنا, جالپى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ جان-جاقتى وڭتايلى شەشۋىنە تەجەۋىش بولدى. وتكەننەن ساباق الۋ – جاقسى ءۇردىس. ەندى ول قاتەلىكتەر قايتالانباۋى ءۇشىن پرەزيدەنت سۋپەرپرەزيدەنتتىك جۇيەدەن پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك جۇيەگە كوشۋدى ۇسىندى. ونى دا ءوزى باستاپ قولعا الدى. پرەزيدەنت ساياسي پارتيالاردىڭ جۇمىسىنا ارالاسپايتىنىن ايتتى. سوسىن دا «امانات» پارتياسىنىڭ توراعالىعىنان باس تارتىپ, مۇشەلىگىنەن شىقتى. ەندى الداعى ۋاقىتتا ەلدەگى ساياسي پارتيالار ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىمەن, ىسكەرلىگىمەن, باعدارلاماسىنىڭ حالىققا جاقىندىعىمەن, ونىڭ ورىندالۋىمەن ابىروي جيناي الادى. بۇدان بىلاي وڭىرلەردەگى اكىمدەر دە پارتيادا باسشىلىق قىزمەت اتقارمايدى جانە ونىڭ جۇمىسىنا ارالاسپايدى. بۇل – پارتيا ءوز باستاماسى ارقىلى ەلگە, جۇرتقا قىزمەت ەتىپ, تانىلۋى كەرەك دەگەن ءسوز.
قازىر مەملەكەت باسشىسى ءوزىنىڭ پارلامەنتتى جاساقتاۋ وكىلەتىن دە شەكتەپ وتىر. ماسەلەن, بۇرىن پرەزيدەنت ون بەس سەنات دەپۋتاتىن تىكەلەي ءوزى تاعايىنداسا, ەندىگى جەردە تەك قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنعان بەس ادامدى جانە ءوزىنىڭ تاراپىنان بەس ادامدى سەنات دەپۋتاتى ەتىپ بەكىتەدى. ال پارلامەنت ماجىلىسىندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنان دەپۋتات بولمايدى. الداعى ۋاقىتتا قازاقستان پارلامەنتى ماجىلىسىنە دەپۋتات سايلاۋ دا بۇرىنعىدان وزگەشە بولادى. اتاپ ايتقاندا, ولاردىڭ جەتپىس پايىزى پارتيالىق تىزىممەن وتسە, وتىز پايىزى ءبىر مانداتتى سايلاۋ جۇيەسى ارقىلى كەلەتىن بولادى. ياعني زاڭ شىعارۋشى بيلىكتىڭ دە وكىلەتى ايقىندالىپ, جەتىلىپ, رەتتەلىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى. سونداي-اق وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى دا «ەلۋ دە ەلۋ» دەگەن ۇستانىم بويىنشا, ياعني ەلۋ پايىز پارتيالىق جۇيەمەن, ەلۋ پايىز ءبىر مانداتتى دەپۋتاتتارمەن تولىعادى. ال اۋداندىق دەڭگەيدە تۇگەل ءبىر مانداتتى وكرۋگتەن سايلاناتىن دەپۋتاتتار وتەدى. پارلامەنت ماجىلىسىنە دە قوعامدىق ۇيىمداردان نەمەسە ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋ ارقىلى ءبىر مانداتتى دەپۋتاتتار كەلە الادى. سوسىن ەندىگى جەردە زاڭدى قابىلدايتىن ءماجىلىس بولادى. وسىلاي ازاماتتىق قوعامدى بيلىكتىڭ جۇمىسىنا ارالاستىرۋ پارلامەنتتىك جۇيەنى جەتىلدىرۋگە ۇلكەن جول اشادى دەپ ويلايمىز.
– ەلىمىزدە كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قۇرىلۋى زاڭ ۇستەمدىگىن نىعايتا الا ما؟
– ءيا, كونستيتۋتسيالىق سوت قۇرىلدى. مۇنىڭ ەڭ باستى ارتىقشىلىعى – ەندى ازاماتتار وزدەرىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىنىڭ شەكتەلگەنى تۋرالى وسى سوتقا تىكەلەي جۇگىنە الادى. پرەزيدەنت تە ەڭ ءبىرىنشى زاڭنىڭ ەلىمىزدە ۇستەمدىك ورناتۋىنا باسا نازار اۋدارىپ وتىر عوي. ەندىگى جەردە زاڭ سالتانات قۇرۋى ءۇشىن ءار ازامات ءوزىنىڭ قۇقىعى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن جاقسى ءبىلۋى ءتيىس. سوندىقتان اركىمنىڭ قۇقىعى زاڭ دەڭگەيىندە قورعالۋى دا اسا ماڭىزدى. وسى نەگىزدە ادام قۇقىقتارىن قورعايتىن ۋاكىل لاۋازىمى ەنگىزىلدى. ارنايى كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلداندى. ەگەر ءبىر ازامات ءوزىنىڭ قۇقىعى بۇزىلدى دەپ ەسەپتەيتىن بولسا, وسى وكىلدەرگە جۇگىنە الادى. مىنە, زامان تۋعىزىپ وتىرعان جاڭاشىلدىقتىڭ ءبىر پاراسى وسىدان-اق كورىنەدى.
ەكىنشى ءبىر ماسەلە, قانداي دا ءبىر زاڭ ازاماتتىڭ قۇقىعىن شەكتەيتىن بولسا, سول نورماتيۆتىك اكتىلەردىڭ سايكەستىگىن نەمەسە سايكەسسىزدىگىن انىقتاۋ ءۇشىن ەندى سول ادامنىڭ قۇقىعىن قورعايتىن كونستيتۋتسيالىق سوت بار.
تاعى ءبىر ايتا كەتەر جاي – ازاماتتاردىڭ بيلىككە ارالاسۋى. بۇعان دەيىن بۇل ءىس وكىلەتتى ورگاندار, ياعني دەپۋتاتتار ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلسە, ەندى قوعامدىق كەڭەستەردىڭ ءرولىن كەڭەيتىپ, ولاردىڭ ءومىردىڭ قايناعان ورتاسىنا بەلسەنە ارالاسۋىنا بارىنشا جاعداي جاسالىپ وتىر. وسى تۇرعىدا پارلامەنتتە قوعامدىق كەڭەستەرگە قاتىستى زاڭ جوباسى دا قارالۋدا. ونداعى ماقسات – ازاماتتاردىڭ بەلسەندىلىگىنە زاڭ شەڭبەرىندە جول اشۋ.
جاقىندا ماجىلىستە القا بيلەر سوتى تۋرالى ماسەلەگە قاتىستى قىلمىستىق-پروتسەسسۋالدىق كودەكسكە وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. القا بيلەر ينستيتۋتى ارقىلى دا قاراپايىم ازاماتتار سوت بيلىگىنىڭ جۇمىسىنا تىكەلەي ارالاسۋعا مۇمكىندىك الادى. مىنە, وسىنىڭ ءبارى, پرەزيدەنتتىڭ ءوزى ايتقانداي, مەملەكەتتىڭ حالىققا قىزمەت اتقاراتىنىن ايقىنداي تۇسەدى.
كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ نەگىزى – ەڭ ءبىرىنشى ونىڭ تاۋەلسىزدىگىندە. تەك قانا اتا زاڭعا باعىنۋىندا. ول ءارى ەلىمىزدەگى زاڭداردىڭ, زاڭعا قاتىستى اكتىلەردىڭ كونستيتۋتسياعا سايكەستىگىن باقىلايدى. سوسىن ءبىرىنشى كەزەكتە قاراپايىم ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعايدى.
بۇرىن كونستيتۋتسيالىق كەڭەسكە ەلدەگى پرەزيدەنت, پارلامەنت پالاتالارىنىڭ توراعالارى, دەپۋتاتتاردىڭ ءبىر بولىگى, سوسىن سۋديالار عانا جۇگىنگەن بولسا, ەندىگى جەردە باس پروكۋرور, ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ جونىندەگى ۋاكىل, قۇقىعى شەكتەلگەن بولسا, قاتارداعى ازاماتتار دا كونستيتۋتسيالىق سوتقا شاعىم تۇسىرۋگە مۇمكىندىگى بار.
ەندى بارلىعىن جيناقتاي ايتقاندا, زاڭ ۇستەمدىگى دەگەنىمىز – وسى. ونى نىعايتۋدىڭ كەيبىر تەتىكتەرى دە كۇندەلىكتى ومىردەن ايقىن كورىنىپ كەلەدى. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ سۋديالارى سەگىز جىلعا سايلانادى. وسىنىڭ ءوزى ۇلكەن ماسەلەنى اڭعارتپاي ما, ءبىزدىڭ قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى وڭ قادامدارىمىزدى ناقتىلاي تۇسپەي مە؟!
ءبىر ماسەلەنى انىق ءتۇسىنۋىمىز قاجەت, ساياسي رەفورمالاردىڭ ساپالى جۇزەگە اسۋىنا تەك مەملەكەت قانا ەمەس, حالىقتىڭ, ياعني ءسىز بەن ءبىزدىڭ دە جاۋاپتى ەكەنىمىزدى ۇمىتپاعانىمىز ءجون.
«زاڭ الدىندا حان دا ءبىر, قارا دا ءبىر» دەگەن ۇعىم بار, ياعني زاڭدى ورىنداۋ – بارىمىزگە ورتاق ءىس.
– ءبىر كەزدە شەتەل اسقان قارجىنىڭ قايتارىلۋى تۋرالى نە ايتاسىز؟
– بۇل ەندى ۇلكەن ماسەلە. راسىندا دا, يگىلىگى مەن قىزىعىن حالىق كورۋى ءتيىس وراسان قوماقتى قارجى جەڭ ۇشىنان جالعاسقان الدەبىر سىبايلاستىق جولمەن شەتەل اسىپ كەتكەنى ماڭداي تەرىن سىپىرىپ, ادال ەڭبەگىمەن نان تاۋىپ جۇرگەن قاراپايىم ادامداردىڭ جۇرەگىن اۋىرتارى ءسوزسىز. ءتىپتى ول, شىنداپ كەلگەندە, ەلدەگى ءار ازاماتتىڭ اقشاسى, ءسىز بەن ءبىزدىڭ اقشامىز. ەل ەكونوميكاسىن كوتەرىپ, بيۋدجەتتىڭ ءبۇيىرىن تولتىرۋى وتە قاجەت قاراجات ۇستاعاننىڭ قولىندا, تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتىپ جاتسا, كىمنىڭ ءىشى اشىماسىن؟! وسىعان بايلانىستى بۇگىنگى تاڭدا پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن اۋقىمدى جۇمىستار جاسالىپ جاتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋرورىنىڭ باسشىلىعىمەن ارناۋلى كوميسسيا قۇرىلدى. قازاقستان ۇكىمەتىنە دە وسى نەگىزدە پرەزيدەنت تاراپىنان تاپسىرما بەرىلىپ, ۇسىنىستار ازىرلەنۋدە. زاڭنامالىق نەگىزدى دە قالىپتاستىرۋ كوزدەلۋدە. سوندىقتان قۇزىرلى ورگاندار بۇل توڭىرەكتە جان-جاقتى جۇمىس جۇرگىزىپ جاتقانى انىق.
مويىنداۋ كەرەك, بۇل – ۇزاق تا كوپ تەر توگۋدى, حالىقارالىق دارەجەدە ادىلەتتى, ناقتى شەشىم قابىلداۋدى قاجەت ەتەتىن كۇردەلى ۇدەرىس. جاڭا ايتىپ وتكەنىمدەي, وسى باعىتتا كاپيتالدى قايتارۋعا قاجەت راسىمدەردى رەتتەيتىن زاڭ جوباسى ازىرلەنۋدە. وندا ادىلەتسىز بايۋعا جانە اكتيۆتەردى زاڭسىز شىعارۋعا ىقپال ەتەتىن سەبەپتەر مەن شارتتاردى جويۋ تەتىكتەرى دايەكتەلدى. قازىر سەڭ قوزعالدى. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا بۇگىنگى تاڭدا 620-630 ميلليارد تەڭگەدەي قارجى ەلگە قايتارىلىپ وتىر. ەندى سول قايتارىلعان بارلىق قاراجات ەل يگىلىگىنە جۇمسالىپ, ادامداردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا, مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالار سالۋعا, الەۋمەتتىك جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا پايدالانىلۋى جوسپارلانۋدا. وسىنىڭ بارلىعى مەملەكەتتىڭ حالىققا قىزمەت ەتەتىن قاعيداتىنىڭ ءبىر بەلگىسى دەپ قابىلداعانىمىز ءجون.
– قازىر ەلىمىزدە كەدەيشىلىك شەگىندەگى ادامداردىڭ از ەمەس ەكەنى بەلگىلى بولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى نە ايتاسىز؟
– بۇگىندە كەدەيشىلىك قانداي ەلدە بولماسىن وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىرعانى ايدان انىق. راسى كەرەك, بۇل الەۋمەتتىك جايسىزدىقتىڭ استارىندا ۇلكەن تۇيتكىلدەر جاتىر. كەشەگى نارىققا جاپپاي ەنۋ كەزەڭىندە كەتكەن قاتەلىكتەردەن, جەڭ ۇشىنان جالعاسۋدان, سىبايلاستىقتان كوپتەگەن ادام وپىق جەپ قالدى. اسىرەسە, ەلدىڭ بەسىگى – اۋىلعا دەگەن كوزقاراستىڭ كەمشىندىگىنەن قازىنا قازانىنىڭ ءتۇبى كورىنىپ قالعانىن جاسىرۋعا بولمايدى. مىنە, وسىنىڭ نەگىزى الەۋمەتتىك سالاعا كەرى اسەر ەتتى. بۇل جەردە ۋربانيزاتسيا ماسەلەسى دە ايتارلىقتاي ىقپالىن تيگىزدى. تۇرمىس-تىرشىلىگى ناشارلاعان ەلدى مەكەندەردىڭ تۇرعىندارى ءىرى قالالارعا جاپپاي قونىس اۋدارا باستادى. كەيبىر اۋىلدار قاڭىراپ بوس قالدى. جاستاردى جۇمىسپەن قامتۋ قيىنداي ءتۇستى. ونىڭ ۇستىنە ەلدى جايلاعان كەشەگى جاپپاي ىندەت تە جىعىلعانعا جۇدىرىق بولدى. وسىدان كەلىپ كەدەيشىلىك دەگەن ۇعىمنىڭ ايقىن كورىنە باستاعانىن بايقادىق. ءارى ونى العاش بولىپ ايتقان دا, ودان شىعۋدىڭ جولدارىن نۇسقاعان دا مەملەكەت باسشىسى بولدى.
وسىعان وراي, مەملەكەت ەڭ الدىمەن حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسى, ونىڭ ىشىندە اۋىلداعى اعايىننىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇعان قوسا, جاڭا الەۋمەتتىك كودەكس ەنگىزىلەدى. سونىڭ اياسىندا ەڭبەك نارىعىن ىرىقتاندىرۋ جانە يكەمدى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرىندە بىرقاتار شارا قاراستىرىلادى. اتاپ ايتقاندا, وتباسىلىق تسيفرلىق كارتاسى ەنگىزىلەدى. ولاردىڭ قاتارىنا ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعان جانە ونلاين پلاتفورمالار ارقىلى جۇمىسقا ورنالاسقان ادامدار كىرەدى. مىنە, وسىنداي كەلەلى-كەلەلى ماسەلەلەر مۇنداي كەلەڭسىزدىكتەردى جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ويلايمىز. ارينە, حالىق ايتادى عوي «قولى قيمىلداعاننىڭ اۋزى قيمىلدايدى» دەپ. بۇل تۇرعىدا ادامداردا ىنتا-جىگەر بولۋى ابدەن قاجەت. «ەكى قولعا – ءبىر كۇرەك» دەپ تالپىنسا, ىستەيمىن دەگەن ادامعا جۇمىس تابىلادى. ءارى وعان مۇمكىندىك تۋعىزۋعا ۇكىمەت تە مۇددەلى بولىپ وتىر.
– دەموكراتيا, ادىلەتتىلىك دەگەن ۇعىمدى قالاي باعالايسىز؟
– دەموكراتيا دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزى تارتىپپەن بايلانىستى. زاڭنىڭ جولىمەن جۇرگەن ادام عانا ناعىز دەموكرات بولا الادى. «تيسە – تەرەككە, تيمەسە – بۇتاققا» دەپ اۋزىنا كەلگەن ءسوزدى وڭدى-سولدى ايتا بەرۋ ادەپكە دە, ادىلەتتىلىككە دە جاتپايدى. راسى كەرەك, قازىر اركىمنىڭ ءوز ويىن بۇكپەسىز ايتۋىنا تولىق مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر. ءتىپتى «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى دا – ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىنا ارقاۋ بولعان باعىتتىڭ ءبىرى. وسىنى ارقالانعان بۇقارا قازىر ىشتەگى قوردالانىپ قالعان مۇڭ-مۇقتاجىن, تۇيتكىلدەرىن, ءتىپتى وكپە-رەنىشىن دە اشىق ايتا باستادى.
پرەزيدەنتتىڭ ءوزى حالىقتان ەشتەڭەنى جاسىرىپ جاتقان جوق. اشىق ايتىپ جاتىر. «بارلىعىن دا قولدان كەلگەنشە تۇزەيمىز» دەپ وسى باعىتتا اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزۋگە ءوزى مۇرىندىق بولىپ كەلەدى. ءتىپتى رەفەرەندۋم تۋرالى دا, كەشەگى سايلاۋ تۋرالى دا ول كىسى اشىق ايتتى. «باردى – بار, جوقتى – جوق» دەدى. مىنە, پىكىر اشىقتىعى, كوزقاراس بىرلىگى دەگەن – وسى. ءبىز ادىلەتتى قازاقستان قۇرامىز دەپ جاتىرمىز عوي. سول ادىلەتتىلىك دەگەننىڭ ءوزى – زاڭعا باعىنۋ. ءبىز بارشامىز نەعۇرلىم زاڭدى سىيلاساق, ونى بۇلجىتپاي ورىنداساق, ادىلەتتى قازاقستانعا تەز جەتەمىز.
ءبىز جاقسى ءومىر سۇرگىمىز كەلەدى, تۇرمىس-جاعدايىمىزدى كوتەرگىمىز كەلەدى. ءبارى دۇرىس. بىراق مەنىڭ ءوز ۇستانىمىمدا, ادام سونى باسقاعا مىندەت ارتپاي, ءوز قولىمەن جاساۋى كەرەك. ول ءۇشىن قۇقىعىمىز بەن جاۋاپكەرشىلىگىمىزدى بىردەي ءبىلۋىمىز كەرەك. ءبىز كەيدە قۇقىعىمىزدى تالاپ ەتەمىز دە, جاۋاپكەرشىلىگىمىزدى ۇمىتىپ كەتىپ جاتامىز. قاراپايىم مىسال, قوقىستى كوشەگە تاستاي سالامىز. سونى ءوزىنىڭ بەلگىلەنگەن جەرىنە تاستاساق, ول دا جاۋاپكەرشىلىگىمىزدى سەزىنىپ, قوعامعا, مەملەكەتكە كومەكتەسكەنىمىز بولار ەدى.
جالپى, ازاماتتىق ادىلەتتى قوعام قالىپتاستىرۋدىڭ العىشارتى, مىنە, وسىنداي ءىس-ارەكەتتەردەن باستاۋ السا كەرەك. ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ورتاسىنا قۇرمەت تانىتۋ, ونداعى زاڭدى قادىرلەۋ, ەڭ الدىمەن, ادامنىڭ سانالى ەكەنىن بىلدىرەدى. ال سانالى ادامدارمەن ءومىر ءسۇرۋ ءبىزدى ۇلكەن بيىكتەرگە جەتكىزەرى ءسوزسىز. ادامدار ءبىر-بىرىنە قۇرمەتپەن قاراپ, ىشكى جان دۇنيەسىن ايتقىزباي-اق تۇسىنىسەتىن ەلدەردە عانا بەرەكە بولادى ەكەن. ەندەشە پرەزيدەنت جۇكتەگەن مىندەتتەرگە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ, ونداعى ايتىلعان ءاربىر ءسوزدىڭ استارىنا ءۇڭىلىپ, ماعىناسىنا ءمان بەرەتىن بولساق, ءارى ونىڭ ورىندالۋىنا ءبارىمىز بىردەي اتسالىسساق, جاڭا قازاقستان بىزگە نەعۇرلىم تەزىرەك ەسىگىن اشارى ءسوزسىز.
