استانادا جىل باسىنان بەرى بەلگىلەنبەگەن ورىنداردا ساۋدا جاساۋ بويىنشا 1600-گە جۋىق قۇقىق بۇزۋشىلىق انىقتالعان.
جاز باستالعاننان بەرى قالانىڭ ءار بۇرىشىندا بالمۇزداق, جەمىس-جيدەك جانە تاعى باسقا ۇساق-تۇيەك ساۋدامەن اينالىسىپ وتىرعانداردى ءجيى كورەمىز. ءتىپتى, ولاردان قاجەتتى دۇنيەمىزدى ساتىپ الامىز. ول زاڭدى ما, زاڭسىز با ءمان بەرمەيمىز. ايتەۋىر, كەرەگىمىزدى الساق بولدى. سويتسەك, ولاردىڭ كوبىنىڭ كەز كەلگەن جەردە ساۋدا جاساۋعا قۇقىقتارى جوق ەكەن. ونى ءبىز ەلوردالىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورلارىمەن رەيدكە شىققاندا بايقادىق.
– ءبىز كۇنارا تەكسەرىسكە شىعامىز. ول ءۇشىن ارنايى ءموبيلدى توپ قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىنا جەرگىلىكتى پوليتسيانىڭ قىزمەتكەرلەرى, اكىمدىك ماماندارى جانە «استانا» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيانىڭ وكىلدەرى كىرەدى. قر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ 204-بابىندا انىق كورسەتىلگەندەي, بەلگىلەنبەگەن ورىنداردا ساۋدا جاساعاندارعا ەسكەرتۋ نەمەسە 5 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (11 345 تەڭگە) كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى. ەگەر دە ول ءبىر جىل ىشىندە تاعى قايتالانسا, 10 اەك-كە (22 690 تەڭگە) وسەدى. سوندىقتان ءبارى زاڭ اياسىندا جۇرگىزىلىپ جاتىر. التى ايدىڭ ىشىندە مىڭنان اسا قۇقىق بۇزۋشىلىق انىقتالدى. ونىڭ جالپى سوماسى 1 508 885 تەڭگە كولەمىن قۇرادى. اسىرەسە, جابايى ساۋدا ادام كوپ جۇرەتىن ورىنداردا ءجيى كەزدەسەدى. ماقساتىمىز – سونىڭ الدىن الۋ, – دەيدى سارىارقا اۋداندىق ىشكى ىستەر باسقارماسى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى ازامات سادىقوۆ.
ءبىز رەيد بارىسىندا قالاداعى ادام كوپ جۇرەتىن كوشەلەردىڭ ءبىرى – رەسپۋبليكا داڭعىلىن ارالادىق. ايتقانداي بولمادى, داڭعىل بويىنان وڭعا جۋىق جابايى ساۋدامەن اينالىسىپ تۇرعانداردى كوردىك. بارلىعى دا بالمۇزداق ساتىپ تۇر. كۇن ىستىقتا ولاي-بىلاي وتكەندەردىڭ ءبارى بالمۇزداق الۋعا كەزەككە تۇرعان. ساتۋشىلاردىڭ قولىندا قۇجات جوق. ەشقانداي سانيتارلىق تالاپ ساقتالماعان. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى سول جەردەن ولاردىڭ قۇقىق بۇزۋشىلىقتارىن انىقتادى.
جالپى, ەلوردادا شاعىن جانە ورتا بيزنەسپەن اينالىسامىن دەگەنگە كەڭ جول اشىلعان. قالالىق كاسىپكەرلەرگە كوشە ساۋداسىنا 1000 ورىن بولىنگەن. ول باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋشى – «استانا» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسياسى. اتالعان ورىنداردى ءبولۋ ءۇشىن جاۋاپتى ورگانداردان جاساقتالعان كوميسسيا جۇمىس ىستەيدى. سول باعدارلاما شەڭبەرىندە بەلگىلەنگەن ورىنداردا ساۋدا جاساپ تۇرعاندارعا دا باردىق. بارلىق مۇمكىندىك قاراستىرىلعان. توڭازىتقىش جۇمىس ىستەيدى. ساتۋشىلار ارنايى فورما كيگەن. سانيتارلىق تالاپتى ساقتاعان. قىسقاسى, كورگەن ادامنىڭ كوزى تويادى.
– 1000 ورىن بولىنگەن كوشە ساۋداسى اياسىندا كاسىپكەرگە بەكىتىلگەن تالاپتار بار. الدىمەن, ونىڭ بەلگىلەنگەن ورنى بولۋ قاجەت. سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاپ, اينالاسىن تازا ۇستاۋ كەرەك. بۇگىندە اتالعان باعدارلاما بويىنشا بەرىلگەن جەر ۋچاسكەلەرىنە كاسىپكەر ءبىر جىلعا 1-20 شارشى مەترگە دەيىن اۋماققا ءار شارشى مەترگە 20 مىڭ تەڭگە تولەيدى. ەگەر 20-30 ش. م ارالىعىندا بولسا, 16 مىڭ تەڭگە, 30 شارشى مەتردەن اسسا, 14 مىڭ تەڭگە تولەيدى. ماسەلەن, جەردى 1 جىلعا نەمەسە 7 جىلعا دەيىن شارت جاساپ الۋعا بولادى. ءبىز جاقىندا كورپوراتسياسىنىڭ پورتالىنا وسىنداي 50 جەر ۋچاسكەسىنىڭ ءتىزىمىن بەردىك. وعان كەز كەلگەن ادام قۇجاتتارىن تاپسىرا الادى. ءبىر ايتا كەتەتىن نارسە, ەگەر دە اكىمدىك پوليتسيا تاراپىنان قۇقىق بۇزۋشىلىق انىقتالسا, ءبىز الدىمەن كاسىپكەرگە ەسكەرتۋ جاسايمىز. ول تاعى قايتالانسا شارتتى بۇزامىز. مۇنىڭ ءبارى قالاداعى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ساپاسىن كوتەرۋدى كوزدەيدى, – دەيدى «استانا» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسياسىنىڭ وكىلى ساكەن ادىلبەك.
ءيا, جابايى ساۋدا اسەم استانانىڭ مەرەيى مەن مارتەبەسىنە ساي ەمەس. ول سالىقتان جالتارتۋمەن قاتار, قالا كوركىن دە بۇزادى.
ازامات ەسەنجول
