19 اقپاندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاق ءتىلى ءالىپبيىن كيريلليتسادان لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2017 جىلعى 26 قازانداعى №569 جارلىعىنا وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. جارلىقتىڭ تولىق ءماتىنىن 20 اقپاندا قر پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى تاراتتى. جارلىققا قوسىمشاعا سايكەس, بۇل جولعى نۇسقادا دايەكشەلەر قىسقارىپ, ەكى تاڭبالى ارىپتەر پايدا بولدى.
قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاق ءتىلىنىڭ جاڭا ءالىپبيى تۋرالى ەلباسى جارلىعىنا قاتىستى تۆيتتەردە پىكىر ءبىلدىردى. «2018 جىلعى 19 اقپاندا ەلباسى قازاق ءتىلىنىڭ جاڭا ءالىپبيى تۋرالى جارلىعىنا قول قويدى. بۇل – تاريحي ماڭىزعا يە وقيعا. بارشاڭىزدى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!» دەپ جازدى سەنات سپيكەرى. ايتا كەتەرلىگى, سەنات سپيكەرى جاڭا رەداكتسياداعى لاتىن الىپبيىمەن دە جازىپ, بارشا قازاقستاندىقتاردى قۇتتىقتادى: «2018 jylǵy 19 aqpanda Elbasy qazaq tiliniń jańa álipbıi týraly Jarlyǵyna qol qoidy. Bul tarıhı mańyzǵa ıe oqıǵa. Barshańyzdy shyn júrekten quttyqtaımyn!».
ۇكىمەت ۇيىندە جاڭا ءالىپبي جايلى ايتىلدى
سەيسەنبى كۇنى ۇكىمەت ءۇيىندە قازاق ءالىپبيىنىڭ جاڭا نۇسقاسىنا قاتىستى ارنايى بريفينگ ءوتتى. «بۇل ماسەلە بويىنشا سوڭعى ءۇش ايدا ەلىمىزدەگى لينگۆيست-عالىمدار جۇمىس ىستەدى. اپروباتسيا جۇمىستارى مەملەكەتتىك ورگانداردا, ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلار اراسىندا, باق-تاردا جۇرگىزىلدى. الدىڭعى نۇسقالارداعى كەيبىر تەحنيكالىق, لينگۆيستيكالىق, ورفوگرافيالىق ماسەلەلەردىڭ ءبارى ەكشەلدى, زەردەلەندى. ءاسىرەسە, اپوستروفقا قاتىستى ءماسەلەنى لينگۆيستەر, تەحنيكالىق ماماندار تەرەڭ زەرتتەدى. سونىڭ نەگىزىندە جاڭا نۇسقانى (اكۋد بەلگىسى بار – ت.ت.) ۇسىنىپ, ول ۇلتتىق كوميسسيا دەڭگەيىندە جۇمىس توپتارىندا تالقىلاندى. يۋنيكودتار وتە ىڭعايلى, قازىر ءبارى ونى قولداپ وتىر. سول نۇسقا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن بەكىتىلدى. ءبىز ءۇشىن وتە قۋانىشتى جاعداي. جۇرتشىلىق تا, زيالى قاۋىم دا جاڭا نۇسقانى جاقسى قابىلدادى. ەڭ باستىسى, بۇل نۇسقا قازاق ءتىلىنىڭ ورفوگرافيالىق قاعيداتتارىنىڭ بارلىق پارامەترلەرىنە سايكەس كەلەدى» دەدى بريفينگتە مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتىنىڭ توراعاسى قۋات بوراشەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, بۇل جەكە ادامنىڭ نەمەسە ينستيتۋتتىڭ نۇسقاسى ەمەس. لينگۆيست-عالىمدارىمىزدىڭ جان-جاقتى قاراپ, ورتاق شەشىمگە كەلىپ, ماقۇلداعان نۇسقاسى. ايتپاقشى, ۇلتتىق كوميسسيانىڭ قۇرامىنا ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى, ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ورتالىعى قىزمەتكەرلەرىمەن قوسا, ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنەن جينالعان فيلولوگتار, لينگۆيستەر كىرگەن. «اپوستروفقا قاتىستى ماسەلەنى قوعام قىزۋ تالقىلادى. حالىقارالىق بانك جۇيەسىندە قابىلدانباي قالۋى مۇمكىن. كومپيۋتەردە تەرگەندە ارىپتەردىڭ ارالارى ءبولىنىپ, ءسوزدىڭ ماعىناسى وزگەرەدى. ال جاڭا نۇسقاسى وقۋعا دا, جازۋعا دا وتە ىڭعايلى» دەپ ءتۇسىندىردى ق.بوراشەۆ.
بريفينگتە جۋرناليستەردىڭ «تس», «يا» ارىپتەرىنىڭ قالاي جازىلاتىنى تۋرالى ساۋالىنا ول: «قازىر ورفوگرافيالىق ەرەجەلەر دايىندالۋدا. سول ەرەجەلەر بەكىتىلگەننەن كەيىن, بۇل سۇراققا تولىق جاۋاپ بەرەمىز» دەدى.
حالىقتىڭ پىكىرى ەسكەرىلدى
«مەن ءالىپبيدىڭ سوڭعى نۇسقاسى حالىقتىڭ تالقىسىنا سالىنعان جوق دەگەن سوزبەن كەلىسپەيمىن. وسى جولى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ ىشىندەگى توپتاردا قىرۋار جۇمىس اتقارىلدى. ءوزىم دە كوميسسيادا تەحنيكالىق توپتى باسقاردىم. وسى توپتا اپوستروف قانداي ماسەلەلەر تۋعىزاتىنىن قاراستىردىق. سول پروبلەمانى كوتەردىك. ەلباسى مامانداردىڭ سوزىنە قۇلاق اسىپ, جاڭا نۇسقانى ەنگىزىپ وتىر» دەپ مالىمدەدى اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ ۇكىمەتتەگى ءماجىلىستەن كەيىن جۋرناليستەرگە بەرگەن جاۋابىندا. ءمينيستردىڭ پىكىرىنشە, لاتىن ءالىپبيىنىڭ سوڭعى نۇسقاسى ءتيىمدى. سەبەبى ونى ەنگىزۋگە دە كوپ قارجى جۇمسالمايدى.
داۋرەن اباەۆ ءالىپبيدىڭ بۇل جولعى نۇسقاسى سوڭعىسى بولاتىنىنا دا بولجام جاساعان جوق. «ارينە, ەشقانداي كەمشىلىگى جوق ءالىپبي بولمايدى. ءومىردىڭ تالابىنا ساي قاجەتتى شەشىمدەر شىعارىلىپ وتىرادى. مەنىڭ ويىمشا, بۇل باعىتتاعى جۇمىستار ودان ءارى جالعاسا بەرەدى. ءۇشىنشى نۇسقاسى كوڭىلگە قونىمدى, سەبەبى تەك لينگۆيستەر عانا ەمەس, IT-مامانداردىڭ دا پىكىرى ەسكەرىلدى» دەپ ءتۇسىندىردى ول. ايتپاقشى, مينيستر بۇعان دەيىنگى نۇسقامەن جازىلعان ماڭدايشاداعى جازۋلاردى تۇزەتۋ كەرەكتىگىن ايتتى. الايدا عالامتورداعى سايتتاردىڭ اتاۋى سول كۇيىندە قالاتىنىن ەسكەرتتى. «ءدال بۇگىن kz-تەن qz نەمەسە qaz-عا اۋىسامىز دەگەن قاجەتتىلىك جوق. بۇل جەردە ەشقانداي اسىعۋدىڭ كەرەگى جوق. بارلىعى اقىلمەن جانە قاجەتتىلىككە قاراي جاسالادى» دەدى مينيستر.
لاتىنشا جاڭا «الىپپە» قۇراستىرىلادى
«جاڭا ءالىپبيدىڭ اپروباتسياسىن جاساۋعا كىرىسەمىز. لاتىنشا جاڭا «الىپپە» قۇراستىرىلادى. اپروباتسيانى ساپالى جۇرگىزۋ ءۇشىن اۋەلى مۇعالىمدەرمەن, مەكتەپ ديرەكتورلارىمەن, ساراپشى-ماماندارمەن تالقىلايمىز. سودان سوڭ ەنگىزۋ كەستەسىن جاسايمىز. مەملەكەت باسشىسى اتاپ ايتقانداي, ءىستى اقىلمەن, سابىرمەن, مامىلەمەن ىستەۋىمىز كەرەك» دەدى تىلشىلەردىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرگەن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆ. ونىڭ ايتۋىنشا, مەكتەپ وقۋشىلارى لاتىن الىپبيىنە دايىندىق بولىمىنەن باستاپ كوشەدى.
بۇل – تاريحي شەشىم
«دوستارىم! بۇگىن – ەرەكشە كۇن! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ لاتىن ءالىپبيىنىڭ جاڭا نۇسقاسىن بەكىتتى. بۇل – تاريحي شەشىم. ەل تالقىسىنان كەيىن ۇسىنىلىپ وتىرعان جاڭا نۇسقا – الەمدىك وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنان قالماۋ ءۇشىن جاسالعان يگى قادامداردىڭ ءبىرى. بارشاڭىزدى وسىناۋ قاسيەتتى كۇنمەن شىن جۇرەگىمنەن قۇتتىقتايمىن! دەرەكتەرگە سۇيەنەر بولساق, دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ كوبى وسى لاتىن قارپىن قولدانىپ كەلەدى. 1929 جىلعا دەيىن ەلىمىز اراب جازۋىن پايدالاندى. حح عاسىردىڭ باسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى اراب گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن توتە جازۋ ماسەلەسىن ۇسىندى. ال 1929-1940 جىلدار ارالىعىندا لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن ءالىپبيدى پايدالاندى. ەندى ءبىز قايتادان وسى جۇيەنى قولعا الىپ وتىرمىز. ياعني ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن بەكىتiلگەن لاتىن ءالىپبيىنىڭ جاڭا نۇسقاسى جاڭا تىنىس الىپ, ومىرىمىزگە جول تارتىپ كەلەدى دەگەن ءسوز! وسى يگى ىسكە بارشامىز ءبىر كىسىدەي اتسالىسايىق!». مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىندا وسىنداي پىكىر قالدىردى.
تولەن تىلەۋباي
