مۋزەي – مادەنيەت وشاعى, ول عىلىمي ورتالىق, حالىق مۇراسىن ساقتايتىن تاريح قويماسى. حالقىمىزدىڭ مادەني قۇندىلىقتارىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ, زەردەلەپ, تاريحىن زەرتتەپ, ناسيحاتتاپ وتىرعان بىردەن-ءبىر مادەني ورىن. مۇندا عاسىرلار بويعى تاريح جيناقتالىپ زەردەلەنەدى. مۋزەيگە كەلگەن ءاربىر ادام كونە داۋىردەن باستالاتىن تاريحى تەرەڭ كونە مۇرالاردى ءوز كوزىمەن كورىپ, قولىمەن ۇستاپ, سول داۋىرگە ساياحات جاساپ قايتادى. سوندىقتان مۋزەيدى رۋحانيات ورتالىعى دەۋىمىز – بىردەن-ءبىر ورىندى.
مىنە, بۇگىندە مۋزەي ءىسى سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن قىزمەتكەرلەردى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ اۆتورى, تاريحتىڭ بىلگىرى دەر ەدىم. مۋزەي سالاسى جۇمىسىنا بەرىلگەن جاس عالىم, تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, مۋزەيتانۋشى, يۋنەسكو/يكوم ساراپشى-مۇشەسى, «نۇر وتان» حدپ پارتياسىنىڭ مۇشەسى, ساناقۇلوۆا ءبيبىنۇر قانىمبايقىزىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. ول 5 ءساۋىر 1978 جىلى قىزىلوردا وبلىسىنداعى ارال اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ساناقۇلوۆ قانىمباي ورمانتايۇلى (1930-2010 ج.ج.) اناسى ساناقۇلوۆا قالقاش قولداسبايقىزى – 1937 جىلى تۋعان. ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى – ءبىر اكەدەن تۋعان سەگىز اعايىندى جانداردىڭ كەنجەسى. 1995-1999 ج.ج. قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءدارىس الىپ, ونىڭ تاريح جانە قۇقىقتانۋ ءپانى مۇعالىمى ماماندىعىن ۇزدىك باعامەن ءتامامدايدى. 1999-2001 جىلدار ارالىعىنا دەيىن قىزىلوردا قالاسىنداعى زاڭ كوللەدجىندە ساباق بەردى.
بۇگىندە جاڭا عاسىردىڭ جاڭا استاناسى, ەلىمىزدىڭ مادەني ورداسىنا اينالىپ, ۇلتتىق رۋحىمىز ۇلىقتالىپ, قازاقى ونەرىمىز ناسيحاتتالۋدا. كەزىندە ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا شىعارماشىلىق ۇجىممەن شەكتەلگەن قالانىڭ رۋحاني الەمى كەڭەيىپ, تالانتتار توعىسقان ولكەگە اينالدى. سول تولقىنمەن ىلەسكەن ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى ءوزىنىڭ ەڭبەك جولىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن 2000 جىلعى 27-ءشى قازاندا قۇرىلعان قر پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىنان باستادى. وندا ورتالىقتىڭ قازاقستان تاريحى بولىمىنە عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ قابىلداندى. ءوزىنىڭ العىرلىعىمەن, ساۋاتتىلىعىمەن اكىمشىلىك نازارىنا ىلىگىپ, 2004 ج «قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحى» سەكتورىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدى. 2005-2007 ج.ج. مۋزەيدىڭ قور ساقتاۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى مىندەتىن اتقاردى. 2007-2009 ج.ج. ورتالىقتىڭ باس قور ساقتاۋشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالادى. 2009-2012 ج.ج. ماۋسىم ايىنان باستاپ, قر پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ مۋزەي جانە عىلىمي جۇمىستارى جونىندەگى ورىنباسارى قىزمەتىنە بەكىتىلەدى.
ءسويتىپ, ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, م.جولداسبەكوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن مۋزەي زالدارىنىڭ قۇرىلۋ ەكسپوزيتسياسىنا, قور قويماسىنىڭ قايتا جاساقتالۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسىپ, اتسالىستى. مۋزەيتانۋشى مامان رەتىندە مۋزەي ءىسىنىڭ جۇمىستارىن سالا-سالاعا جۇيەلەدى. مۋزەي ەكسپوزيتسياسى مەن قور قويماسىنداعى جادىگەرلەر تۇگەلدەي ەسەپكە الىنىپ, باقىلاۋ جۇمىستارى بەكىتىلدى. ماسەلەن, بەرەل قورعانىنان تابىلعان جادىگەرلەردى, ەسىك قورعانىنان تابىلعان التىن ادام رەكونسترۋكتسياسىن ارنايى ەكسپوزيتسياعا قويۋ جۇمىستارىنا بەلگىلى عالىم ارحەولوگ ز.ساماشەۆ جانە رەستاۆراتور ق.التىنبەكوۆپەن بىرىگىپ, ايانباي ەڭبەك ەتتى. ورتالىقتىڭ مۋزەي قورى قازاق حاندىعىن بەينەلەيتىن جادىگەرلەرمەن تولىقتى. وعان دالەل – ابىلاي حاننىڭ شاپانى (1711-1781ج.ج.), جاڭگىر حاننىڭ جۇبايى فاتيما حانىمنىڭ كامزولىنىڭ كوشىرمەسى. سونىمەن قاتار بيلەردىڭ, باتىرلاردىڭ مۇرالارىن جيناقتاۋ جۇمىستارىمەن اينالىستى. ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى ەكسكۋرسياعا كەلگەن مارتەبەلى قوناقتارعا, مەملەكەت باسشىلارىنا, لاۋازىمدى تۇلعالارعا جانە ت.ب. كەلۋشى كورەرمەندەرگە كورمە زالدارىنا قويىلعان جادىگەرلەردى سوناۋ ساق ءداۋىرى قازاق تاريحىمەن ۇشتاسىپ جاتقانىن, مادەنيەتىمىزدىڭ ساباقتاسىپ جاتقانىن اسقان شەبەرلىكپەن, ساۋاتتىلىقپەن ايتىپ كورسەتە ءبىلدى. ورتالىقتىڭ مادەني ءىس-شارا جۇمىستارىنا ايانباي ەڭبەك ەتتى.
ساناقۇلوۆا ءبيبىنۇر ءوزىنىڭ ەڭبەكقورلىعىمەن, تالانتىمەن, بىلىمدىلىگىمەن قاتارداعى قىزمەتكەردەن عىلىم دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلدى. بەلگىلى عالىم, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور حانگەلدى ءابجانوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن وتان تاريحى (قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحى) ماماندىعى بويىنشا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مۋزەي قۇرىلىسى مەن قىزمەتى (1991-2004 ج.ج.)» تاقىرىبىندا كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاپ, تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى دەگەن عىلىمي دارەجەسىن الدى.
2014 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ, ءبيبىنۇر ساناقۇلوۆا ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن «تاۋەلسىزدىك سارايى» مكقك ديرەكتورىنىڭ شىعارماشىلىق, مۋزەي جانە كورمە جۇمىستارى جونىندەگى ورىنباسارى مىندەتىن اتقارىپ كەلدى. بويىنا مول تاجىريبە جيناقتاعان ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى تاۋەلسىزدىك سارايىندا وزىنە بەكىتىلگەن جۇمىستاردى جاتسىنباي بىردەن الىپ, ءوزىنىڭ قاراپايىم مىنەزىمەن ۇجىمعا بىردەن ءسىڭىسىپ كەتتى. سارايعا كەلگەن مارتەبەلى, لاۋازىمدى قوناقتاردى جوعارعى دارەجەدە قارسى الىپ, كوپتەگەن كورمەلەردى وتكىزدى. اتاپ ايتساق, «قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى», «ج.تاشەنەۆتىڭ-100 جىلدىعىنا» ارنايى عىلىمي-كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىردى, استانا قالاسىنىڭ سۋرەتشىلەر وداعىمەن بىرىگىپ, «تۇركيادان – قازاقستانعا, استانادان – ىستامبۇلعا» اتتى ت.ب. كورمەلەر ۇيىمداستىردى.
سونداي-اق, ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى مۋزەي ءىسى جۇمىستارى بويىنشا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ, تاجىريبە الماسىپ, كوپتەگەن شەت مەملەكەتتەرىندە: 2006 ج. ەگيپەت اراب رەسپۋبليكاسىندا (كاير ق.) «مادەني مۇرانى قورعاۋ» تاقىرىبىندا ۇيىمداستىرىلعان ارنايى كۋرسقا قاتىسىپ, حالىقارالىق سەرتيفيكات الدى. 2009 ج. رەسەي فەدەراتسياسى (ماسكەۋ ق.) ونەر مادەنيەت جانە تۋريزم سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ اكادەمياسىنىڭ «حالىقارالىق مۋزەيتانۋ ستۋدياسىنىڭ» ارنايى وقۋ كۋرسىنان ءوتىپ, كۋالىك, سەرتيفيكات الىپ شىعادى. سونداي-اق, اقش (نيۋ-يورك), گەرمانيا (بەرلين ق.) ت.ب. قالالارىندا تاريحي ماڭىزى جوعارى حالىقارالىق كورمەلەر ۇيىمداستىرادى.
2006 جىلى قىركۇيەك ايىندا بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىنىڭ اشىلۋىنا وراي «ساق قورعانىنىڭ قازىناسى» اتتى كورمەنىڭ ۇيىمداستىرۋشى بولدى.
2010 ج. قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ حالىقارالىق «ەۋرازيالىق كونگرەسس» جانە «تۇرىك دۇنيەسى اكادەمياسىنىڭ» جۇمىستارىنا بەلسەنە قاتىسقانى ءۇشىن العىس حاتپەن جانە 2010 ج. ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ رەكتورىنىڭ العىس حاتتارىمەن ماراپاتتالدى.
2010 ج. استانا قالاسىنداعى VII-ءشى ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ءسامميتىن وتكىزۋگە بەلسەندى قاتىسقانى ءۇشىن قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ العىس حاتىمەن, 2011 جىلى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 20 جىل» مەرەيتويلىق مەدالىمەن ماراپاتتالادى.
2008 جىلى استانا قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ العىس حاتىمەن, 2007-2010 ج.ج قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ەكى مارتە گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى.
ءبيبىنۇر قانىمبايقىزى مۋزەي سالاسىندا اسا ماڭىزدى تاريحي كورمەلەر ۇيىمداستىرىپ, حالىقارالىق دەڭگەيدە ناسيحاتتالۋىنا زور ۇلەس قوسقانى ءۇشىن 2008 جىلى استانا قالاسى الماتى اۋدانى «نۇر وتان» حدپ فيليالىنىڭ توراعاسى اتىنان قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى. 2015 جىلى مۋزەي ءىسى جۇمىسىنا ارنايى حالىقارالىق مۋزەيلەر وداعى يكوم قازاقستاننىڭ توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالىندى.
ساناقۇلوۆا ءبيبىنۇر ەڭبەك پەن عىلىمدى قاتار ۇستاپ, شاكىرتتەر تاربيەلەپ, ءوز ماماندىعىنان اسپيرانتتارعا وپپونەنت تە بولا ءبىلدى. مۋزەي ءىسى جۇمىسى بويىنشا جيىرماعا جۋىق عىلىمي ماقالالاردىڭ اۆتورى. اتاپ ايتساق, «مۋزەي جادىگەرلەرىمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ جاڭاشا جانە ءداستۇرلى تۇرلەرى», «مۋزەي قورىن ۇيىمداستىرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى», «كونتسەپتۋالنوە سودەرجانيە مۋزەيا يستوري سيستەمى وبرازوۆانيا كازاحستانا», «قازاقستانداعى قازىرگى مۋزەي قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى», «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مۋزەيلەرىندەگى حالىقارالىق بايلانىستار», «مۋزەيلەر ءپاتريوتيزمدى قالىپتاستىرادى», «جاھاندانۋ ۇردىسىندەگى مۋزەيلەر ءرولى» اتتى ماقالالارىمەن قاتار, قازاق راديوسىمەن تەلەارنالارىنا ونەر مەن مادەنيەت تاقىرىپتارىنا بەرگەن سۇحباتتارى ءوز الدىنا.
بيبىنۇرمەن 2005 جىلى پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىندا ەڭبەك جولىمىز بىرگە باستالىپ, وسى ۋاقىتقا دەيىن تاۋەلسىزدىك سارايىندا بىرگە قىزمەتتەس بولىپ كەلدىك. ءوز ىسىنە ادال, وتە ساۋاتتى, جۇمىسىنا وتە مۇقيات, جاۋاپكەرشىلىگى مول, وتكىر ءتىلدى, سوزىنە ءىسى ساي, قوس ءتىلدى قاتار مەڭگەرگەن اقكوڭىل, كەڭپەيىلدى, كورىكتى جارقىراعان جان ەدى. ءالى دە جەتەر بيىگى, الار اسۋى بار ەدى. اسىرەسە, مۋزەي ءىسى سالاسىنا دەگەن ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز بولاتىن.
اۋىر دەرت وعان بايقاۋسىز كەلدى. اۋرۋعا قارسى تۇرىپ, سوڭعى ساتكە دەيىن ونى جەڭەتىنىنە سەنىمدى بولدى. ول نەبارى 38 جاسقا عانا اياق باستى. باقيلىق بولاردان بۇرىن ارىپتەستەرىمەن سويلەسىپ تۇردى. ءوزىن وتە اۋىر سەزىنگەنىمەن, ءومىرىنىڭ سوڭعى مينۋتتارىنا دەيىن ەش جاسىمادى.
جاتقان جەرىڭ جايلى بولسىن, ارىپتەسىم ءبيبىنۇر! ءفاني عۇمىرىڭداعى يگى ىستەرىڭ باقي ومىرىڭدە ساۋابىنا جازىلسىن. جارقىن بەينەڭ جۇرەگىمىزدىڭ تورىندە ماڭگى ساقتالادى. قوش بول, اياۋلى ءبيبىنۇر!
ارىپتەسىڭ, جاۋباسوۆا تىلەۋكەش باحريدەنقىزى ف.ع.ك., ونەرتانۋشى
