قازىرگى كەزەڭدە الەم بويىنشا كوشى-قون, ونىڭ ىشىندە جاستار كوشى-قونى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. بۇگىنگى كۇنى ءتۇرلى ساياحاتتارعا اتتانۋ, الەمنىڭ كەز كەلگەن جەرىنە كوشۋ نەمەسە تۇرعىلىقتى جەرلەرىن وزگەرتۋگە مۇمكىندىكتەر مەن جاعدايلار بارشىلىق. تەك سوڭعى شيرەك عاسىردا دۇنيە جۇزىندەگى كوشى-قون كولەمى 2,5 ەسەگە وسكەن; الەمدەگى ميگرانتتار سانى 250 ميلليوننان اسادى.
كوشى-قون قوزعالىسىنىڭ نەگىزگى قاتىسۋشىلارى – 16 جاستان 35 جاسقا دەيىنگى ازاماتتار. ورتالىق ازيا ەلدەرى بويىنشا, 2017 جىلى قازاقستاندا 14-29 جاس ارالىعىنداعىلار جالپى تۇرعىنداردىڭ – 25%, قىرعىزستاندا 14-35 جاس ارالىعىنداعىلار – 33%, وزبەكستان مەن تاجىكستاندا 18-24 جاس ارالىعىنداعىلار 31%-دى قۇراعان. تۇرعىنداردىڭ ءدال وسى بولىگى – كوشى-قون لەگىنە بەلسەندى قاتىساتىندار. الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر قورىتىندىلارى, جوعارىدا اتالىنعان ەلدەردىڭ جاستارى ءوزارا ىنتىماقتاستىققا بەيىم ەكەندىكتەرىن كورسەتكەن.
دامىعان ەلدەردەگى ميگرانتتار 5 پايىزدان 10 پايىزعا دەيىن وسكەن. بۇگىنگى كۇنى ميگرانتتار سانى كۇن سايىن ارتىپ كەلەدى. مۇنداي كوشى-قون قۇبىلىسىنا ۇڭىلەر بولساق, وعان اسەر ەتەتىن سەبەپتەر دە ءارتۇرلى.
ءبىرىنشى سەبەپ. ءار قۇرلىقتا حالىق سانىنىڭ ءوسۋى ارقالاي. اسىرەسە, سوڭعى كەزەڭدەردە تۋ كورسەتكىشى جوعارى مەملەكەتتەردىڭ تۇرعىندارىنىڭ تۋ كورسەتكىشى تومەن ەلدەرگە قونىس اۋدارۋى ءجيى كەزدەسەدى. ونىڭ دا العىشارتتارى بار: جۇمىس تابۋ, ءبىلىم الۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋ جانە وعان قول جەتكىزۋ ماقساتى الدا تۇرادى.
ەكىنشى سەبەپ. الەم بويىنشا مەملەكەتتەردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ الەۋەتى مەن مۇمكىندىكتەرىنىڭ ارتۇرلىلىگى. قوعامنىڭ كوشى-قون لەگىندە بەيىمدەلۋ قابىلەتى نەعۇرلىم جىلدام جاستار سوڭعى اقپاراتتى مالىمەتتەرگە كوپ نازار سالادى جانە تاڭداۋ جاساعاندا نەعۇرلىم دامىعان ەلدەرگە نازار اۋدارادى.
ءۇشىنشى سەبەپ. ەۋروپالىق تۇرعىنداردىڭ كارىلەنۋ ۇدەرىسى جەدەلدەي ءتۇستى. كەيبىر بولجامدار بويىنشا, 2025 جىلعا قاراي الەم تۇرعىندارىنىڭ 47%-ى زەينەتكەرلەر بولۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپ بار. بۇگىنگى كۇنى ەۋروپالىق مەملەكەتتەر زەينەتكەرلەر ءۇشىن جاقسى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتە المايدى. افريكادا, كەرىسىنشە, تۇرعىندار قۇرامى جاس. جۇمىسپەن قامتۋ مۇمكىندىكتەرى بار ەۋروپا ەلدەرىنە قاراي قونىس اۋدارۋشىلار, بوسقىندار لەگى كوبەيۋى مۇمكىن. ءبىر قاراعاندا كوشى-قون ءۇردىسى ەشقانداي قيىندىق تۋدىرمايتىن, اۋىر زارداپتارى جوق سەكىلدى بولىپ كورىنەدى. بىراق ءمان بەرسەك, ونىڭ كۇردەلى ەكەندىگى ايقىندالادى. كوشى-قوننىڭ جاعىمدى جانە جاعىمسىز سالدارى بار. جاعىمدى قالىپ تۋدىراتىن تۇسى, ميگرانتتار ەكى ەل ءۇشىن دە پايدالى. ءوز ەڭبەگىمەن تاپقان قارجىمەن وتباسىلارىن اسىرايدى. باسقاشا ايتقاندا, وتباسىلارىنا اقشا جىبەرىپ قارجىلاي كومەكتەسەدى. ال ميگرانتتار جۇمىس ىستەيتىن ەلدەر, ادەتتە, اقشا اۋدارىمدارىن ۇسىنۋدان پايدا كورەدى. ميگرانتتاردىڭ جيناقتاعان تاجىريبەسى مەن كاسىبي داعدىلارىن ءوز ەلدەرىنە قايتا ورالعاندا پايدالاناتىنىن دا نازاردان تىس قالدىرۋعا بولمايدى. ءوز ءبىلىمىن ولار باسقالارمەن ءبولىسىپ, كۇندەلىكتى ومىردە بەلسەندى تۇردە قولدانا الادى.
كوشى-قوننىڭ جاعىمسىز كورىنىس بەرەتىن دە ساتتەرى بولادى. ميگرانتتار وزدەرىمەن بىرگە ادەت-عۇرىپتارىن, ءدىنىن, داستۇرلەرىن دە سول ەلگە اكەلەدى. ولار كەلگەن ەلدەردىڭ ورنىققان وزىندىك سالت-داستۇرلەرى بولادى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى, كەيبىر ەلدەردىڭ بايىرعى تۇرعىندارى مەن وزگە ەتنيكالىق توپتار اراسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىكتىڭ پايدا بولۋى جونىندە حابارلاردى دا ەستيمىز. ەگەر مۇنداي ماسەلەلەر دەر كەزىندە شەشىمى تابىلىپ, قاراستىرىلماسا, ۋاقىت وتە مۇنداي تۇسىنبەۋشىلىك كەيىن ۇلكەن قاقتىعىستاردى تۋدىرۋى مۇمكىن. قازىرگى تاڭدا كوشى-قون, ونىڭ ىشىندە زاڭسىز كوشى-قون (بوسقىندار جاعدايى) ەۋروپانىڭ كەيبىر ەلدەرى ءۇشىن ۇلكەن داۋلى ماسەلەگە اينالدى. مىسالى, ۇلىبريتانيا, گەرمانيا, فرانتسيا, يتاليا كوپتەگەن ميگرانتتاردى قابىلداپ, ولاردىڭ ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك جاسادى جانە جۇمىسقا ورنالاستىردى. بىراق ۋاقىت وتە كەلە, زاڭسىز كوشى-قون لەگى بايقالا باستادى. وسىنىڭ كەسىرىنەن قىلمىس دەڭگەيى, ناشاقورلىق جانە باسقا دا ۇدەرىستەر اۋقىمى ءوستى. الايدا بۇل كوشى-قون لەگى توقتايدى دەگەن ءسوز ەمەس. ول – الەمدە قالىپتاسقان ۇدەرىس. جالپى ءبىر قاراعاندا, جاستاردىڭ كوشى-قونى جاقسى ءۇمىت تۋدىرمايتىنداي بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ويتكەنى كوپتەگەن جاسوسپىرىمدەر ءوز ەلىنەن, ءتىپتى قۇرلىعىنان تۋعان وتانىن تاستاپ كەتىپ بارا جاتقاندا, الدىندا نە كۇتىپ تۇرعانىن تۇسىنبەيدى. ال كەيبىر جاسوسپىرىمدەر وزدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن اسىرا باعالاپ, جاڭا ومىردە ءبارىن دە وزدەرى ىستەۋ كەرەك ەكەندىكتەرىن ەسكەرمەي جاتادى. بىراق بارلىق جاعداي بىردەي ەمەس.
بۇگىنگى كۇنى جاستار مەن ەرەسەكتەردىڭ كوشى-قونى وڭاي جانە قاۋىپسىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كوپتەگەن مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق ءوزارا كەلىسىم شارالارى قابىلدانۋدا. مىسالى, ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ساياساتى شەتەلدىكتەردى بايىرعى حالىقتاردىڭ قۇندىلىقتارىنا تارتۋعا باعىتتالعان. كەيبىر ەلدەردە, مىسالى, گەرمانيادا, كوشىپ-قونۋشىلار ءۇشىن ءتۇرلى جوبالار جۇزەگە اسىرىلۋدا, سونىڭ ىشىندە قوسىمشا تىلدىك كۋرستار جۇرگىزىلەدى. ازاماتتىق بەرۋ جۇيەسى دە جەڭىلدەتىلدى. بۇرىن شەت ەلدە ازاماتتىق الۋ ءۇشىن, سول ەلدە شامامەن ون بەس جىل ءومىر ءسۇرۋ قاجەت بولاتىن. قازىر سەگىز جىلعا قىسقارتىلدى. جاستار ءۇشىن قازىرگى ۋاقىتتا ءوزارا تاجىريبە الماسۋ مەكتەپتەرى جۇمىس ىستەيدى. وعان قوسا, جاس بۋىنعا اتا-اناسىز باسقا ەلگە بارۋعا دا مۇمكىندىك بار. مۇنداي ۇردىستەر جاسوسپىرىمدەردى جاستايىنان تاۋەلسىز جانە جاۋاپتى بولۋعا يتەرمەلەيدى. ولار شەت تىلدەرىن ۇيرەنەدى, وزگە ەلدەردەگى زامانداستارىمەن تانىسادى.
قازاقستان ءۇشىن كوشى-قون لەگىنىڭ وتە بەلسەندى بولعان تۇسى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى ون جىلدىعى بولاتىن. جالپى ساراپتامالىق مالىمەتتەردە قازاقستاننان 4,1 ملن ادام كوشىپ كەتكەندىگى, تۇرعىندار اراسىنان بىلىكتىلەر, اقىل-وي يەلەرى كەتكەندىگى, ال ەلگە كەلگەندەردىڭ بىلىكتىلىگىنىڭ تومەندىگى العا تارتىلدى. مۇنىڭ نەگىزگى سەبەبىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكانىڭ تومەندەۋى, كەدەيلەنۋمەن قاتار, الەۋمەتتىك كوتەرىلۋ ساتىلارىنىڭ جوقتىعىمەن, تىلدىك فاكتور, ترايباليزم جانە باسقالارمەن بايلانىستىرۋ باسىم بولدى.
راسىندا, كەڭەس وداعى قۇلاعاننان كەيىنگى جاعداي قالاي ەدى؟ ءبىر ساتتە تاۋەلسىز ەلدىڭ ەكونوميكاسى ورلەپ كەتۋى مۇمكىن بە ەدى؟ ارينە, مۇمكىن ەمەس. 1990-شى جىلداردىڭ باسىندا تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتتىگىن ورناتۋ كۇن تارتىبىندە تۇردى. ءدال وسىنداي قيىن تۇستا قازاقستاندا تەحنيكا مەن تەحنولوگيانى مەڭگەرگەن, جوعارى بىلىكتى ماماندار وزگە ۇلت وكىلدەرى بولاتىن. ولار ەلگە قاجەت ەدى. الايدا ولاردىڭ باسىم بولىگى تاريحي وتانىنا قايتۋعا تاڭداۋ جاسادى. وسىلايشا 1990-شى جىلداردىڭ باسىندا قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا قاجەتتى ينجەنەر-تەحنيكتەر, دارىگەر, مۇعالىمدەر وتباسىلارىمەن ءوز وتاندارىنا كوشتى. مۇنداي كوشى-قون لەگىنە قارسى تۇرۋ, ادىلەتسىز بولار ەدى. سەبەبى ولار 1920-1950 جىلدار ارالىعىنداعى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ وكىلى بولاتىن. ەندەشە, مۇنداي تاريحي كوشتى قازاقستانداعى ترايباليزممەن بايلانىستىرۋ ەشقانداي سىن كوتەرمەيدى.
ناقتىراق ايتساق, 1991-2008 جىلدار ارالىعىندا حالىقارالىق كوشى-قون بويىنشا رەسپۋبليكاعا 1 294,5 مىڭ يمميگرانت كەلىپ, 3 331, 1 مىڭ ەميگرانت شەكارا استى. بۇل كەزەڭدە تۇرعىندار كوشى-قونىنىڭ تەرىس ايىرىمى 2 036,6 مىڭ ادامدى قۇرادى. قازاقستاننان قونىس اۋدارۋ نەگىزىنەن, رەسەي, ۋكراينا, بەلارۋس جانە گەرمانيا ەلدەرىنە باعىت الدى. سىرتقى كوشى-قوننىڭ نەگىزگى سەبەبى (ەڭبەك كوشى-قونىن ەسەپكە الماعاندا): تاريحي وتانىنا قايتا ورالۋ, وزدەرىنىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن جاقسارتۋعا تالپىنۋشىلىق, مۇمكىندىكتەرىن ىسكە اسىرۋ جانە باسقا.
قازىرگى كەزەڭگە دەيىن كەيبىر ساراپشىلار قازاقستاننىڭ تەرىسكەي ءوڭىرى تۇرعىندارىنىڭ سىرتقا كوشۋىن, ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى, ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ, الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ ماسەلەلەرىنىڭ تومەندىگىمەن تىكەلەي بايلانىستىرادى. ادام ءومىرىنىڭ ءمانى بولاتىن جوعارىداعى فاكتورلاردى العا تارتقان دۇرىس. الايدا قازىرگى جاھاندىق اۋقىمداعى داعدارىستار اياسىندا قازاقستاننىڭ وعان قارسى شارالارى مەن ءىس-قيمىلداردى ەسكەرمەۋگە بولمايدى. بىرىنشىدەن, ەل ىشىندەگى باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋعا نەگىزدەلگەن ءتۇرلى وقۋ ورىندارى مەن ءوندىرىس, تەحنولوگيالىق دامۋ قاجەتتىلىكتەرىن قولعا الىنعانىن دا ەسكەرۋ قاجەت.
ەكىنشىدەن, سولتۇستىك ءوڭىر تۇرعىندارى ىشىندە تاريحي وتانىنا كوشۋ لەگى ءالى دە تولاستامايدى. ولاردىڭ باسىم بولىگى – قازاقستاننان كاسىبي ءبىلىم الىپ, مامان رەتىندە قونىس اۋدارىپ جاتقاندار. قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك, رەسەيگە ەميگراتسيا 2012 جىلدان 2017 جىل ارالىعىندا جىل سايىن 22 مىڭداي ادامدى قۇراعان.
ساراپتاما قورىتىندىلارى بويىنشا ەلدەن شەتەلگە كەتىپ جاتقان ازاماتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى تاريحي وتانىنا نەمەسە ينتەللەكتۋالدى الەۋەت جيناعاندار تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا كوشكەن. جانە ولاردىڭ 90 پايىزى تاريحي وتانىنا كوشكەن. بۇل – بىرىنشىدەن. ەكىنشىدەن, كوشى-قونعا قاتىسۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى – ەڭبەككە جارامدى قازاقستاندىقتاردىڭ بەلسەندى بولىگى (شامامەن 30-34 جاستاعىلار). ۇشىنشىدەن, 2012-2017 جىلدارداعى سىرتقى كوشى-قوننىڭ تەرىس ايىرىمى ورتاشا ەسەپپەن 10 مىڭ ادامدى عانا قۇراعان. وسى جىلدارداعى تابيعي ءوسىمدى ەسەپكە الار بولساق, (جىل سايىنعى 259 مىڭ ادام ءوسىمى), بۇل جالپى تۇرعىندار سانىنىڭ كەمۋىنە اسەر ەتە المايدى.
ەلدەگى ستۋدەنت جاستاردىڭ كوشى-قون ءۇردىسى بويىنشا جەكە ءمان بەرۋ قاجەتتىلىگى ارتىپ وتىر. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا قازاقستاننان رەسەيگە جىل سايىن 12,5 مىڭ ستۋدەنت وقۋعا اتتاناتىندىعى, سول سياقتى 78 مىڭ قازاقستاندىقتىڭ رەسەيدە وقيتىندىعى جونىندە مالىمەت بار. قۋانتارلىعى, قازاقستاندىق جاستاردىڭ باسىم بولىگى ءوز بولاشاقتارىن قازاقستانمەن عانا بايلانىستىرادى. جاستار ىشىندە, ەتنوستار ىشىندە ورىستاردىڭ رەسەيدى تاڭداۋى زاڭدىلىق بولىپ تابىلادى, سوندىقتان 67,2%-ى جاستار ءوز تاريحي وتاندارىنا قايتىپ ورالعىلارى كەلەتىندىگىن مالىمدەگەن. شەتەلدە بولعان قازاق جاستارىنىڭ ىشىندە بولاشاقتا وزدەرىن اقش-تا كورگىسى كەلەتىندەر دە بار. رەسپۋبليكانىڭ قوستاناي, شىعىس قازاقستان, قاراعاندى جانە باتىس قازاقستان وبلىستارى باسقا وڭىرلەرىمەن سالىستىرعاندا, جوعارى ەميگراتسيالىق كورسەتكىشتى ايماقتار بولىپ تابىلادى. ءدال وسى جاستاردىڭ بولىگى بولاشاقتا سىرتقى كوشى-قونعا باسىمدىلىق بەرۋى مۇمكىن.
قازاقستاندىق جاستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى «بولاشاق» باعدارلاماسى تۋرالى عانا اقپاراتتانعان. الەمدىك اقپاراتتاردى يگەرۋگە قابىلەتتى جاستاردىڭ, وتاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى تاراپىنان جاسالىنىپ جاتقان ءىس-قيمىلداردان حابارى بولماۋى, وتاندىق اقپاراتتاندىرۋداعى كەمشىن تۇستاردى بىلدىرەدى. جاستاردىڭ العا ۇمتىلۋى, بولاشاعىن ويلاۋى – زاڭدىلىق. ەگەر قازىرگى جاعدايدا جوو-دا ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسى تاجىريبەلىك جۇمىستارمەن ۇشتاستىرىلىپ, بەلگىلى بىلىكتىلىك دەڭگەيى ناقتىلانباسا, جاستار تۇراقتامايدى. زامان جاستاردى باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا ۇيرەتىپ وتىر. ولار وزدەرىنىڭ بولاشاعىن تاجىريبەلى مامان بولۋمەن, جوعارى جالاقى, جايلى تۇرمىسپەن عانا بايلانىستىرادى. جاستاردىڭ شاعىن جانە ورتاشا كاسىپپەن اينالىسۋىنا زاڭنامالىق نەگىزدەر جانە مەملەكەت تاراپىنان قامقورلىق, قارجىلاندىرۋ كوزدەرى ويلاستىرىلۋى ءتيىس. سوندا عانا جاستار كاسىپتەرىن دوڭگەلەتەدى.
ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا, 2016 جىلى قازاقستاننان سىرتقا كەتكەندەر سانى 34 965 ادامدى قۇرادى, 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا 16,4 پايىزعا ارتقان. ونىڭ ىشىندە: رەسەيگە – 28677, گەرمانياعا – 2637, بەلارۋسياعا – 393, اقش-قا – 228, پولشاعا – 173, كاناداعا – 168 ادام. مۇنى كەيبىر ساراپشىلار لاڭكەستىك ارەكەتتەر جانە اقشانىڭ قۇنسىزدانۋىمەن بايلانىستىرادى. ەگەر جاھاندىق اۋقىمداعى مۇنداي كەلەڭسىزدىكتەردى ەسكەرەتىن بولساق, جوعارىداعى نەگىزدەۋلەردى باسقاشا قاراستىرۋعا بولادى. ياعني, جىل سايىن جوعارىداعى اتالعان مەملەكەتتەرگە قازاقستاننان ماگيسترانتتار, دوكتورانتتار, تاعىلىمداما الۋعا كەتەتىندەردى دە ەستەن شىعارماعان ءجون.
ەۋرازيالىق كەڭىستىكتە دە قازاقستاندىق جاستاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى, ولاردىڭ ەركىن كوشى-قونىنا اسەر ەتەتىندىگىن ەسكەرگەن ابزال.
قاراستىرىلعان ماسەلەنى قورىتىندىلاساق, ورتالىق ازيا ەلدەرى ايماعىنىڭ دامۋىنا بىردەن-ءبىر اسەر ەتۋشى – جاستاردىڭ, ياعني جاس ۇرپاقتىڭ جاڭاشا كوزقاراسى باسىمدىلىققا يە. ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ, الەۋمەتتىك سالالارعا, ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا قارجى قۇيۋ – ادامي قۇندىلىقتى ورنىقتىرۋعا ىقپال جاسايدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە اقپاراتتىق تەحنولوگيا, روبوت تەحنيكاسى, نانوتەحنولوگيا, تەحنيكالىق, اۋىل شارۋاشىلىعى سالالارىنىڭ ماماندارى سۇرانىسقا يە. مۇنداي سۇرانىستاعى ماماندىقتارعا جوعارى وقۋ ورىندارى گرانتتارىنىڭ قۇنىن ۇلتتىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ گرانتتارى دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرۋ جوسپارلانىپ وتىر. دەمەك, مەكتەپ تۇلەكتەرى ەلدەن تىس شىقپاي-اق بىلىكتىلىك الۋعا قولجەتىمدىلىك ارتادى دەگەن ءسوز. ماسەلە مەكتەپ تۇلەكتەرىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن يگەرۋىندە. ءبىلىم دەڭگەيىنە باسەكەلەستىك – جالپى الەمدىك ترەند.
قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق جانە مەملەكەتتىك ارنايى باعدارلامالى اياسىنداعى جوبالار – «ديپلوممەن اۋىلعا!», «ماڭگىلىك ەل جاستارى – يندۋسترياعا» اتتى الەۋمەتتىك جوبا شەڭبەرىندە «سەرپىن – 2050» ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى قولعا الىندى. 2014-2016 جىلدارى رەسپۋبليكانىڭ بەس وڭىرىندەگى 11 مىڭ جاس, ەلدىڭ سەگىز وبلىسىنداعى 22 جوو مەن 54 كوللەدجىندە ءبىلىم الدى.
قازىرگى كەزەڭدە جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردىڭ ەلىمىزدە شەشىمىن تابۋعا تالپىنىستار بار. ونىڭ ءبىرى – 2018 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنداعى مەملەكەت باسشىسىنىڭ «بەس الەۋمەتتىك باستاماسىنا» قاتىستى حالىققا ۇندەۋى. قوعامنىڭ الەۋمەتتىك بىرلىگىنە نەگىزدەلگەن, ەل يگىلىگى ءۇشىن ىسكە اسىرىلاتىن جوبالار قولعا الىنۋدا. بۇل بويىنشا جاستاردىڭ باسپانا الۋىنا, وتباسىن اسىراۋ ءۇشىن شاعىن بيزنەسپەن اينالىسۋىنا, جوعارى ءبىلىم الۋدىڭ قولجەتىمدى بولۋىنا جاڭا مۇمكىندىكتەر كوكجيەگى اشىلدى. قارمانعان قالىس قالمايتىنى ايقىن. بۇل ماسەلەلەر الداعى جاستار جىلىندا قولعا الىنىپ, شەشىمىن تابادى دەپ ويلايمىز.
قۇندىزاي ەرىمبەتوۆا,
مەملەكەت تاريحى
ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى
عىلىمي قىزمەتكەرى,
تاريح عىلىمدارىنىڭ
كانديداتى
