حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە, بىرلىگى مەن تىرلىگى جاراسقان قازاقستان بۇگىندە جاستار ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ ىسىندە كوپ ەلدەرگە ۇلگى دەگەندى العا تارتادى. دەي تۇرعانمەن, ەلىمىزدە جاستار ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىلە قالدى دەسەك, جالعان ايتقاندىق بولار. جاستار جايى ءالى دە بولسا ءجىتى نازار اۋدارالىق دەڭگەيدە ەكەنى ءسوزسىز. قوعامنىڭ قوزعاۋشى كۇشى – جاستار دەسەك, ولاردىڭ جاعدايىن قولعا الماي, الداعىنى بولجاۋ قيىن. وسى ورايدا, جۇمىسسىزدىق, باسپانا ماسەلەسى, جاس وتباسىلار جاعدايى جانە تاعى باسقا دا وزەكتى پروبلەمالار جونىندە استانا قالاسى جاستار ساياساتى ماسەلەلەرى باسقارماسىنىڭ باسشىسى تالعات راحمانبەردىمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
– تالعات ابايۇلى, باسقارمانىڭ قۇرىلعانىنا ءبىر جىل بولدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا جاستار ساياساتىنا قاتىستى ناقتى جۇزەگە اسىرىلعان قانداي باعدارلامالاردى ايتا الاسىز؟
– بۇگىندە كەيىنگى تولقىنعا ارتىلار جاۋاپكەرشىلىك جۇگى مول. وسىنى ەسكەرىپ, ءبىز جالىندى جاستاردىڭ قوعامداعى بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا كوپتەگەن شارالاردى قولعا الدىق. ماسەلەن, باسقارما قۇرىلعالى قالا كولەمىندە 50-دەن اسا ءىرى ءىس-شارا وتكىزدىك. ولاردىڭ ءبىرىنشىسى «ستۋدەنتتىك كوكتەم» – قالاداعى جوعارى جانە ورتا ارناۋلى ءبىلىم مەكەمەلەرى ستۋدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن كوركەمونەرپازداردىڭ مەرەكەسى. ايتايىق, ەلورداداعى 86 مىڭ ستۋدەنتتىڭ 3 مىڭنان استامى – ونەرپاز جاستار. وسى ارقىلى ءورشىل ورەندەردىڭ باسىن قوسىپ, قوعامدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدى كوزدەدىك. ستۋدەنتتەر قاتارىنا قابىلداۋ ءراسىمى دە جاستاردىڭ تاراپىنان قولداۋ تاپتى. ءاربىر جاس استاناعا كەلگەنىن سەزىنۋى ءۇشىن ءجىتى كوڭىل ءبولىپ, وڭ-سولىن تانىپ بىلمەگەن 18 جاستاعى بالانىڭ ويىن بىلمەككە ءتۇرلى كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىردىق. بۇل شارانىڭ ماقساتى ستۋدەنت جاستار اراسىندا شىعارماشىلىق الەۋەتتى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. جاستارعا كاسىپتىك باعدار بەرۋ جوباسى دا وتە قاجەت نارسە. ولاي دەيتىنىمىز – استانا جاس قالا. قۇرىلىس, ءوندىرىس دامۋ ۇستىندە. ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن بىرنەشە مەملەكەتتىك باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. وعان قىرۋار قارجى بولىنۋدە. ال, سونى جۇزەگە اسىراتىن ماماندار جوقتىڭ قاسى. سوندىقتان وسى ماسەلەنى باسشىلىققا الىپ, الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزدىك. بۇل باعدارلاما اياسىندا قالاداعى 80 مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى ەڭبەك كۇشىنە ءزارۋ ۇيىمدارمەن كەزدەستى. ەكى تاراپ تا ءبىر-بىرىنە مۇقتاج. جاستاردىڭ جۇمىسسىز قالۋىنىڭ باستى سەبەبى ولاردىڭ ماماندىق تاڭداي الماۋىندا. سوندىقتان, ولاردى جيناپ, قانداي ماماندار قاجەت ەكەندىگىن انىقتادىق. سەبەبى, قوعامعا قاجەت مامانداردىڭ از بولىپ, تاس اتسا, تيەتىن ماماندىقتاردىڭ كوبەيۋى تەڭسىزدىككە اكەلەدى.
– سوندا قانداي ماماندىقتار بويىنشا كادرلار جەتىسپەيدى ەكەن؟
– ماسەلەن, بىلتىر 9800 بالا وقۋ ءبىتىردى. ولاردىڭ 3 جارىم مىڭى زاڭگەرلەر مەن ەكونوميستەر. شامامەن, 200-300-ءى قۇرىلىسشى, 180-ءى ينجەنەر, قالعاندارى مۇعالىمدەر, پسيحولوگ, تاعى باسقالار. ەڭ كەرەكتى ماماندىقتار بويىنشا ماماندار وتە از. ال, ەكونوميكا, زاڭ سالاسى بويىنشا ماماندار جەتىپ-ارتىلادى دا, جۇمىس تاپشى. ماسەلەن, ءتۇرلى سالاداعى ينجەنەرلەر, ەنەرگەتيكتەر, اسپازدار ەش قيىندىقسىز جۇمىسقا ورنالاسا الادى. بولاشاقتا وسى سالانىڭ مامانى اتانسا, جۇمىسسىز قالمايتىنىن سەزىندىرۋ ماقساتىندا جاڭاعىداي كەزدەسۋلەردى ۇيىمداستىرامىز. وسى ءىس-شارالاردىڭ بارلىعىنا قالاداعى 100 مىڭنان استام جاس قاتىستى.
– جاستاردىڭ باسپانالى بولۋ ماسەلەسى تۋرالى نە ايتاسىز؟
– بۇگىنگى تاڭدا بولاشاعىن استانامەن بايلانىستىرۋدى مۇرات تۇتىپ كەلگەن جاستىڭ الدىنان شىعاتىن ۇلكەن ماسەلەسى – باسپانا. ءبىز وسى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا جاستار ساياساتى ماسەلەلەرىنە قاتىستى قابىلدانايىن دەپ جاتقان زاڭعا ءوزىمىزدىڭ ۇسىنىستارىمىزدى ەنگىزدىك. وندا قالاداعى يپوتەكا الۋ 12 پايىز بولسا, سونىڭ جارتىسىن ۇكىمەت تولەپ بەرسىن دەدىك. بۇل تەك 30 جاسقا دەيىنگى جاستارعا ارنالعان. ءبىز – ۇسىنىس ايتۋشىمىز, ونى ورىنداۋدى باسقالار شەشەدى. ەگەر ول جوبا جۇزەگە اسىپ جاتسا, وندا ءبىرىنشى كەزەكتە جاس وتباسىلارعا باسىمدىق بەرىلەدى, بالا سانى دا باستى ورىنعا قويىلادى. سوندىقتان ءبىز باسپاناعا بايلانىستى جوبامىزدىڭ جۇزەگە اسۋىنا كۇش سالامىز.
– استانالىق جاستاردىڭ قوعامدىق بەلسەندىلىگىنە قانداي باعا بەرەسىز؟
– ولاردىڭ ەلوردادا بولىپ جاتقان ايتۋلى شارالارعا قاتىسۋ دەڭگەيى وتە جوعارى. كەلەسى جىلى «EXPO-2017» قۇرىلىسى باستالادى. بۇل جاستار ءۇشىن كەرەمەت مۇمكىندىك دەپ ويلايمىن. ءوزىنىڭ قاجىر-قايراتىمەن قالانىڭ قۇرىلىسىنا ات سالىسىپ, تاريحتا قالۋ دەگەن كەرەمەت ەمەس پە؟! وسىعان وراي, ءبىز ستۋدەنت جاستاردى وسى الىپ قۇرىلىسقا قاتىستىرماقپىز. وعان قوسا, بيىل «جاسىل ەل» باعدارلاماسىمەن 2 مىڭ بالا جۇمىس ىستەدى. EXPO-نىڭ قۇرىلىسى باستالاتىن بولسا, جاستاردىڭ سانى 5-10 مىڭعا جەتەدى دەگەن ويدامىز. سەبەبى, قۇرىلىس الاڭى وتە اۋقىمدى. قازىردىڭ وزىندە جاستاردىڭ اراسىندا «قاشان باستالادى, بارايىق, قاتىسايىق» دەپ ءوتىنىش بىلدىرۋشىلەر وتە كوپ.
تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, بيىل استانادا بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا قىلمىس ازايعان. جاستاردىڭ سانى كوبەيسە دە, قىلمىس از. بولاشاقتا ودان سايىن تومەندەي تۇسەدى دەگەن ويدامىز. ويتكەنى, قالادا پوليتسياعا كومەك كورسەتەتىن ستۋدەنت جاساعى جۇمىس ىستەيدى. ولار ىشكى ىستەر باسقارماسىنا رەسمي تۇردە تىركەلگەن. كادىمگىدەي كۋالىكتەرى بار. كىشىگىرىم قىلمىستاردى انىقتاۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ ءجۇر. بارلىعىن قاداعالاپ جۇرەدى. نەگىزىنەن زاڭ فاكۋلتەتىندە وقيتىن ستۋدەنتتەر. بۇل ءبىر جاعىنان ستۋدەنتتەردىڭ وزىنە تاجىريبە, وعان قوسا قوعامعا پايدا اكەلەدى.
– جالپى, استانادا جاستاردىڭ ۇلەس سانى قانشا?
– بيىل استانادا جاستار جىلى بولدى دەسەم, ارتىق ايتقاندىعىم ەمەس. ويتكەنى, مۇندا كەلگەن جاستاردىڭ سانى 33 مىڭنان استى. بۇل دەگەنىمىز, استاناداعى حالىقتىڭ جاعدايىنىڭ جاقسى ەكەندىگىن كورسەتەدى. مۇنىڭ بارلىعى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ ناتيجەسى دەپ ويلايمىن. بيىل كوللەدجدەر مەن جوو-عا 1-كۋرسقا 21 500 ادام قابىلداندى. بۇل بىلتىرمەن سالىستىرعاندا 7-8 مىڭ ادامعا كوپ.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
ەركەجان ساتىمبەك
