سەيسەنبى كۇنى وتكەن «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالى ساياسي كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا 2015-2025 جىلدارعا ارنالعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل باعدارلاماسىنىڭ جوباسى تالقىلاندى. وتىرىستى ەلوردا اكىمى, پارتيانىڭ قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ جۇرگىزدى.
– سىبايلاس جەمقورلىق – ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە رۋحاني وركەندەۋىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن بىردەن-ءبىر فاكتور. 2008 جىلى قابىلدانعان پارتيا باعدارلاماسى جەمقورلىقپەن كۇرەستى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋدە ماڭىزدى ءرول اتقاردى. الايدا, قوعامداعى, جالپى الەمدەگى ۇردىسكە نازار سالا وتىرىپ, جەمقورلىقپەن كۇرەستە تىڭ ادىستەر قولدانۋ ارقىلى جۇيەلى ءىس-قيمىل جۇرگىزۋ كەرەكتىگىن تۇسىنەمىز. اۋىر ىندەت ايىقپاس دەرتكە اينالماۋى ءۇشىن ونى دەر كەزىندە اۋىزدىقتاي ءبىلۋىمىز قاجەت. سوندىقتان, وسى باعدارلامانى حالىق الدىنا اشىق تۇردە شىعارىپ وتىرمىز, – دەدى بايانداما جاساعان «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ساپار احمەتوۆ.
استانادا پارتيانىڭ 319 باستاۋىش ۇيىمى جۇمىس ىستەيدى. بايانداماشىنىڭ ايتۋىنشا, جاڭا باعدارلامانىڭ جوباسىن تالقىلاۋعا وسى ۇيىم مۇشەلەرى, جيىنتىعى 25 مىڭ ادام قاتىسىپ, جەمقورلىقتى اۋىزدىقتاۋعا قاتىستى 200-دەن استام ۇسىنىس ەنگىزگەن. قالالىق فيليالدا بۇل ۇسىنىستار سۇرىپتاۋدان وتكىزىلىپ, 21 ۇسىنىس پارتيانىڭ ورتالىق اپپاراتىنا جولدانعان.
2015-2025 جىلدارعا ارنالعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل باعدارلاماسىنىڭ جوباسىندا «قوعامدىق باقىلاۋ تۋرالى» زاڭدى قابىلداۋ قاراستىرىلعان. ساپار احمەتوۆ پارتيانىڭ قالالىق فيليالى اتالعان زاڭنىڭ قابىلدانۋىن قولدايتىندىعىن جەتكىزدى. ول مەكەمەلەردەگى قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن قاجەت. اسىرەسە, دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىنداعى باقىلاۋ كەڭەستەرى, ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى قامقورلىق كەڭەستەرى قوعامدىق باقىلاۋدىڭ سەنىمدى تەتىكتەرىنە اينالۋى ءتيىس.
بايانداماشىنىڭ كەلتىرگەن مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك, «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالىنىڭ قوعامدىق قابىلداۋىندا وتكەن جارتى جىلدا مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارى 143 قابىلداۋ وتكىزگەن. وعان 749 ادام قاتىسقان. كاسىپكەرلەردىڭ ارىز-شاعىمدارى بويىنشا اعىمداعى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا قالانىڭ ورتالىق بازارىندا قوعامدىق قابىلداۋدىڭ كوشپەلى وتىرىسى وتكەن. ونىڭ قورىتىندىسىندا ورىندى جالعا الۋ قۇنى نەگىزسىز كوتەرىلەتىنى انىقتالدى. باعالار ءوسۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وسى بولىپ تۇر.
از-كەم انىقتاما
استانادا 2013 جىلى وتكەن جارتىجىلدىقتى قوسقاندا سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەرى بويىنشا 49 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. التى ادام اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. اعىمداعى جىلدىڭ التى ايىنىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا قارجى پوليتسياسىنا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى سەگىز ماتەريال جونەلتىلدى. سىبايلاس جەمقورلىققا جول بەرگەن جەتى ادام, ءتۇرلى قۇقىقبۇزۋشىلىقتارمەن كورىنگەن 46 ادام «نۇر وتان» پارتياسى قاتارىنان شىعارىلدى. تارتىپتىك كەڭەسكە جاعىمسىز ارەكەتتەرى ءۇشىن سەگىز مەملەكەتتىك قىزمەتكەردى جۇمىستان شىعارۋ ۇسىنىلدى.
پيك-تەر تۇرعىنداردان جيناعان اقشانى قايدا جۇمسايدى؟ حالىق وسى سۇراقپەن دە ءجيى شاعىمدانىپ جاتادى ەكەن. «اتالعان جاعداي بۇل ماسەلەدە باقىلاۋ جەتىسپەيتىنىن جانە اشىقتىعىن بىلدىرەدى. سالىقتان جالتارۋ, الاياقتىققا بارۋ وسىندايدان دا تۋىندايدى. وسىلاردىڭ ءبارىن سارالاساق, جەمقورلىق قىلمىستار تەك مەملەكەتتىك ورگاندارعا عانا ەمەس, قالا ەكونوميكاسىندا جەتەكشى ورىنعا شىققان جەكە سەكتورعا دا ءتان ەكەنىن كورەمىز. سوندىقتان, باعدارلاما جوباسىنا ساۋدا جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالالارىنداعى كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ دامۋىن توقتاتاتىن تەتىكتەر ەنگىزىلۋى قاجەت دەپ ويلايمىز» دەدى ساپار قايراتۇلى.
پارتيانىڭ قالالىق فيليالى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىنىڭ ويىنشا, جەمقورلىقپەن كۇرەستە باق پەن الەۋمەتتىك جەلىنىڭ دە بار مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ كەرەك. بۇل مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ اشىقتىعىن جانە ولاردىڭ حالىققا قول جەتىمدىلىگىن ارتتىرادى. قازىردە بۇل جۇمىس كوڭىل كونشىتپەيدى. كەيبىر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ينتەرنەت رەسۋرستارى تالاپقا ساي ەمەس. ولاردا جاڭالىقتار لەنتاسى, بوس ورىندار جونىندە اقپارات ورنالاستىرىلماعان. اتالعانداردان وزگە دە كەمشىلىكتەر كەزدەسەدى. «اقپاراتتىڭ قول جەتىمدىلىگى تۋرالى» زاڭ قابىلداناتىن بولسا, بۇل ولقىلىقتار جويىلماق.
قىزمەت كورسەتۋدىڭ ساپاسى, مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتكەرلەرىنىڭ مادەنيەتتىلىگى دە ۇلكەن ءرول اتقارادى. ساپار احمەتوۆ حالىقتىڭ ولارعا دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى جانە سالىق ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن كوتەرۋدى ۇسىندى. قازىرگى كەزەڭدە حقكو قاراپايىم قىزمەتكەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسى – 65 مىڭ تەڭگە, جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىندا – 45 مىڭ تەڭگە, سالىق ورگاندارىندا – 60 مىڭ تەڭگە شاماسىندا بولىپ وتىر.
سىبايلاس جەمقورلىقتى اۋىزدىقتاۋ ىسىنە مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ازاماتتىق قوعام بىرىگىپ جۇمىلۋى كەرەك. باعدارلاما جوباسىندا بۇل ىسكە ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى ارقىلى بيزنەس قاۋىمداستىقتارىن تارتۋ قاراستىرىلعان. بۇگىندە استانادا 56 مىڭ بەلسەندى تۇردە جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان بيزنەس سۋبەكتىلەرى تىركەلگەن. ەلوردانىڭ سالىق كىرىستەرىنىڭ 70 پايىزى دا شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە تيەسىلى ەكەن. «اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جويۋ, سالىق زاڭناماسىن جەڭىلدەتۋ بيزنەسكە بەلسەندى ازاماتتاردىڭ كەلۋىنە جاعداي جاسايدى. جاڭا باعدارلاما ءادىل باسەكەلەستىككە, كاسىپكەرلىكتىڭ كەڭ باستامالارىنا جانە مىقتى ورتا تاپتىڭ قالىپتاسۋىنا وڭ اسەرىن تيگىزەدى» دەدى ساپار احمەتوۆ
ساياسي كەڭەس وتىرىسىنا قاتىسقان «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك ارنايى قۇرىلعان جۇمىس توبى التى اي بويى جاڭا باعدارلامانى قاراعانىن جەتكىزدى. تالقىلاۋعا 800-دەن استام ادام قاتىسىپ, ورتالىق اپپاراتقا وسىنشاما ۇسىنىس كەلىپ تۇسكەن. پارتيا ءوز ىشىندە عانا تالقىلاماي, وپپوزيتسيانىڭ دا پىكىرىن بىلگەن. «ءاربىر ادام جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تەك قانا مەملەكەتتىڭ ءىسى ەمەس, مەنىڭ دە ءىسىم دەپ قاراۋ كەرەك» دەدى ول.
سونداي-اق, تالقىلاۋعا قاتىسقان پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى, «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالى جانىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى قوعامدىق كەڭەستىڭ توراعاسى رامازان سارپەكوۆ, استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ زاڭدىلىق, قۇقىقتىق ءتارتىپ جانە جۇرتشىلىقپەن جۇمىس ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيانىڭ توراعاسى نيكولاي مەششەرياكوۆ, استانا قالاسى كورەيلەرىنىڭ ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى الەكساندر كيم باعدارلاما جوباسى جايلى پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ, ءوز ۇسىنىستارىمەن ءبولىستى.
«جالعىزدىڭ ءۇنى شىقپاس, جاياۋدىڭ شاڭى شىقپاس» دەگەن سوزبەن وتىرىستى تۇيىندەگەن استانا قالاسىنىڭ اكىمى, «نۇر وتان» پارتياسى قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ جەمقورلىق سەكىلدى جەگى قۇرتقا قارسى بىرلەسىپ قيمىلداۋعا شاقىردى.
امانعالي قالجانوۆ
