جەتىمدەردى جارىلقاپ جاتىرمىز با؟

استانادا ءتورت جىل ىشىندە بالالار ءۇيى تاربيەلەنۋشىلەرىنىڭ سانى 36 پايىزعا ازايدى. 2013 جىلى 422 بالا بولسا, بيىل 272 جەتكىنشەك بولدى. استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيانىڭ وتىرىسىندا بۇل تۋرالى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءانۋار جانعوزين مالىمدەپ, جەتىم جانە اۋىر ناۋقاستارعا شالدىققان بالالارعا, پاتروناتتى جانە كوپبالالى وتباسىلارعا كومەك كورسەتۋدى ۇيىمداستىرۋ جۇمىسىمەن تانىستىردى.

باسپانا العانداردىڭ سانى ارتتى
جاۋاپتى ورگان جوعارىداعى وڭ كورسەتكىشكە بالا اسىراپ الۋ, قامقورشىلىق جانە قورعانشىلىق, پاترونات, قوناق وتباسى ينستيتۋتتارىن دامىتۋ ارقىلى جەتىپ وتىر. ول ءۇشىن جەتىمدەردى اسىراپ الۋشى وتباسىلاردى, قامقورشىلاردى ىنتالاندىرۋ تەتىكتەرى ەنگىزىلدى. ماسەلەن, 2015 جىلدىڭ قاڭتا­رىنان بەرى بالا اسىراپ العان قازاقستاندىقتارعا 75 اەك (170175 تەڭگە) كولەمىندە ءبىر رەتتىك تولەم بەرىلۋدە.
كوممۋنالدىق تۇرعىن ءۇي قورىنان باسپانا بەرىلگەندە ءبىرىنشى كەزەكتە جەتىم جانە اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار ونى الۋعا قۇقىلى. بىلتىر وسى ساناتتاعى 41 ادامعا پاتەر بەرىلسە, بيىل بۇل قۋانىشقا 49 ادام كەنەلدى.
ءبىلىم ماسەلەسىنە كەلسەك, قالا­داعى 76 مەكتەپتە ەرەكشە وقىتۋدى قاجەت ەتەتىن بالا­لارعا ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمداستىرىلدى. بۇعان قوسا, پسيحولوگيالىق-مەديتسينالىق-پەداگوگيكالىق كەڭەس بەرەتىن 3 كابينەت جۇمىس ىستەپ تۇر. وسى قازان ايىندا پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق تۇزەتۋ بويىنشا 3 كابينەت اشۋ جوسپارلاندى. 4 كوللەدجدە دەنساۋلىعىندا ءارتۇرلى اۋىتقۋشىلىقتار بار 210 ستۋدەنتكە وزگە ستۋدەنتتەرمەن تەڭ وقيتىنداي جاعداي جاسالدى.
ءۇش مەكتەپتە قيمىل قوزعالىسى قيىن بالالارعا 12 ينۆاتاكسي كولىگى ۇيىمداستىرىلدى. اربامەن جۇرەتىن بالالارعا ءمىنىپ-تۇسۋگە جەڭىل بولۋ ءۇشىن بۇل كولىكتەر ءتيىستى مەحانيزممەن جابدىقتالدى. بالاباقشالاردا دا دەنساۋلىعىندا كىناراتى بار بالالارعا ارنالعان ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

قازىر قالادا 10 مىڭنان استام بالا مەديتسينالىق-پسيحولوگيالىق كەڭەس بەرۋ ۇيىمدارىندا تىركەۋدە تۇر. ولاردىڭ 2 مىڭنان استامى – مۇگەدەك بالالار. ءۇش مىڭعا جۋىق بالا ينكليۋزيۆتى بىلىممەن قامتىلعان. 5 مىڭنان اسا بالا ارنايى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جاتىر

مەكتەپ-ينتەرناتقا سىيمايدى
الايدا وسىمەن بارلىق ماسەلە شەشىلدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. وسى سالادا ءتۇيىنىن تارقاتاتىن ماسەلەلەر ءالى دە جەتكىلىكتى. ماسەلەن, اقىل-ەسى تەجەلگەن بالالارعا ارنالعان ارنايى تۇزەتۋ مەكتەپ-ينتەرناتىنا بالالار سىيماي جاتىر. ونىڭ ۇستىنە بۇل عيمارات بالا وقىتۋعا مۇلدە جارامايدى ەكەن. وسى ايدا «كوكتال» تۇرعىن الابىندا 375 ورىنعا شاقتالعان مەكتەپ-ينتەرنات ىسكە قوسىلعاندا, بۇل پروبلەما شەشىلمەك. بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا قارايتىن ەمدەۋ-فيزيولوگيالىق كابينەت نۇسقاۋشىسى, ماسساج جاسايتىن مەيىربيكە, فيزيوتەراپەۆت سياقتى مامانداردىڭ تاپشىلىعى مەن ولاردى ارنايى مەكتەپتەرگە تارتۋ قيىندىعى دا بار. ارنايى بالاباقشالار سانى دا جەتكىلىكسىز.
الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيا مۇشەلەرى وتىرىستا ءبىراز كۇرمەۋلى ماسەلەلەردى كوتەردى. ماسەلەن, قاراقات ابدەن مۇگە­دەك بالالار از قامتىلعان وتباسىدان شىقپاعان بولسا, ولارعا وقۋ ورىندارىندا ىستىق تاماق بەرىلمەيتىندىگىن ايتىپ, وزىنە وسىنداي شاعىمدار كەلىپ تۇسكەنىن جەتكىزدى. وعان «كەلەسى جىلعا ارنالعان بيۋدجەتتى جاساپ جاتىرمىز. جاقىن كۇندەرى ونى قارايمىز. ارينە, ءسىزدىڭ ەسكەرتپەڭىزدى نازارىمىزعا الامىز. وسىنداي ۇسىنىسپەن جوعارى ورگانعا شىعامىز. ەگەر ءبىزدى قولدايتىن بولسا, بۇل ماسەلە شەشىلەدى دەپ ويلايمىن» دەپ جاۋاپ بەردى ءانۋار جانعوزين.

اعىمداعى جىلدىڭ 9 ايىندا 115 جەتىم بالا وتباسىنا ورنالاستىرىلدى. ولاردىڭ 33-ءىن اسىراپ الدى, 36-سى قامقورلىققا بەرىلدى.
9-ى پاتروناتتىققا ىلىكتىرىلدى. 37 بالانىڭ
اتا-اناسى تابىلدى

ءالى دە جاتاقحانادا تۇرۋعا ءماجبۇر
استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسي­تەتىنىڭ رەكتورى ءماجيت شايداروۆ اتالمىش جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن جەتىمدەرگە باس­پانا بەرىلمەگەندىگىنەن ولار ءالى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستۋدەنتتىك جاتاقحاناسىندا تۇرىپ جات­قانىن العا تارتتى. بۇل جاعدايدا ستۋدەنت كەمىندە ءۇش جىل استانادا تىركەۋدە تۇرۋ كەرەك دەگەن تالاپ بار ەكەن.
وسى سۇراققا تولىعىراق تۇر­عىن ءۇي باسقارماسىنىڭ باسشىسى رۋسلان احمەتوۆ جاۋاپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, قازىر باسپانا كەزەگىندە 2600-دەن استام جەتىم تۇر. 2015 جىلى ءتيىستى زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. سول كەزدە 1500 بالا كەزەكتە تۇرعان. الايدا ىشكى ميگراتسيا ولاردىڭ سانىن قايتادان كوبەيتكەن.
بۇعان قوسا, مۇمكىندىگى شەك­تەۋلى بالالاردىڭ قوعامدىق كولىكتە ءجۇرىپ-تۇرۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى. سونىڭ ىشىندە ولاردى ەرتىپ جۇرەتىن ادامدارعا تەگىن ءجۇرۋ قۇقىعىن بەرۋ ۇسىنىلدى. وسى ماسەلە بويىنشا ءسوز سويلەگەن جۇمىسپەن قامتۋ, ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرمەك وسپانوۆ ول ءۇشىن ءتيىستى ەرەجەگە وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
سونداي-اق, كوميسسيا مۇشەلەرى تاراپىنان ورتا مەكتەپتەردە ءبىلىم الاتىن دەنساۋلىعىندا كىناراتى بار بالالاردىڭ سانىن ارتتىرۋ, ياعني, ولارعا ءوزىنىڭ قاتارىمەن ارالاسۋعا مۇمكىندىك بەر, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالالاردى دامىتۋ ءىسىن نەعۇرلىم شيراتۋ ۇسىنىلدى.
وتىرىستا دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىن­باسارى ساۋلە مۇقىشەۆا استاناداعى ارناۋلى بالالار ۇيىندە قازىر مەملەكەتتىك قولداۋدى قاجەت ەتەتىن 61 بالا تاربيەلەنىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ولاردىڭ 22-سىنەن اتا-اناسى باس تارتقان, 18-ءى تاستاندى جانە 21 بالا وسى مەكەمەگە ۋاقىتشا ورنالاستىرىلدى. بارلىق بالانى قوسقاندا 20-سى مۇگەدەك بولىپ سانالادى. بۇعان قوسا بالالار ءۇيىنىڭ ديرەكتورى دينارا زاكيەۆا احۋالدى باياندادى. قو­عام­دىق ۇيىمدار باسشىلارى دا ءوز جۇمىستارىمەن تانىستىردى.

امانعالي قالجانوۆ