نازىك بولمىسىنا مىقتى مىنەز دارىتقان بۇرىمدىلاردى قاشاندا اينالاسى ۇلگى, جاقىندارى ماقتان تۇتادى. بۇگىنگى كەيىپكەرلەرىمىزبەن جاقىنىراق تانىسا كەلە ءبىز دە ولاردىڭ جۇرەكتىلىگى الدىندا باسىمىزدى يدىك. «جىگىتتىڭ جامپوزىنا تەڭدەسە الار, باتىر دا, ءباھادۇر دە, ەر دە سولار!» دەگەن جولداردى بەلگىلى اقىن يسرايل ساپارباي ءدال وسىنداي ارۋلارىمىزعا ارناسا كەرەك.
اكەسىنە ەلىكتەگەن اليا
ادەتتە اسكەري فورما كيگەن قىز-كەلىنشەكتەردىڭ ءتۇرى قاتال كورىنەدى ەمەس پە؟! الايدا, مەن مۇنداي سالقىندىقتى ءاليادان تاپپادىم. ءاليا نۇرعازينا – استاناداعى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنە قاراستى ەسىرتكىمەن كۇرەس باسقارماسىنىڭ جەدەل ۋاكىلى, پوليتسيا كاپيتانى. «ءاۋلەتىمدەگى ەر-ازاماتتاردىڭ كوبى قۇقىق قورعاۋ سالاسىندا قىزمەت ىستەگەن. اكەم مەن اعالارىمنىڭ ءىزىن قۋىپ, مەن دە وسى جولدى تاڭداۋعا بەل بۋدىم. ون جىلدان بەرى پوليتسەي ماماندىعىن ابىرويمەن اتقارىپ كەلەمىن» دەيدى ءاليا.
جۇمىسى ناركولوگيامەن تىكەلەي بايلانىستى بولعاندىقتان, كەيىپكەرىمىز ءوز تاجىريبەسىندە نەبىر قۋلىق-سۇمدىقتى كورىپ, اككى قىلمىسكەرلەردى تۇزاقتاعان. «بارىنەن بۇرىن ەسىرتكىگە ەسىرىپ, ءتاپ-ءتاۋىر تۇرمىسىنان باز كەشكەن جاندارمەن كەزىككەندە, كوكىرەگىم قارس ايرىلادى. بەرەكەسىز وتباسىندا ءوسىپ جاتقان شيەتتەي بالا-شاعانى ايايسىڭ. ولار ءۇشىن مىنا ومىردە باعالاۋعا تۇرارلىق قاستەرلى نارسە جوق. مىنە, وسىنداي ادامدار مەنى قورقىتادى» دەپ كۇرسىندى كەيىپكەرىمىز.
كۇنى-ءتۇنى قىزمەتتە ءجۇرىپ, ۋ-شۋى مول ورتادا جۇمىس ىستەۋ – كوپ ايەلدىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. ۇيىڭدە جايباراقات جاتقىزبايدى, شىر ەتكەن قوڭىراۋدان قۇستاي ۇشىپ جەتۋىڭ كەرەك كەيدە. اس دايارلاۋ, كىر جۋ سياقتى كۇندەلىكتى شارۋاعا بەت بۇرعىزبايتىن مۇنداي كىرپياز كاسىپ ءاليانى نەسىمەن تارتتى ەكەن؟! وسىنى سۇراعانىمىزدا, ول كۇلىمدەي جاۋاپ قاتتى. «سول ءۇشىن جۇمىسقا كىرىسەردە سالتاناتتى تۇردە انت بەرەمىز. تاۋداي اۋىرتپالىقتارىنا مويىماي, قاجىماي, ادامداردىڭ تىنىشتىعىن كۇزەتۋ – ءبىزدىڭ بورىش. نەندەي تاۋەكەلگە بارعالى تۇرعانىمدى سانالى تۇردە ۇعىندىم. سوندىقتان قىزمەتىمە بايلانىستى ەشقاشان شاعىمدانىپ كورمەپپىن» دەيدى ول.
ارىستانداردىڭ «اناسى»
مەرەكە قارساڭىندا استانا تسيركىنە قوناققا باردىق. ويتكەنى, مۇندا قازاقستانداعى ارىستانداردى ۇيرەتەتىن جالعىز ايەل – تۇڭعالاق وسەلباەۆا جۇمىس ىستەيدى. تۇڭعالاق – قازاق شاڭىراعىنا كەلىن بولىپ تۇسكەن بۋريات قىزى. جارى مارقۇم مۇرات وسەلباەۆ ەكەۋى ۇزاق ۋاقىت بويى الماتىداعى تسيركتە اكروبات رەتىندە ونەر كورسەتكەن. 2005 جىلى ەرلى-زايىپتىلار ەلوردالىق تسيركتىڭ درەسسۋرا جانرىنا اۋىسادى. 2011 جىلى مۇرات اعا دۇنيەدەن وتكەن سوڭ, ونىڭ ورنىن ۇلى مۇحتار باسادى. ازىرشە تۇڭعالاق پەن مۇحتار ءۇش ارىستاندى ۇيرەتىپ ءجۇر. اتتارى تاكا, يار, حاتيكو ەكەن.
تسيرككە كىرىپ, مانەجگە قاراي اياڭداي بەرگەنىمىزدە, ارقا تۇسىمىزدان ارس ەتكەن ايبارلى داۋىس شىقتى. بۇرىلىپ ۇلگەرگەنىمىزشە بولعان جوق, «تەنتەگىم, تىنى-ى-ىش» دەپ ەركەلەتە سويلەپ كەلە جاتقان تۇڭعالاق كورىندى. «ارىستانداردىڭ ارالارىنداعى ەڭ جاسى – وسى حاتيكو. ءوزى ازداپ بۇزىقتاۋ». مىنا سوزدەن سوڭ, تىپتەن قورقايىق. ماقۇلىعىڭ بىزگە اتىلسا, ءبىتتىم دەي بەر. استانادا ءجۇرىپ, ارىستانعا جەم بولىپتى دەگەن وسەك جامان عوي بارىنەن. بىراق قانشا ۇرەيلەنگەنىمىزبەن, اڭ پاتشاسىنىڭ جانىندا تۇرعان باتىل كەلىنشەككە سەنىپ, ىلگەرى جىلجىدىق.
بۇل جانۋارلارىڭ وتتان سەكىرىپ, شەڭبەردەن قارعىپ, ەكى اياعىمەن بيلەي الادى. مۇنداي قابىلەتكە باۋلۋدا تۇڭعالاقتىڭ ەڭبەگى ەرەن. ارقايسىسىن بالاسىنداي باعادى. ادەتتەرىن جاتقا بىلەدى. جالقاۋلانسا, بۇيىرىنەن سيپاپ, ءامىرىن ورىنداتۋعا قاۋقارى جەتەدى. ەرلىك ەمەي نەمەنە؟!
«ارىستان دا كادىمگى ءۇي مىسىعى ءتارىزدى ءسۇت ىشكەندى ۇناتادى. ونىڭ ۇستىنە, قوماعاي. كۇن سايىن التى كەلى ەت, جارتى تاۋىق, جارتى ليتر ءسۇت جانە ءبىر جۇمىرتقا جەيدى. تاماقتارىنا سۇيىق ماي, ءسابىز, تەڭىز ورامجاپىراعىن قوسامىز. ول دەنساۋلىقتارىنا پايدالى. كەيبىرەۋلەر ارىستانعا ادەيى سۇيەك تاستامايدى. ونى مۇجىعاننان اشۋشاڭ, اگرەسسياعا بەيىم بولىپ كەتەتىن كورىنەدى. ايتكەنمەن, ارا-تۇرا ءدامىن تاتقانى دۇرىس» دەيدى تۇڭعالاق.
جۇرەك جۇتقان جۇلدىز
كەلەسى قاھارمانىمىزدىڭ ەسىمى – جۇلدىز. ءوزى بالا كەزىنەن جۇلدىز بولۋدى ارمانداعان. دجەكي چان, دجەت لي, جان كلود ۆان دامم سياقتى اكتەرلەرگە ەلىكتەپ وسكەن بويجەتكەن – قازىرگى كۇنى «نوماد» توبىنىڭ تانىمال كاسكادەرى. 2013 جىلى ەلورداداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىن ۇزدىك تامامداعان ارۋدى قالىڭ جۇرتشىلىق «جەڭىپ كور» ەكسترەمالدى تەلەۆيزيالىق شوۋى ارقىلى دا جاقسى تانيدى. باعدارلاماعا قاتىسقان ەر-جىگىتتەر قۇرت-تاراقاننان زارەسى ۇشىپ, قاشقاقتاي جونەلگەندە, ءبىزدىڭ جۇلدىزىمىز ولاردى بۇيىم قۇرلى كورمەي, بۇكىل كەدەرگىنى وپ-وڭاي-اق ەڭسەرگەن. سويتسەك, بۇل قىز بىلايعى ومىردە ءتورت جىل بويى جىلانمەن بىرگە تۇرىپتى. «كەنيالىق ارتىستەر حاچو اتتى جىلاندى سىيعا تارتقان. ۇيگە اكەلگەنىمدە ۇزىندىعى سەكسەن سانتيمەتردەي عانا ەدى, كەيىن ءۇش جارىم مەترگە دەيىن ءوستى. كىشكەنتايىندا شاشىمنىڭ اراسىندا ۇيىقتايتىن. حاچومەن بىرگە ءبىراز تويلاردا ونەر كورسەتتىم. جىلانىم مەنى اسىرادى» دەپ جىميادى جۇلدىز. سونىمەن قاتار, سۇلۋىمىز شەگەگە جاتىپ, وت ۇرلەۋدى مەڭگەرىپتى. فەيرشوۋدىڭ وتە قيىن كورسەتىلىم ەكەنىنەن حاباردارمىز. ونى قويۋ كەزىندە كۇتپەگەن جايتتاردىڭ ءجيى بولاتىنىن جۇلدىزدىڭ ءوزى دە ايتتى: «بۇدان ءتورت جىل بۇرىن ءبىر تويعا شىقتىم. وتتى ۇرلەپ قالعانىم سول ەدى, الگىنىڭ جالىنى بەتىمە ءتيىپ, ەزۋ جاعىم جانا باستادى. مۇنى ادەيى ىستەدى دەگەن بولۋى كەرەك, قوناقتار ساتىر-سۇتىر الاقان سوعىپ جاتىر. بولمەگە كەلىپ, ايناعا قاراسام, ەكى ۇرتىم كۇيىپ قالىپتى».
كاسكادەرلىككە ءدال وسىنداي جۇرەك جۇتقاندار عانا بارادى. «ادامدار اتتان قۇلاماۋدى ويلاسا, ءبىز اتتان قۇلاۋدى ويلايمىز» دەيدى جۇلدىز جۇمىسى جايلى بايانداپ. العاشقى تريۋگىن «ايجان» سەريالىندا جاساپتى. جۇلدىز باستى رولدەگى اكتريسانى كولىك قاعار شاقتا الماستىرعان. ستسەناري بويىنشا كەيىپكەر ماشيناعا سوعىلىپ, ءۇش-ءتورت مەتردەي جەرگە ۇشىپ ءتۇسۋى قاجەت. اۋەلى كاسكادەرگە قورعانىش جيلەتىن كيگىزىپ, بەلىنە بايلانعان ارقانمەن تارتپاق بولادى. الايدا وقيعا جاز ايىندا وتكەندىكتەن قالىڭ كەۋدەشە مەن ارقان تۋرالى يدەيا ىسكە اسپايدى. امال جوق, ءبارىن قاز قالپىندا جاساپ, شىداۋعا تۋرا كەلەدى. وسى تريۋگىندە جۇلدىز تىزەسىن زاقىمداپ العان.
جۋىردا تۇساۋى كەسىلگەن «اناعا قايتار جول» فيلمىندە دە قاراگوزىمىزدىڭ قولتاڭباسى بار. بۇل كينودا جۇلدىز اعىندى سۋدان اتپەن ءوتىپ, كانىگى كاسىبيلىگىن كەزەكتى رەت دالەلدەيدى.
اسپان ارۋى
جانات بەگىمبەتوۆامەن قالاداعى قۇرىلىس نىساندارىنىڭ بىرىندە جولىقتىق. اققۇبا ءوڭدى تالدىرماش قىزدىڭ كرانشى ەكەنىنە ءبىر كورگەننەن سەنۋ قيىن. بيىكتىگى ون قاباتتى ۇيمەن بىردەي «زۋمليون» كرانىنا ءمىنىپ, ىسكە كىرىسكەندە عانا ەرىكسىز تاڭدايىمىزدى قاقتىق. «نەگىزگى ماماندىعىم – ديزاينەر. شىمكەنتتەن استاناعا قونىس اۋدارعان سوڭ, كرانشىنىڭ ەكى ايلىق كۋرسىن وقىدىم. بۇل تەحنيكانى تىزگىندەگەنىمە بيىل توعىز جىل تولدى» دەيدى جانات. ەلورداداعى بىرقاتار بەلگىلى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى وسى قىزدىڭ كرانىمەن تۇرعىزىلعان.
وبەكتىنى ارالاپ اڭگىمەلەسكەنشە, قارا سۋىقتان قۇتىمىز قاشىپ, ابدەن ءابىگەرلەندىك. قالانىڭ وزىندە جەڭ-بۇيىرىڭنەن سۋماقايلانا سۇعىناتىن جىندى جەل اشىق-شاشىق اۋماقتا مۇلدە ازىناپ كەتەدى ەكەن. سونداي قولايسىزدىقتا دا قىڭق ەتپەي, تىرلىگىن تىندىراتىن ءتوزىمدى ارۋعا ىشتەي سۇيسىندىك. «جەل سەكۋندىنا 14 مەتردەن اساتىن جىلدامدىقپەن سوقسا, كراننىڭ جۇمىسى توقتاتىلادى. قويۋ تۇمان تۇسكەن كۇندەرى دە قۇرىلىس جۇرمەيدى. ايتپەسە قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ءجوندى ساقتاماي, كىسىگە نە قۇرىلىسقا زيان تيگىزۋىمىز مۇمكىن» دەپ ءتۇسىندىردى جانات. توسىن جاعدايلاردىڭ تۋى تەك اۋا رايىنا تاۋەلدى ەمەس ەكەن. ونى ءبىز كەيىپكەرىمىزدىڭ ايتقانىنان اڭعاردىق. «جۇمىسقا ەندى ورنالاسقان ۋاقىتتا مۇنارالى كراندى باسقاردىم. بىردە «ۆيرا!» دەگەن كوماندانى ەستىپ, رىچاگتى جوعارى كوتەرگەنمىن. «ۆيرا» – كوتەرۋ دەگەن تەرمين. بىراق كراننىڭ قاۋعاسى كوتەرىلۋدىڭ ورنىنا, كەرىسىنشە, شاتىردى قيراتا-ميراتا تومەن قۇلادى. زارە-قۇتىم قالماي قورىققانىم ءالى ەسىمدە» دەيدى جانات اعىنان اقتارىلىپ.
سۇلۋ قىز تاڭعى سەگىزدەن كەشكى سەگىزگە دەيىن كراننىڭ باسىندا وتىرادى. بىلايشا ايتقاندا, جارتى كۇنىن استانانىڭ اسپانىندا ءوتكىزەدى. ەلوردا ونىڭ كوز الدىندا كوركەيىپ, اسەم شاھارعا اينالۋدا. وسىناۋ ماڭىزدى كەزەڭنىڭ ءار مينۋتىن كوكتەن باقىلاپ, كۋا بولۋ دا اركىمگە بۇيىرمايتىن باقىت قوي. ەمەۋرىنىمىزدى ۇققان ەڭبەكقور قىز ماماندىعىنا دەگەن ماحابباتىن ەكى اۋىز سوزبەن سيپاتتاپ بەردى. «بيىكتەگەن سايىن قاناتتانامىن. بۇل ماعان ءتىل جەتكىسىز تاماشا سەزىم سىيلايدى» دەيدى جانات جادىراي.
بوتاگوز ماراتقىزى
astana-akshamy.kz
