«استانالىقتاردىڭ ءمۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا بەي-جاي قارامايتىندىعىنىڭ ءبىر دالەلىن ايتايىن. بىردە بانك الدىندا ءسال كىدىردىك. ونداعى ويىمىز, جۇرگىنشىلەردىڭ قول ارباعا تاڭىلعانداردى كورگەندەگى العاشقى ارەكەتىن بايقاۋ ەدى. باس-اياعى بەس مينۋتتىڭ ىشىندە ءتورت ادام بۇرىلىپ كەلىپ, بىزدەرگە كومەكتەسپەك نيەتىن ءبىلدىردى. ال وسىدان ءبىرنەشە جىل بۇرىن عانا «پاندۋس» دەگەن ءسوزدىڭ نە ەكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى ءبىلمەيتىن ەدى عوي» دەيدى استانا قالاسى اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى, «دوس» تاۋەلسىز ءومىر» ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى دينا ەرديلدينوۆا. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك, ەلوردادا 18 جاستان اسقان سەگىز جۇزگە تارتا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادام تىركەلگەن ەكەن. دينا يسلامقىزى ولاردىڭ قوعامعا بەيىمدەلۋى مەن پروبلەمالارى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى. – ءبارى دە پاندۋستان باستالادى. قالا عيماراتتارىنىڭ قۇرىلىسىن جوبالاعاندا مۇگەدەكتەردىڭ جايىن ەسكەرۋگە ءتيىسپىز. ونى تەكسەرەتىن اكىمدىك جانىنا ارناۋلى كوميسسيا قۇرىلعانىن ەستىدىك…
– ۇيلەردىڭ الدىندا نەمەسە كەز كەلگەن عيماراتقا كىرەبەرىستە ورناتىلعان پاندۋستار تەك قانا قول اربالىلار عانا ەمەس, بالالى انالاردىڭ اربا الىپ جۇرۋىنە قولايلى. قازىرگى كۇندە اياعى اۋىراتىندار ءۇشىن دە تەپكىشەكپەن ەمەس, پاندۋسپەن كوتەرىلگەن جەڭىل. دەمەك, جۇرتشىلىقتىڭ قاجەتىنە كادەلى نارسەنى قۇرىلىسشىلاردىڭ قاپەرگە العانى ءجون. ەلىمىزدە مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىلارىن قامتاماسىز ەتىپ, تۇرمىس جاعدايىن جاقسارتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار باس قالامىزدا دا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى ادامداردىڭ ەركىن ءجۇرىپ-تۇرۋىنا قولايلى ەتۋ ماقساتىندا الەۋمەتتىك سالاداعى نىسانداردى قۇجاتتاۋ جۇمىسى قولعا الىندى. ول ءۇشىن ارناۋلى كوميسسيا قۇرىلعان. مەن سول كوميسسيانىڭ مۇشەسىمىن. مۇنداي نىساندار پايدالانۋعا بەرىلگەندە, ونىڭ مۇگەدەكتەرگە قولايلىلىعىنا باسا نازار اۋدارامىز. قالاداعى عيماراتتاردىڭ بارلىعى دا كوزى كورمەيتىن جانە ەستىمەيتىن مۇگەدەكتەرگە قولايلى دەپ ايتۋعا بولمايدى. الايدا, اربامەن قوزعالاتىن, تىرەك-قيمىل مۇشەلەرى زاقىمدانعان جانداردىڭ قاجەتتى جەرلەرگە وزدىگىنەن بارۋلارىنا ءمۇمكىندىكتەرى بار.
– مۇنى ۇلكەن جەتىستىك دەپ ايتۋعا بولادى عوي؟
– قازىر مۇگەدەكتەردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى كوپ وزگەردى. بۇل رەتتە اكىمدىك تاراپىنان ۇلكەن قولداۋ كورسەتىلگەنىن ايتۋ كەرەك. دەگەنمەن, شەشىلۋى ءتيىس ماسەلەلەر شاش-ەتەكتەن. اتاپ ايتساق, زاعيپ جاندارعا جاقسى جولسەرىك, قۇلاعى ەستىمەيتىندەردىڭ بايلانىسۋىنا قولايلى قالتالى تەلەفون دەگەندەي… قول اربا ناۋقاستىڭ ىڭعايىنا لايىقتالىپ, ولشەمى دە ساي كەلۋى كەرەك. ولاردىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايى, قوعامعا بەيىمدەلۋى, كەرەك دەسەڭىز, ەم-دومىنىڭ دا كۇردەلى تۇستارى تاعى بار. مۇنىڭ ءبارىن ءوزىمىز اتسالىسىپ, تىكەلەي قاتىسۋ ارقىلى شەشۋىمىزگە تۋرا كەلەدى.
– مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ كوبى مەملەكەتكە ماسىل بولماي, جۇمىس ىستەپ, جالاقى تاپقىسى كەلەدى. ونداي مۇمكىندىكتەردىڭ شەگى قانداي؟
– جۇمىس بەرۋشىلەر مۇگەدەكتەردى جۇمىسقا الۋعا اسا قۇلىقتى ەمەس. ولار جۇمىس ورنىن جاراقتاندىرۋعا كەتەتىن ارتىق شىعىندى العا تارتادى. شىندىعىندا, عيماراتقا كىرەتىن پاندۋس بولسا, ەسىكتىڭ ەنى مەن بوساعاسىنىڭ بيىكتىگى اربا كەدەرگىسىز وتەتىندەي بولىپ, ليفت جۇمىس ىستەسە بولعانى. تالاپ بويىنشا ءار مەكەمەدە مۇگەدەكتەردى جۇمىسقا الۋعا قاراستىرىلعان كۆوتا بار. ال, جۇمىسكەرلەردىڭ 50 پايىزى مۇگەدەكتەر بولسا, وندا مەكەمە قوسىمشا قۇن سالىعىن تولەۋدەن بوساتىلادى. شەتەل تاجىريبەسىنە سۇيەنسەك, ونداي مەكەمەلەرگە مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديا بولىنەدى.
ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان دا اتقارىلاتىن جۇمىستار جەتەرلىك. جۇمىس بەرۋشىلەرگە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتار جونىندە ناقتى مالىمەتتەر بازاسىن دايىنداپ, ۇسىنعىمىز كەلەدى. مۇگەدەكتەرگە دە قولايلى جۇمىستاردىڭ ءتىزىمىن جاساپ, قايتا دايارلاۋدى قولعا الساق دەيمىز. سوندا ەكى جاققا دا ءتيىمدى احۋال قالىپتاسادى.
– مۇگەدەكتەردىڭ ورتاعا بەيىمدەلۋى دە وڭاي ەمەس. پسيحولوگيالىق كەدەرگىلەردەن ءوتۋدىڭ جولى بار ما؟
– وسىدان ون جىل بۇرىن كوشەگە شىققاندا «جۇرت ماعان قالاي قارايدى؟» دەپ قاراداي قىسىلاتىن ەدىم. كۇتپەگەن جەردەن كەلگەن كەسەلدەن كەيىن جىگەرىمدى قايراۋ قيىنعا ءتۇستى. سونداي كۇندەردە ءدال وزىمدەي ادامدى كەزدەستىردىم دەۋگە بولادى. ول دا قوعامدىق جۇمىستارمەن اينالىسادى ەكەن. ماعان سەندى, قولدادى, كومەك قولىن سوزدى. ءومىرىمنىڭ باعدارىن سىلتەگەن وسى ءساتتى ەسىمنەن شىعارمايمىن.
بۇگىندە كەمتار جاندار ءوز قايعىسىمەن وقشاۋلانىپ قالمايدى. تەك ءبىزدىڭ قالادا بىرنەشە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار جۇمىس ىستەيدى. مۇگەدەكتەردى الەۋمەتتىك جاعىنان قولداپ, قوعامعا بەيىمدەۋدە ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ ورنى بولەك.
مەن بىلتىر جاپونيادا بولدىم. ول ەلدىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا قاتىستى باستى ۇستانىمى ۇنادى. ياعني, كەرەك بولسىن, بولماسىن, كۇنىنە ءبىر رەت دالاعا شىعىپ, سەرۋەندەۋگە ءتيىس. ەڭ باستىسى, ءتورت قابىرعادا قامالماي, ەسىكتىڭ الدىنا شىقسا دا, ەركىندىكتى سەزىنۋى كەرەك ەكەن. بۇل, اسىرەسە, ءجۇرىس-تۇرىسى قيىندارعا اۋاداي قاجەت.
ەڭ اۋىرى, ءوز مۇمكىندىگىڭدى كورسەتە الماۋ دەر ەدىم. كەي جاعدايدا ونى جۇزەگە اسىرۋعا قوعامنىڭ دا مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى. دەگەنمەن, كوز الدىمدا تالايدىڭ ءومىرى تۇرلەنىپ, تولىققاندى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعاندارى بار. ارينە, مۇگەدەكتەردى قابىلداۋعا كوبىمىز دايىن ەمەسپىز. بۇل وسىنداي جاعدايعا ءتۇسىپ قالۋدان قورقىنىشتان تۋىنداپ, سەسكەنۋى مۇمكىن. الايدا, جۇرەگىڭىزدەگى مەيىرىم مەن شۋاقتى ەشقانداي دەرت, اپات تا الىپ تاستاي المايتىنىن ءبىلۋىمىز كەرەك. دۇنيەدە ادام جۇرەگىنىڭ قاتىگەزدىگىنەن ارتىق مۇگەدەكتىك جوق.
ايگۇل ۋايسوۆا
