كورنەكتى ادەبيەتتانۋشى, سىنشى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور, ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى سەرىك قيراباەۆتىڭ ەكىنشى عۇمىرى باستالعانىنا ءبىر جىلعا جۋىقتادى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىن ەلوردادا وتكىزگەن عالىم ۇلتتىق پانتەوندا جەر بەسىككە بولەندى. بيىل اكادەميكتىڭ تۋعانىنا 95 جىل. استانا قالاسىندا ارداقتى ەسىمىن ەلدىڭ ەسىندە قالدىرۋ جۇمىستارى دا قولعا الىنعان.
ادام مۇراتى مەن ادامشىلىق جول – ءبىلىم مەن بىلىككە, ءومىر ونەگەسىنە, ءتالىم-تاجىريبە نەگىزىنە اكەلىپ سايادى. بۇل, اسىرەسە ءومىر تاعىلىمى مول, ەڭبەكپەن ەسەيگەن, ءبىلىم-عىلىم نارىمەن سۋسىنداعان, قالىڭ كوپتىڭ العىسىنا بولەنگەن ونەگەلى جاندار تابيعاتىنا ءتان بولىپ كەلەدى. وسى رەتتەن كەلگەندە, اكادەميك سەرىك قيراباەۆتىڭ ادامي الەمىنەن, ءبىلىمي باعىتتارىنان, عىلىمي ءھام شىعارماشىلىق مۇراسىنان ايقىن اڭعارىلاتىن ايرىقشا قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى – الاش ۇراندى جۇرتىنىڭ ءبىرتۇتاس مۇراتى مەن رۋحانياتىن, كوركەمدىك الەمىن زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىنىڭ اسىل ارناسى, باستى ارقاۋى ەتۋى ەدى. ول, اسىرەسە ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنا ارنالعان وقۋلىقتارىندا, ءبىلىمي-عىلىمي باعىتتارداعى ىرگەلى ىزدەنىستەرىندە, ماڭىزدى ماقالا مەن زەيىندە زەرتتەۋلەرىندە كەڭ كولەمدە كورىنىس بەرەدى.
تاقىرىپتى كەڭ تۇردە اشىپ, ىزدەنىس ارنالارىن الۋان سالىستىرۋلارعا قۇرىپ, ماڭىزدى باعىتتارعا ءمان بەرىپ, ءبىلىمي-عىلىمي تالداۋلار جۇرگىزىپ, اسىل ءسوزدىڭ جانر جۇيەسىنە, قاھارمان بولمىسىنا, كوركەمدىك قۇپياسىنا ەركىن ەنىپ, ەستەتيكالىق قۇندىلىقتار مايەگىنە, ءماتىن قۇرىلىمىنا, تىلدىك-ستيلدىك قۇبىلىستارعا زور ماڭىز بەرىپ, ءجىتى دەن قويادى. بايىپتى باعالاۋ مەن تالداۋلار جاسايدى. جازۋشى ەڭبەگى مەن شىعارماشىلىققا ەركىن ەنەدى.
اكادەميك سەرىك قيراباەۆتىڭ ءومىر مۇراتى مەن ىرگەلى ەڭبەكتەرىنىڭ تۇتاس تابيعاتىنان – ۇلتتىق قۇندىلىقتار قاينارى, قازاق رۋحانياتىنىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرى ايقىن اڭعارىلادى. الاش مۇراتى مەن ونىڭ قايراتكەر-قالامگەرلەرىنىڭ شىعارماشىلىق مۇراسى, كەڭەستىك كەزەڭ تۇسىنداعى ءسوز ونەرىن قاراستىرۋ, قازىرگى ادەبي ۇدەرىستىڭ ءتۇيىندى تۇستارىن بايانداۋ مەن باعالاۋ, تانۋ مەن تالداۋ, سارالاۋ مەن سالىستىرۋلارعا ارقاۋ ەتىلەدى.
ونىڭ ورتا جانە جوعارى مەكتەپكە ارنالعان وقۋلىقتار مەن وقۋ قۇرالدارى, «كەڭەس داۋىرىندەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ» قىسقاشا وچەركى, «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» اتتى كوپتومدىقتىڭ جالپى رەداكتسياسىن باسقارۋى – ۇلت پەن ۇرپاق الدىنداعى ادامدىق ءھام ازاماتتىقتىڭ, ادالدىق پەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ, عىلىم مەن عالىمدىقتىڭ تابيعي ۇيلەسىمى, كوركەم دە شىنايى ۇلگىسى, بەدەرلى بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى. سونداي-اق, ۇلتتىق ادەبيەتتانۋ مەن سىننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى, حح عاسىرداعى قازاق ادەبيەتىنىڭ ءار كەزەڭىنە ارنالعان ادەبي-عىلىمي زەرتتەۋلەر, مادەني مۇرا مەن ونى وقىتۋ جايى, قازىرگى ايتىستىڭ تاريحى مەن تاعىلىمدى تۇستارى, ءبىلىم-عىلىم جۇيەسى, ەلدىك-ەرلىك سيپاتتارى ت.س.س. كەڭ كولەمدە اشىپ, كەشەندى تۇردە قاراستىرادى. ارتىق-كەم تۇستارىنا توقتالىپ, ونىڭ ارعى-بەرگى سيپاتتارىن ايقىنداپ, وزەكتى ماسەلەلەرىن قازىرگى كەزەڭنىڭ تالاپ-تىلەكتەرى تۇرعىسىنان بايىپتى باعالايدى. جاڭا باعىتتارى مەن دامۋ ۇردىستەرىن ايقىندايدى.
اكادەميك س.قيراباەۆ جاس ۇرپاقتى كەلەشەكتى وقۋ-بىلىمگە ۇيرەتۋ ماقساتىندا ورتا مەكتەپكە وقۋلىقتار دا جازدى. ايتالىق, قازاق مەكتەبى تاريحىندا فاكۋلتاتيۆتىك كۋرسقا قازاق ادەبيەتى وقۋلىعىنىڭ العاشقى اۆتورى, سونداي-اق حح عاسىر باسىنداعى قازاق ادەبيەتى (ب.كەنجەباەۆپەن بىرگە) مەن قازىرگى كەزەڭ ادەبيەتىنەن (م.قاراتاەۆ, ت.نۇرتازينمەن بىرگە) جوعارى مەكتەپكە ارنالعان وقۋلىقتار جازۋعا قاتىستى. «قازاق ادەبيەتى جانە مەكتەپ», «قازاق ادەبيەتى وقۋلىعىنا مەتوديكالىق نۇسقاۋ» (ق.مىرزاليەۆپەن بىرگە) اتتى ەڭبەكتەرى ءسوز ونەرىنىڭ وقىتۋ ماسەلەلەرىنە ارنالىپ, قازاق ەلىنىڭ بىرنەشە بۋىنىنا رۋحاني قىزمەت ەتتى
اكادەميك س.قيراباەۆ جاس ۇرپاقتى كەلەشەكتى وقۋ-بىلىمگە ۇيرەتۋ ماقساتىندا ورتا مەكتەپكە وقۋلىقتار دا جازدى. ايتالىق, قازاق مەكتەبى تاريحىندا فاكۋلتاتيۆتىك كۋرسقا قازاق ادەبيەتى وقۋلىعىنىڭ العاشقى اۆتورى, سونداي-اق حح عاسىر باسىنداعى قازاق ادەبيەتى (ب.كەنجەباەۆپەن بىرگە) مەن قازىرگى كەزەڭ ادەبيەتىنەن (م.قاراتاەۆ, ت.نۇرتازينمەن بىرگە) جوعارى مەكتەپكە ارنالعان وقۋلىقتار جازۋعا قاتىستى. «قازاق ادەبيەتى جانە مەكتەپ», «قازاق ادەبيەتى وقۋلىعىنا مەتوديكالىق نۇسقاۋ» (ق.مىرزاليەۆپەن بىرگە) اتتى ەڭبەكتەرى ءسوز ونەرىنىڭ وقىتۋ ماسەلەلەرىنە ارنالىپ, قازاق ەلىنىڭ بىرنەشە بۋىنىنا رۋحاني قىزمەت ەتتى.
ۇستاز-عالىم س.قيراباەۆتىڭ كەڭەستىك جۇيە تۇسىنداعى ادەبيەتتىڭ جاي-كۇيىن قاراستىرعان كىتاپتارىنىڭ ءبىرى – «كەڭەس داۋىرىندەگى قازاق ادەبيەتى» دەپ اتالادى. كىتاپتىڭ باستى ەرەكشەلىگى – كەڭەس كەزەڭىندەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرى (ادام قۇقى, ۇلتتىق سيپات, پاراسات پەن ساياسات, ءتىل تۇعىرى, ت.ب.) اعارتۋشىلىق يدەيامەن, كوركەمدىك ىزدەنىس, ىركىلىستەرىمەن قاتار كورسەتىلەدى. زامان شىندىعى, ۋاقىت رۋحى قاتار كورىنىس بەرەدى. جانە ءبىر اڭعارىلار جايت: كىتاپ مازمۇنى («كەڭەستىك قازاق ادەبيەتى دامۋىنىڭ العاشقى كەزەڭى», «وتىزىنشى جىلدارداعى قازاق ادەبيەتى», «سوعىس كەزىندەگى قازاق ادەبيەتى», «سوعىستان كەيىنگى ءداۋىر ادەبيەتى», «جاڭعىرۋ كەزىندەگى قازاق ادەبيەتى», «كەڭەستىك قازاق ادەبيەتىنىڭ سوڭعى ءداۋىرى») كەڭەس كەزەڭىندەگى قازاق ادەبيەتىن داۋىرلەۋ ماسەلەسىندەگى اۆتوردىڭ كوزقاراس جۇيەسىن دە اڭعارتارى انىق. وقۋ قۇرالىنىڭ تۇتاس تابيعاتىنان كەڭەستىك كەزەڭدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ قوعامدىق-ساياسي, ادەبي-تاريحي نەگىزدەرى ءومىر-ۋاقىت شىندىقتارىمەن ءوزارا سايكەستىكتە ءسوز ەتىلەدى. وسى كەزەڭدەگى ۇلت تاريحى, مادەني-رۋحاني قۇندىلىقتار ارتىق-كەم سيپاتتارىمەن بىرگە كورسەتىلەدى. كەڭەستىك جۇيە قىسىمىنىڭ اسەر-ىقپالىنان ەل تاريحى مەن رۋحانياتىنان تىس قالعان – الاش مۇراسى, ونىڭ تانىمال تۇلعالارى جاڭا ۋاقىت تالاپتارى تۇرعىسىنان ءادىل باعالانىپ, ءجىتى زەردەلەنەدى.
پروفەسسور س.قيراباەۆ شىعارماشىلىعىندا, اسىرەسە «اقتاڭداق الەم» سىرلارى مەن ۇلتتىق-ازاتتىق كۇرەستى, حالىقتىق مۇرات-مۇددەنى, دەربەستىك-تاۋەلسىزدىكتى اڭساعان – الاش ارىستارىن ارداقتاۋعا ارنالعان زەرتتەۋ, ەڭبەكتەرى («قازاقتىڭ تۇڭعىش رەۆوليۋتسيونەر-دەموكراتتارى», «اقجولتاي اعىباي باتىر – ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ قاھارمانى», «ابايتانۋدىڭ كەزەكتى مىندەتتەرى» «جەڭىستەر مەن قاتەلىكتەر ساباعى» سەكىلدى ماقالالار مەن «جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ», «ادەبيەتىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرى», «ۇلت تاۋەلسىزدىگى جانە ادەبيەت» ت.ب. ەڭبەكتەرى ەرەكشە ماڭىزعا يە دەپ بىلەمىز. ناقتىراق ايتساق, «جازىقسىز جازاعا ۇشىراپ, رەسپۋبليكادا وتىزىنشى جىلدارى ورىن العان زورلىق-زومبىلىقتىڭ» قۇربانى بولعان – ا.بايتۇرسىنوۆتىڭ, م.جۇماباەۆتىڭ, ج.ايماۋىتۇلىنىڭ شىعارماشىلىق مۇرالارىنىڭ ماتەريالدارىن جيناپ, جۇيەلەۋ ىسىنە ازامات-عالىم رەتىندە دە, ۇكىمەت كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى ءارى م.و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى مىندەتىن اتقارا ءجۇرىپ, بەلسەندى تۇردە ۇلەس قوسقانداردىڭ ءبىرى – اكادەميك سەرىك قيراباەۆ بولاتىن-دى.
اكادەميك س.قيراباەۆ ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان قىسقا مەرزىم ىشىندە الاشتىڭ ارىس-ازاماتتارىنىڭ (ش.قۇدايبەرديەۆ, ا.بايتۇرسىنوۆ, م.دۋلاتوۆ, م.جۇماباەۆ, ج.ايماۋىتۇلى ت.ب.) ەسىمى مەن ەڭبەكتەرىنىڭ حالقىنا قايتا ورالۋىنا بەلسەندى تۇردە قاتىستى. ماقالا-ىزدەنىستەرىمەن, ارنايى كىتاپتارىمەن بىلىكتىلىك تانىتتى. ازاماتتىق-عالىمدىق قىرلارىمەن كوپ ۇلەستەر قوستى. ەڭ نەگىزگىسى, الاش مۇراسى حاقىندا كەڭ كولەمدى ىزدەنىستەر جاساپ, زەرتتەۋلەر جازدى. قازاق زيالىلارىنىڭ (ش.قۇدايبەرديەۆ, ا.بايتۇرسىنوۆ, ج.ايماۋىتۇلى, م.دۋلاتوۆ, م.جۇمابايۇلى, م.اۋەزوۆ, س.مۇقانوۆ, ع.مۇسىرەپوۆ, ع.مۇستافين ت.ب.) قوعام مەن تاريحتاعى ورنىن ايقىنداپ, ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن كەڭىنەن ءسوز ەتتى. ۇلت مۇراتى جولىنداعى ەرەن ەڭبەكتەرىن, ءسوز ونەرى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى مەن ماقسات-مۇراتتارىن تاپ باسىپ كورسەتتى. تاۋەلسىزدىك مۇراتتارىن, ەگەمەن ەلدىڭ الدىنداعى اسقارالى ءىس-جۇمىستاردى ۇلت زيالىلارىنىڭ ءومىرى مەن قوعامدىق قىزمەتتەرىمەن جۇيەلى بايلانىستىردى. كادەلى ءىس, وزات وي, ءتالىمدى تاجىريبەلەرىن قازىرگى كەزەڭدە دە كەڭىنەن قولدانۋعا بولاتىنىن العا تارتتى.
اكادەميك س.قيراباەۆتىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى جارىق كورگەن «جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ», «ادەبيەتىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرى», «كەڭەس داۋىرىندەگى قازاق ادەبيەتى», «ۇلت تاۋەلسىزدىگى جانە قازاق ادەبيەتى», «ءومىر تاعىلىمدارى» اتتى كىتاپتارى بىرنەشە قىرىمەن نازار اۋداراتىنىن ايتقان ورىندى. بۇدان باسقا, ارينە «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» اتتى كوپتومدىقتىڭ (10 توم) جالپى رەداكتسياسىن باسقاردى. كەڭەس ادەبيەتىنىڭ تاريحى ءۇش كەزەڭگە ءبولىنىپ (1917-1940; 1956; 1956-1990), جەكە تومدى قۇرادى. «قازاق كوركەم ءسوزىنىڭ شەبەرلەرى», «حح عاسىر ادەبيەتىندەگى تاۋەلسىزدىك يدەياسىنىڭ كوركەم شەشىمى», «قازىرگى ادەبيەتتەگى جالپىادامدىق قۇندىلىقتار» اتتى ۇجىمدىق مونوگرافيالاردى جازۋعا قاتىستى.
اكادەميك س.قيراباەۆتىڭ الاش ارداقتىلارىن زەرتتەپ, تانۋ ءىسى – جازۋشى ج.ايماۋىتۇلىنا قاتىستى ىزدەنىس, ەڭبەكتەرىمەن تولىعا, تەرەڭدەي ءتۇستى. بۇل رەتتە «ەلى ءۇشىن كۇيگەن» – جۇسىپبەك ايماۋىتۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن ارنايى قاراستىرىپ, بەس تومدىق ەڭبەكتەرىن قۇراستىرىپ, باستىرۋ ىسىنە جەتەكشىلىك ەتتى. جازۋشى مۇرالارىنىڭ ءبىر تومدىعىنا العىسوز جازدى. «جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ» اتتى ەڭبەگى «ءبىلىم» قوعامىنان, «انا ءتىلى» باسپاسىنان جارىق كوردى. بىزدىڭشە, ءبىر تاقىرىپ توڭىرەگىندەگى الۋان ىزدەنىس, ماقالا-ەڭبەكتەر ءسوز جوق تاباندىلىق پەن تۇراقتىلىقتى, ادالدىق پەن ادىلدىك سىندى سيپاتتاردى وزەك ەتۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. بۇل باعىت ءبىلىم-عىلىم جۇيەسىندە ءار الۋان ىزدەنىستەرگە ارقاۋ ەتىلىپ, كانديداتتىق, دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالار ارقىلى كەڭ ءورىس الدى.
الدىمەن ايتارىمىز, «جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ» اتتى ەڭبەكتە قالامگەردىڭ كەزەڭى مەن قىزمەتى, ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى, ادەبي ۇدەرىس ارنالارى العاش رەت كەڭ كولەمدە قاراستىرىلادى.
زەرتتەۋ ەڭبەكتىڭ مازمۇن جۇيەسىنە نازار اۋدارساق («ومىرىنەن دەرەكتەر», «العاشقى ىزدەنىستەر», «رەاليستىك دراما جولىندا», «ۇلكەن پروزانىڭ تۇڭعىشى», «اقبىلەك», «كۇنىكەيدىڭ جازىعى», «جان-جاقتى, تالانتتى»), ءوزارا بايلانىستى, ورتاق مۇراتتاردى اڭعارار ەدىك.
الاش الىپتارى اراسىندا كەر زامانعا كەز بولىپ, ەلى ءۇشىن كۇيگەن داڭقتى تۇلعا, كوپقىرلى قالامگەر, سەگىز قىرلى, ءبىر سىرلى دارىن يەسى ج.ايماۋىتۇلى ۇلت رۋحانياتىن, قازاق ءسوز ونەرىن ءار الۋان جانرداعى جاۋھار تۋىندىلارىمەن بايىتىپ, قىمبات قازىنا قوستى. جازۋشى ەڭبەگى مەن شىعارماشىلىق مۇراسى تاقىرىپتىق ەرەكشەلىگى, جانرلىق جۇيەسى, كوركەمدىك كەڭىستىگى, ەستەتيكالىق قۇندىلىعى, ستيلدىك قۇبىلىستارى, تىلدىك مۇمكىندىكتەرى تۇرعىسىنان دا قالىڭ كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزىپ, ءبىلىمي-عىلىمي ارنالاردى بايىتىپ, زەرتتەۋ مەن زەردەلەۋ ءىسىنىڭ نەگىزگى نىسانىنا اينالىپ, باستى باعىتتارىنىڭ اسىل ارقاۋى بولدى. باستىسى, كوپقىرلى قالامگەر ج.ايماۋىتۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى قوعامدىق ءھام كەزەڭدىك كورىنىستەرمەن ساباقتاستىقتا سارالانىپ, الاششىل جۇرەك يەلەرى – ا.بايتۇرسىنوۆ, م.دۋلاتوۆ, م.جۇماباەۆ, ق.كەمەڭگەروۆ, س.سادۋاقاسوۆ ت.ب. ادەبي-رۋحاني باعىتتارىمەن ءوزارا بايلانىستىرىلىپ, ازاتتىق-تەڭدىك جولىنداعى ارەكەت-قيمىلدارى كورسەتىلىپ, ۇلت پەن ۇرپاققا قاتىستى ورتاق مۇراتتارى, باستى بەلگى, ۇستانىمدارى ايقىندالادى.
اكادەميك س.قيراباەۆ باستىسى, ءبىلىم-عىلىم جۇيەسىنە, وقۋ-اعارتۋ ىسىنە, مادەني-رۋحاني ءھام تاربيە باعىتىندا ەرەن ەڭبەك ەتتى. قوعامدىق-گۋمانيتارلىق باعىتتاعى ەڭبەكتەرى دە جۇرت جادىندا. قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ بارلىق سالاسىندا ىرگەلى ىزدەنىستەر جاساپ, جۇيەلى دە جەمىستى, ءونىمدى ەڭبەك ەتتى. الاش مۇراسىنا, ونداعى ءسوز ونەرىنىڭ باستى تۇلعالارىنىڭ شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرىنە ەركىن ەندى. كەڭەس داۋىرىندەگى ەل ادەبيەتىنىڭ بەل-بەلەستەرىن, دامۋ ۇردىستەرىن دە ءجىتى تانىپ, بايىپتى زەردەلەدى. تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جارىق كورگەن – «ادەبيەتىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرى» (1995), «ۇلت تاۋەلسىزدىگى جانە ادەبيەت» (2001), «تاۋەلسىزدىك رۋحىمەن» (2002), «تاريح جانە ادەبيەت» (2007) ت.ت. بىرقاتار ەڭبەكتەرىندە جاڭا ۋاقىتتىڭ باعىتى مەن بەدەرى, رۋحى انىق اڭعارىلادى. «ادەبيەتتى قايتا وقۋ» ەڭبەگىندە (2010) كوركەم ادەبيەت ءمانى مەن ونىڭ ماڭگىلىك سيپاتىن, مادەني-رۋحاني اسەرىن كەڭ تۇردە ايقىندادى.
اكادەميك س.قيراباەۆتىڭ ءبىلىم باعىتتارى مەن عىلىم قاعيداتتارى حاقىنداعى ايتىپ-جازعان سوزدەرى مەن ەڭبەكتەرى دە جەكە كىتاپتارى مەن كوپتومدىقتارىندا كەڭ كولەمدە ورىن العانى انىق. ۇستازدارى مەن زامانداستارى ءھام شاكىرتتەرى تۋرالى ەستەلىك پەن ماقالالارىندا, سۇحباتتارىندا دا جان-جاقتى كورىنىس تاۋىپ, ءماندى دە جۇيەلى جەتكىزىلدى.
«عىلىم تۋرالى» زاڭدى تالقىلاعان القالى جيىنداعى ءسوزى مەنىڭ ەسىمدە قالىپ قويىپتى. اكادەميك باستاپقى تۇستان-اق قازىرگى عىلىمنىڭ جاعدايىن كەڭ كولەمدە ءسوز ەتتى. ق.ساتباەۆ قۇرعان اكادەميانىڭ وداق كولەمىندەگى جاڭالىق-جەتىستىكتەرىن, ورىن-ۇلەسىن دە تىلگە تيەك ەتكەن-ءدى. ءتيىستى تۇستا, ارعى-بەرگى عىلىم جولىنا, دامۋ ۇردىستەرىنە دە توقتالىپ, «…عىلىم جاعدايىنا جانىمىز اۋىراتىنى راس» دەگەندى ەكپىن ءتۇسىرىپ ايتقان-دى. «عىلىم تۋرالى» زاڭنىڭ جوبا-مازمۇنىمەن تانىستىعىن ايتىپ: «…نەگىزگى باعىتتارى مەن قاعيدالارىنا قارسىلىعىم جوق» دەگەندى العا تارتىپ, بۇگىنگى كۇننىڭ باستى ءھام بىرقاتار ماڭىزدى ماسەلەلەرىن ورتاعا سالىپ, كەڭىنەن توقتالادى.
وسى ورايدا, ادەبيەتتانۋشى ءارى عىلىم سالاسىنداعى كوپ شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە بىرنەشە باسىم باعىتتارى بارىن اتاپ ايتار ەدىم.
اڭعارعانىم:
– ءومىرى ونەگەدەن, ۇلاعاتتان, تاعىلىمنان تۇرادى. اقىل-پاراساتقا جۇگىنەدى. ۇستازدارىنا ادال, تۇستاستارىمەن تەڭ. ار-يمانى – ولشەم. ءداستۇر, دىنگە بەرىك. باعىتى ايقىن, ۇستانىمى بەرىك, دۇنيەتانىمى تەرەڭ.
بايقاعانىم:
– فيلولوگيالىق باعىتى ايقىن. ۇستازدىق قىزمەتى جارقىن. ەل ادەبيەتىن, تاريحى مەن سىنىن كەڭ تۇردە زەرتتەپ, زەردەلەيدى. الاش الىپتارىن ارداقتايدى. جازۋشى ەڭبەگى مەن شىعارماشىلىق ۇدەرىسكە ەركىن ەنەدى. كوزقاراس مۇراتى مەن قولتاڭبا مانەرى ايقىن. جولى اشىق تا كەڭ ەدى.
كوز جەتكەنى:
– ادەبي الەمى ءماندى, عىلىمي مۇراسى ءنارلى. ۇستازدىق ۇلاعاتى ارنالى. ءومىرى ورنەكتى, ونەگەسى ءورىستى. وي-ءسوز جۇيەسى ءماندى, تاجىريبەسى ءتالىمدى.
تۇعىرى:
– ەل مۇراتىنىڭ قازىنالى بيىگىنە كوتەرىلدى. ۇلت رۋحانياتىنىڭ تامىرشىسىنا اينالدى. قازاق ادەبيەتتانۋ الەمىنىڭ كوريفەيى اتاندى…
بۇل – بايتاق الەم,
قازىنالى بيىك!
بۇل – عالامات قۇبىلىس,
ورنەكتى ۇلاعات!
بۇل – بەدەرلى بەلەس,
ءبۇتىن بولمىس!
اسىلى, اكادەميك س.قيراباەۆتىڭ ادەبي ءھام عىلىمي مۇراسى, ۇستازدىق جولى وسى تالاپ پەن تالعامعا ساي كەلەدى. ويتكەنى, ول – ەل ادەبيەتىنىڭ قامقورى ءھام ۇلت رۋحانياتىنىڭ تامىرشىسى! ۇلت ادەبيەتىنىڭ باعىت-باعدارى مەن دامۋ ۇردىستەرىن ءجىتى باقىلادى. باستى بارومەترى بولدى. ءبىلىم-عىلىم جۇيەسىن, ۇلتتىق ادەبيەتتانۋ مەن سىن سالاسىن دا زەرتتەپ-زەردەلەدى. الاش مۇراسىنا ادالدىق تانىتتى. ونىڭ قايراتكەر-قالامگەرلەرى حاقىندا ەڭبەكتەر جازىپ, زەرتتەۋ نىسانى ەتتى. ەل مۇددەسى مەن ۇلت رۋحانياتى – باستى ۇستانىمىنا اينالدى. ازات ەلدىڭ ءبىلىم-عىلىم ىسىنە سۇبەلى ۇلەس قوستى.
قازىنالى بيىكتىڭ كەڭ ارناسى, ورنەكتى ءورىسى وسىعان كەلىپ سايادى.
راقىمجان تۇرىسبەك,
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور
سەراعام…
اي دا اداسىپ
جاتقاندا
كۇن دە اداسىپ,
ابىز ەدى كوڭىلى نۇرعا عاشىق.
…اسىل كوشىپ بارادى
اسپان جاققا
عاسىر كەتىپ بارادى
قىردان اسىپ.
بۇيىرتپايدى جاراتقان
جاسىققا باق,
قارشادايدان ەرتەڭگە
اسىق تالاپ.
سانامىزعا قۇيعانىڭ سان جاڭالىق
سىرساندىعىن ساكەننىڭ اشىپ
قاراپ.
جارق ەتكەندە جاسىنىڭ
جارقىلداعان,
تۇما ىزدەۋمەن ءوتتىڭىز
ءار تۇنبادان.
عاسىر بولىپ,
سويلەسەڭ قاسىم بولىپ,
«…دومبىراڭدا ءبىر كۇي بار
تارتىلماعان»
جاز كوردىڭىز عۇمىردا,
كوردىڭىز كۇز,
شەگەندەلگەن شەمەنگە
شەرلى كۇنبىز.
…قاراوتكەلگە قازاندا
اعىپ ءتۇستى
الىپتار شوعىرىنان سوڭعى
جۇلدىز.
جارقىراعان سانادا سامالاسى,
كونە مەنەن جاڭانىڭ بەلاعاشى.
…كەرۋەننىڭ باسىنان سەن دە
كەتتىڭ,
ەسى ءبۇتىن قازاقتىڭ سەراعاسى!
عالىم جايلىباي
