ەلوردا تسيفر دۇرمەگىنە ىلەستى مە؟

ءبىز 4G-ءدى تولىق ەندىرە الماي وتىرعاندا الەم 5G-گە قول سوزدى

ادامزات جاڭا ەكونوميكالىق پاراديگمانىڭ الدىندا تۇرعانى, ياعني ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا ادامزاتتىڭ تۇرمىس-سالتىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرەتىنى تۋرالى اقپاراتتى ءجيى ەستىپ ءجۇرمىز. ال ءتورتىنشى بۋىننىڭ نەگىزگى قۇرالى – روبوتتانعان, تسيفرلانعان الەم. تولىعىمەن تسيفرلانعان الەمگە بۇتبۇرىس جاساۋ ءۇشىن نە قاجەت؟ ارينە, جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت. بۇگىنگى 4G مۇنداي مۇمكىندىكتى بەرە الا ما؟ جوق. ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟ ول ءۇشىن ادامزات 5G, 6G, ءتىپتى 7G-ءدىڭ يگىلىگىن كورۋى ءتيىس.

استانادا ءبارى كەرەمەت پە؟

شىن مانىندە ەلدىڭ ورتالىعى – استانادا بارلىعى جاقسى! ءبىز سولاي دەيمىز! بىزگە اقپاراتتى ۇسىناتىن مەكەمەلەردىڭ اقپاراتى وسىنى دايەكتەيدى.

ينتەرنەت رەسۋرسىنىڭ ساپاسى مەن سىنى تۋرالى تسيفرلىق دامۋ, يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات مۋسين بىلاي دەيدى:

«5G ۇيالى بايلانىس ستاندارتىن ەنگىزۋ بويىنشا وپەراتورلارمەن بىرىگىپ, استانا, الماتى, شىمكەنت قالاسىندا 11 سىناق جۇرگىزىلدى. كەرەك جەلىلىك دياپازوندى بوساتتىق. ەندى وپەراتورلار تاراتۋ مەحانيزمى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. 2022 جىلى ءۇش مەگاپوليستە 5G جەلىسى ىسكە قوسىلسا, 2025 جىلى وبلىس ورتالىقتارىندا قوسۋ جوسپارلاندى».

باس شاھاردا «تسيفرلى قازاق­ستان» باعدارلاماسى قالاي جۇرگىزىلدى؟ بۇل سۇراققا استانا قالاسىنىڭ تسيفرلاندىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەت باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى امانجول ەستەكوۆ جاۋاپ بەردى.

– بۇگىندە تسيفرلاندىرۋ ماسەلەسى ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلادى. بۇعان دەيىن قالالىق دەڭگەيدە تسيفرلاندىرۋعا قاتىستى ماسەلەلەر «تسيفرلىق قازاقستان» جانە «سمارت استانا» تۇجىرىمداماسى نەگىزىندە ءجۇ­زەگە اسىرىلدى. ەندى «اقىلدى قالا» قۇرىلىسىنىڭ ەتالوندىق ستاندارتىنا سايكەس جۇمىس ىستەيدى. قالانىڭ ۋربانيزاتسياسىنىڭ قارقىنىن جانە جاقىن بولاشاقتاعى مىندەتىن ەسكەرە وتىرىپ, 2022-2024 جىلعا ارنالعان «تۇراقتى جانە تسيفرلىق ەلوردا» تۇجىرىمداماسى ازىرلەنۋدە, – دەيدى جاۋاپتى باسشى.

الەمنىڭ وزىق ەلدەرى سەرۆيستىك قىزمەت ەتەتىن بارلىق سالا تسيفر­لاندىرىلىپ, ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا ءمان بەرۋدە. ەگەر بۇل كوشتەن قالساق, دامۋدىڭ جولىنان جاڭىلامىز.

باسقارما ۇسىنعان اقپاراتتا استانا قالاسىن ەلەكتروندى باسقارۋ: كولىك جانە جول قوزعالىسىنىڭ باعىتى, ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ, جەر قاتىناستارىن جانە ت.ب. سالالاردى تسيفرلاندىرۋ قارقىندى جۇرۋدە. ماسەلەن, كولىكتى تسيفرلاندىرۋ باعىتىندا ەلەكتروندى تولەم 100 پايىزعا جەتتى. قوعامدىق كولىكتە قولما-قول اقشاسىز تولەمدەر كولەڭكەلى اينالىمنان قاراجاتتى 40 پايىزعا قىسقارتتى.

«اقىلدى» قالانى باسقاراتىن «iKOMEK-109» ورتالىعىنا 13703 بەينەباقىلاۋ كامەراسى ورناتىلسا, جىل اياعىنا دەيىن ەلورداداعى بالاباقشا, مەكتەپ جانە ەمحانالاردا 21781 كامەرانى بىرىكتىرۋ جوسپارلانىپ وتىر

ەلوردانىڭ كوشە-جول جەلىسىن باسقارۋ جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋ جانە كەڭەيتۋ ءۇشىن ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسى ەنگىزىلدى. وسىنىڭ ارقاسىندا تاسىمالداۋ جىلدامدىعى 18 پايىزعا, وتكىزۋ قابىلەتى 40 پايىزعا ارتىپ, ورتاشا جول ءجۇرۋ ۋاقىتى 20 پايىزعا قىسقاردى. ديسپەتچەرلىك جۇيەگە 1000-نان اسا اۆتوبۋس قوسىلىپ, مارشرۋتتىڭ قوزعالىسى, جولاۋ­شىلار اعىنىنىڭ ديناميكاسى جانە ت.ب. تالدانادى.

سەرگەك قحا, Iqala, «استانا-­Innovations» اق, «استانا-تەپلوترانزيت» اق, «استانا-ەنەرگيا» اق, «استانا سۋ ارناسى» جشس, «CTS», اق» استانا-رەك» ت.ب. جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت ارقىلى جۇمىسىن جۇيەلەۋدە.

– «اقىلدى» قالانى باسقاراتىن «iKOMEK-109» ورتالىعىنا 13703 بەينەباقىلاۋ كامەراسى ورناتىلسا, جىل اياعىنا دەيىن ەلورداداعى بالاباقشا, مەكتەپ جانە ەمحانالاردا 21781 كامەرانى بىرىكتىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. كامەرالار ساۋدا ورتالىقتارى, مەشىتتەر, ۇلكەن ايالدامالار, ۆوكزال سياقتى ادامدار كوپ جينالاتىن جەردى قامتيدى, – دەيدى امانجول ماليكۇلى.

قوعامدا استاناداعى ينتەرنەتتىڭ ساپاسىنا كوڭىلى تولمايتىندار تىم كوپ. ەمحاناعا بارعان ناۋقاستار ينتەرنەتتىڭ جىلدامدىعىنا بايلانىستى ءتيىستى قۇجاتىن الا الماي ءجۇر. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە وقۋشىنىڭ ۇلگەرىمىن باقىلايتىن ەلەكتروندى كۇندەلىك ىسكە قوسىلعالى قاشان؟ الايدا ينتەرنەتتىڭ ساپاسىنا بايلانىستى kundelik.kz كىرۋ قيىننىڭ قيىنى.

استانالىقتاردى تولعاندىر­عان سۇراققا مينيستر باعدات مۋسين ينتەرنەتتى دۇرىس جەتكىزبەي وتىر­عان وپەراتورلارعا قىركۇيەك ايىنان باستاپ 4 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل سالاتىنىن مالىمدەدى.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ كۇنى كەشە اقش-تاعى قازاقستاندىق جاستارمەن كەزدەسىپ, IT سالاسىن دامىتۋدى تالقىلاپ, ءبىلىمدى ورەندەردى ەلگە كەلۋگە شاقىرۋىنىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان بار. مەملەكەت باسشىسى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتتى دامىتۋدا شەتەلدە قىزمەت ەتەتىن ءوزىمىزدىڭ IT ماماندارعا يەك ارتىپ وتىرعانداي.

ءجا, ەل ورتالىعىندا جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتكە قول جەتكىزە الماي جۇرگەندە الەمنىڭ وزىق ەلدەرى تىڭ بەتبۇرىس جاساۋدىڭ قۇرالى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت – 5G-ءدى وندىرىسكە ەنگىزىپ ۇلگەردى.

5G الەمدى قالاي وزگەرتەدى؟

قازىر اسا جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتسىز وركەنيەت كوشىنە ىلەسۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل – اقيقات.

2019 جىلى گەرمانيانىڭ ميۋنحەن قالاسىندا وتكەن حالىق­ارالىق كونفەرەنتسياعا اقش-تىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى مايك پەنس قاتىسىپ, قىتايدىڭ Huawei تەلەكوممۋنيكاتسيا كومپانيا­سى كيبەرتىڭشىلىق قىزمەت اتقاراتىنىن مالىمدەپ, ەۋروپالىق ارىپتەستەرىنە ساق بولۋعا شاقىردى. اقش بيلىگى Huawei ۇسىناتىن الەۋمەتتىك پاكەتتەردەن باس تارتۋدى تالاپ ەتىپ قانا قويماي, حالىقارالىق سانكتسيا سالعانى بەلگىلى.

امەريكالىق ساياساتكەردىڭ سەكەمدەنۋى – زاڭدىلىق. بۇگىندە ۆاشينگتون دوللاردى الەمدىك ۆاليۋتا رەتىندە قولدانىپ, جاھاندىق قارجى سەكتورىن ۋىسىندا ۇستاپ وتىرسا, ەندىگى ۋاقىتتا 5G كىمدە بولسا, سول الەمنىڭ قوجايىنىنا اينالادى. كەلەشەكتەگى سوعىستار اۋە كۇشتەرى ارقىلى بومبالاۋ نەمەسە يادرولىق سوققىلار ارقىلى شەشىلمەيدى, ينتەرنەتتى وشىرۋمەن جۇزەگە اسادى. فيلوسوف گاي ولمەس: «ءبىزدىڭ الەمدە ءولىمنىڭ ءۇش ءتۇرى بار: ءبىرىنشىسى – جۇرەكتىڭ توقتاۋى, ەكىنشىسى – ميدىڭ ءولۋى, ءۇشىنشىسى – ينتەرنەتتىڭ ءوشۋى» دەپ ينتەرنەتتىڭ كۇش-قۋاتىن ايگىلەيدى.

اسا جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت – اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيا, IT سالاسىنىڭ دامۋىنا جانە مەملەكەتتى تسيفرلاندىرۋعا ۇلەس قوسادى. ماسەلەن, ءبىلىم بەرۋ – قاشىقتىقتان وقىتۋ, سونىڭ ىشىندە VR-كورسەتىلىمدى قولدانۋعا كەڭ مۇمكىندىك بەرەدى. تەلەمەديتسينا – تىكەلەي ۋاقىت رەجيمىندە قاشىقتان تۇرىپ وتا جاساۋعا جانە ونەركاسىپ – روبوت كومەگىمەن قىسقا ۋاقىتتا ءوندىرىس كولەمىن ەسەلەپ ارتتىرادى. اۋىلشارۋاشىلىعى – قاشىقتىقتان تەحنيكانى باسقارۋ جانە ەگىس القابىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋ جاندانادى. جۇرگىزۋشىسىز اۆتوموبيلدەر كەپتەلىستە تۇرىپ ۋاقىت جوعالتپايدى.

قىسقاسى, اقىلدى قالالارداعى مىڭداعان اسا ماڭىزدى ينفراقۇرىلىمدىق جۇيەنى قامتاماسىز ەتىپ, عارىشتى باعىندىرۋ جانە زەرتتەۋ, عىلىم مەن يننوۆاتسيا, ءبىلىم مەن مەديتسينا سالاسىنىڭ دامىتۋ 5G-ءسىز جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. ياعني جەكە ادامنىڭ ءومىرى عانا ەمەس, تۇتاس مەملەكەتتىڭ تاعدىرى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتكە بايلانادى. ويتكەنى سىمسىز تەحنولوگيا – 5G-ءدىڭ مۇمكىندىگى 4G-مەن سالىستىرعاندا 100 ەسە, ءتىپتى 1000 ەسەگە دەيىن جوعارى بولادى. ماماندار سەكۋندىنا 10 گب-عا دەيىن اقپارات الماسۋعا بولاتىنىن ايتادى.

قازىرگى الەمدەگى سوعىستار تەحنولوگيالىق سوعىستىڭ باسى ەكەنىن بىلدىرەدى. قىتايدا باستالعان كوروناۆيرۋستىق ينفەكتسيانىڭ تارالۋى يمپەريالىق ەلدەردىڭ جوعارى تەحنولوگياعا يە بولۋدىڭ تالاس-تارتىسىنىڭ ءبىر ايلاسى دەگەندى قولدايتىندار دا كوپ.

2015 جىلدان باستاپ الەمنىڭ وزىق ەلدەرى زاماناۋي بايلانىس قۇرالىن جەتىلدىرۋدە ىزدەنىپ, جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسىپ كەتكەن-ءدى. 2018 جىلى ينتەرنەت قولدانۋشىلارى اسىعا كۇتكەن 5G تەحنولوگياسىن قىتاي سىناقتان وتكىزىپ, 2019 جىلى جاپپاي قولدانىسقا ەنگىزدى. 2019 جىلى وڭتۇستىك كورەيا دا جوعارى تەحنولوگيانى ىسكە قوستى. بۇگىندە اقش, قىتاي, جاپونيا, وڭتۇستىك كورەيا بۇل سالادا كوشباسشىلىق ءۇشىن كۇرەسۋدە.

شەتەلدىڭ تاجىريبەسى قانداي؟

ءسوز جوق, قىتاي 5G بازالىق ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا الەمدە كوش باستاپ تۇر. بۇگىندە 1,43 ميلليون 5G بازالىق ستانتسياسى قۇرىلىپ, 500 ميلليوننان استام قىتايلىق جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتتى ۇزدىكسىز پايدالانادى. ياعني پەكين, شانحاي, گۋانچجوۋ, حانچجوۋ قالاسى مەن ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەر 5G قوسىلدى.

2022 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن بازالىق ستانتسياسىنىڭ سانىن 2 ميلليوننان اسىرىپ, ەلدىڭ وزگە ايماعىنا جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتتى جەتكىزۋگە جۇمىس ىستەۋدە. ءبىر عانا شەنچجەن قالاسىندا 45 مىڭنان استام 5G ستانتسيا سالىپ, ونىڭ ۇزدىكسىز جۇمىسىن روبوت باسقاراتىن دەڭگەيگە جەتكىزدى. شەنچجەندا الەمدەگى العاشقى ينتەللەكتۋالدى پورت – Mawan SmartPort ىسكە قوسىلدى. بۇل تەحنولوگيالىق پروگرەسس – 5G جەلىسىنە قاجەتتى نىسانداردى سالۋ جانە پايدالانۋ قۇنىن ەدەۋىر تومەندەتتى.

ەندى قىتاي بيلىگى كەلەسى ستاندارت – 6G-ءدى ازىرلەپ, ەنگىزۋدىڭ جولىن ىزدەستىرۋدە. بۇل تۋرالى ءحىىى بۇكىلقىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسىندا قىتايدىڭ ونەركاسىپ جانە اقپاراتتاندىرۋ ءمينيسترى سياو ياتسين حابارلادى.

رەسمي پەكين الەمدىك يمپەرياعا اينالۋدا تەحنولوگيالىق پروگرەستى دامىتۋ ارقىلى قول جەتكىزۋدى كوزدەيتىنىن جاسىرمايدى.

قىتاي ەلشىلىكتەرى دامۋشى ەلدەرگە 5G-ءدىڭ مۇمكىندىگىن جان-جاقتى ناسيحاتتاپ, نەسيە ارقىلى جوعارى تەحنولوگيانىڭ كىلتىن بەرۋگە دايار. بۇل قاتاردا چەحيا قىتايلىق 4G تەحنولوگياسىن تۇتىنىپ وتىرعانىن ايتۋ كەرەك.

2019 جىلى وڭتۇستىك كورەيا­نىڭ ۇزدىك ءۇش ۇيالى بايلانىس وپەراتورى – SK Telecom, KT جانە LG Uplus بەسىنشى بۋىن جەلىسىن ىسكە قوستى. وسىلايشا 5G-گە قول جەتكىزگەن ساناۋلى ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلدى. قازىر وڭتۇستىك كورەيادا 24 ميلليون ابونەنتكە قىزمەت كورسەتەتىن 200 مىڭنان استام 5G بازالىق ستانتسياسى ورناتىپ, حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن 5G قىزمەتىن قامتاماسىز ەتتى. سەۋل بيلىگى بايلانىس ەمەس وپەراتورلارعا 4,7 گگتس جانە 28 گگتس جيىلىك دياپازوندارىن پايدالانىپ جەكە 5G جەلىسىن ورناتۋعا رۇقسات بەرەدى.

5G-گە قاجەتتىلىك نەدە؟

جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتاتىن بارلىق سالاعا اسا قاجەت ەكەنىن جانە وزىق ەلدەر وندىرىسكە ەنگىزىپ جاتقانىن جازدىق. بىراق ءموبيلدى تەلەكوممۋنيكاتسيانىڭ قىزمەتى مەن مىندەتىن مۇنىمەن اشىلدى دەي المايمىز.

ءيا, تولىق مەتراجدى ءفيلمدى 10 مينۋتتا ەمەس, 10 سەكۋندتا جۇكتەپ الۋعا مۇمكىندىك الدىق. اقىلدى قالالاردى ىسكە قوستىق. پيلوتسىز كولىكتەر ءومىر شىڭدىعىنا اينالدى. اۋىلشارۋاشىلىق IoT قۇرىلعىلارى فەرمەرلەرگە ىلعالدى, توپىراق جاعدايىن جانە وسىمدىكتەردىڭ تىرشىلىگىن دالىرەك ولشەۋگە, اۋا رايى جاعدايىن دالىرەك بولجاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى, سونداي-اق مال شارۋاشىلىعىندا داتچيكتەر مالدىڭ جەتىلۋىن قاداعالاپ, ساۋلىعىن باقىلايتىن بولادى. 5G فەرمەرلەرگە جۇمىسىن جەڭىلدەتىپ, ونىمدىلىكتى ارتتىرادى.

بولدى ما؟ 5G-ءدىڭ مۇمكىندىگى وسى عانا ما؟ كوپشىلىكتى وسى سۇراق مازالايتىنى انىق.

شىنىندا, جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتتىڭ نەگىزگى مىندەتىن مۇنىمەن شەكتەي المايمىز.

عالىمدار 5G اقىلدى نەمەسە ۇشقىشسىز كولىكتەردى دامىتىپ قانا قويماي, سمارت جولدارمەن, باعدارشامدارمەن, اۆتوتۇراقتارمەن قوسا ومىرگە ەنگىزەتىنىن, ءتىپتى ءبىر پۋنكتتەن ەكىنشىسىنە بارۋ ءۇشىن ساعاتتاپ ۋاقىت جوعالتپاي, ءاپ-ساتتە جەتۋدىڭ مۇمكىندىگىن اشاتىنىن ايتۋدا. ۆيرتۋالدى ومىردە ءبارى مۇمكىن, الايدا شىنايى ومىردە بۇل – ادامنىڭ اقىلىنا سىيىمسىز دۇنيە. كىم ءبىلسىن, بىرنەشە مينۋتتا استانادان لوندونعا جەتىپ, ءارى قاراي نيۋ-يورككە اسىپ, الەمدى ارالىپ جۇرەتىن كەز كەلەر. بۇعان 5G-ءدىڭ مۇمكىندىگى جەتپەي, بالكىم, 7G-ءدىڭ يگىلىگىن جاقىن ارادا كورەتىن بولارمىز. الەمنىڭ دامىعان, ويلى ەلدەرى وسىنداي اۋقىمدى جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسىپ تە كەتتى.

5G مۇمكىندىگى مەن مىندەتىن مەديتسينا سالاسىمەن بايلانىس­تىرىپ, تالداۋعا ابدەن بولادى. سەۋلدەگى Samsung اۋرۋحاناسى يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيا – 5G ىسكە قوستى. ونىڭ كومەگىمەن دارىگەر بيوپسيالىق سۋرەتتى سەكۋندىنا 1 گيگابايت ورتاشا جىلدامدىقپەن وڭاي جانە جىلدام الا الادى. بۇل اۋرۋحانانىڭ ءارتۇرلى عيماراتىنداعى دارىگەرلەر تەست ناتيجەسىن جىلدام قاراپ, تەز دياگنوز قويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇعان دەيىن دارىگەرلەر سىناق ناتيجەسىن الۋ ءۇشىن عيماراتتار اراسىندا ءجۇرىپ, كوپ ۋاقىت جوعالتىپ, كەي جاعدايدا ناۋقاستىڭ جاعدايى ناشارلاپ قالاتىن.

قىتايدىڭ سىچۋان پروۆينتسياسىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىك اۋرۋحانا 5G مەديتسينالىق جەلىسىن ىسكە قوسىپ, «اقىلدى اۋرۋحاناعا» اينالعانىن حابارلادى. مەديتسينا سالاسىندا توڭكەرىس جاساۋ مۇمكىندىگىنە يە 5G ارقىلى سمارت-ەسەپتەۋ, سمارت-اناليزگە قول جەتكىزىپ, اعزالاردىڭ گەندىك ترانسفورماتسياسىن جەتىلدىرۋگە سەپتىگى تيەدى.

اقش-تاعى زاماناۋي جۇيەنىڭ AI ديرەكتورى راب مىرزانىڭ سوزىنشە, 5G ارقىلى حيرۋرگ-وپەراتور ناۋقاستان ونداعان شاقىرىم قاشىقتىقتا بولۋى مۇمكىن جانە حيرۋرگيالىق روبوتتاردى, ۆيرتۋالدى شىندىقتى جانە تاكتيلدى قولعاپتاردى قولدانۋ ارقىلى ەڭ كۇردەلى وپەراتسيالاردى ءساتتى ورىنداپ, ءتىپتى ادامنىڭ ازعا-مۇشەلەرىن الماستىرۋعا قول جەتكىزە الادى. ادامزاتتىڭ «اجالسىز ادام» ارمانىن وسىلاي جۇزەگە اسىرماق.

مىنە, وزىق ەلدەردىڭ 5G ەنگىزۋگە جانتالاسىپ جاتقانىنىڭ ءبىر سىرى – وسىندا. سوندىقتان اعىلشىن جازۋشىسى ەندريۋ براۋن «ينتەرنەت – وتە اۋقىمدى, زور كۇش يە قۇرال. ءتىپتى كەيبىر ادامدار ءۇشىن ءومىردى الماستىراتىن سەرۆيسكە اينالدى» دەگەن بولار.

P.S: اقش-تىڭ زاماناۋي ينتەرنەت تەحنولوگياسى مەن قۇرال-جابدىقتارىن ءوندىرىپ-ساتۋمەن اينالىساتىن ترانسۇلتتىق CISCO Systems كورپوراتسيا­سىنىڭ جەتەكشىسى دجون چەمبەرس: – ءومىردى تەڭەستىرۋشى ەكى كۇش بار, ءبىرى – ءبىلىم, ەكىنشىسى – ينتەرنەت. لي كۋان يۋ وسى ەكەۋىندە جەتە مەڭگەرىپ, ولاردىڭ قۋات-كۇشىن ءىس جۇزىندە شەگىنە جەتكىزە ورىنداي ءبىلدى. سوندىقتان سينگاپۋر ينتەرنەت ەكونوميكاسى تابىستى دامىعان الەمنىڭ كوشباسشى ەلىنە اينالدى, – دەيدى. الەمنىڭ ءىرى ينتەرنەت ماگناتىنىڭ ءسوزىنىڭ استارىنان, سينگاپۋردىڭ سەرگەك دامۋىنىڭ ءبىر سىرى – ينتەرنەتتى ءوز دەڭگەيىندە پايدالانۋىندا جاتقانىن اڭعارادى. بىزگە دە وركەنيەت كوشىنەن ءوز ورنىمىزدى الۋ ءۇشىن ينتەرنەت سالاسىن دامىتۋ ماڭىزدى. ونسىز باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ مۇمكىن ەمەس.