ەلىمىزدە الكوگولگە تاۋەلدىلىككە, تەمەكى شەگۋگە, سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سانانى قالىپتاستىرۋ, «قاۋىپسىز ەل» ۇلتتىق جوباسىن الدىن الۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالار ۇزدىكسىز جۇرگىزىلگەنىمەن, قوعامدا قىلمىس اتاۋلى ازايماق تۇگىلى, ادام شوشىرلىق دەڭگەيگە جەتتى.
ەلوردادا قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ەلىمىزدىڭ دامۋى جونىندەگى كەڭەستە مەملەكەت باسشىسى وسى ماسەلەلەرگە ارنايى توقتالىپ, ولقىلىقتاردى اتادى.
«جاستاردىڭ اراسىنداعى جانتۇرشىگەرلىك جاعدايلار مەن وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق جيىلەپ, كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەگە اينالىپ بارادى. بۇعان جاۋاپتى ورىندار قىزمەتىن ءجوندى اتقارىپ جاتقان جوق» دەگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ساياساتىن قايتا قاراۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
«تاعى ءبىر نازار اۋداراتىن ماسەلە – جاس ۇرپاقتىڭ قاۋىپسىزدىگى. بالالارعا قاتىستى جانتۇرشىگەرلىك قىلمىستار جيىلەپ كەتتى. مۇنداي وقيعالار مەكتەپتە, كوشەدە, ءتىپتى, ۇيدە بولىپ جاتىر. سوراقى جاعدايلار وقۋشىلاردىڭ وزىنە قول جۇمساۋىنا سەبەپكەر بولىپ وتىر.
ءتىپتى, اتا-انالاردىڭ وزدەرى بالاسىنا قورلىق كورسەتىپ, ونىڭ ارتى قايعىلى جاعدايعا ۇلاسىپ جاتادى. وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ جۇمىسى ءالسىز. جاۋاپتى مەكەمەلەر مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتى ويداعىداي ناتيجە بەرگەن جوق. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ساياساتىن قايتا قاراۋىمىز كەرەك» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قوعامدىق ورىنداردا ءتارتىپ قانداي؟
ەلوردانىڭ قوعامدىق ورىندارداعى قۇقىق بۇزۋشىلىق كوبەيمەسە, ازايا قويعان جوق. بۇگىنگى تاڭدا استانادا «سەرگەك» قوعامدىق جانە جول قاۋىپسىزدىگى جوباسى بويىنشا 13 مىڭنان استام كامەرا ورناتىلعانى بەلگىلى. ونىڭ ىشىندە 10 مىڭى قالاداعى قوعامدىق ءتارتىپتى قاداعالايدى. بۇل كامەرالاردىڭ دەرەكتەرى قالاداعى كوشەلەردە بولىپ جاتقان جاعدايدى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى باقىلايتىن احۋالدىق ورتالىققا بەرىلەدى.
2023 جىلعى قاڭتار ايىندا الكوگولدى ىشىمدىكتەردى ىشكەنى جانە قوعامدىق ورىنداردا ماس كۇيىندە بولعانى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 440-بابىنا سايكەس 924 ازامات اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. وتكەن جىلدىڭ وسىعان ۇقساس كەزەڭىندە ەلوردادا 1 مىڭنان استام ماس ازامات انىقتالعان. سونداي-اق قوعامدىق ورىنداردا تەمەكىنىڭ بارلىق ءتۇرىن شەگۋگە زاڭمەن تىيىم سالىنعانى بەلگىلى. الايدا بۇل قوعامدىق تارتىپكە باعىنعىسى كەلمەيتىندەر دە بار. جەكەلەگەن قوعامدىق ورىنداردا تەمەكى شەگۋگە تىيىم سالۋدى بۇزعانى ءۇشىن اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا 184, وتكەن جىلى 186 ادام جاۋاپقا تارتىلدى.
ناشاقورلىق پەن ەسىرتكى بيزنەسىنە قايتسە توسقاۋىل قويىلادى؟
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ دەرەگىنە سايكەس, دۇنيە جۇزىندەگى ەسىرتكىگە ەڭ قۇمار ادامدار امەريكا قۇراما شتاتتارىندا تۇراتىن كورىنەدى. بۇل مەملەكەتتىڭ 28,6 ميلليون ادامى ەسىرتكىگە تاۋەلدى. امەريكا قۇراما شتاتتارىندا ناشانىڭ دوزاسىن ارتىق قابىلداعاننىڭ كەسىرىنەن جىلىنا 200 مىڭ ادام ولەدى ەكەن. قايتىس بولعانداردىڭ جاسى جيىرما ۇشكە دە جەتپەيدى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەسىرتكىگە تاۋەلدى 23,5 مىڭ ادام تىركەۋدە تۇر. قوعامدىق ۇيىمدار ەسىرتكىنىڭ قۇرىعىنا تۇسكەندەردىڭ سانى ءجۇز جيىرما مىڭنان اسىپ جىعىلاتىنىن العا تارتىپ وتىر. سوڭعى جىلدارى ناشاعا تاۋەلدى ادامداردىڭ ۇلەسى 35%-عا ازايىپتى. بىراق بۇل دەرەك تە كوڭىل كونشىتپەيدى. سەبەبى ەسىرتكىمەن اينالىسىپ, ونىڭ ءتۇر-ءتۇرىن ساتىپ, جاساپ جاتقان ادامدار تۋرالى اقپاراتتار كۇن سايىن شىعادى. كۇن سايىن ءار وڭىردە بىرنەشە توپ قۇرىقتالىپ جاتادى. جانە ولاردىڭ اينالىساتىن ناشالارىنىڭ ءوزى ءارتۇرلى. ءبىرى ءشوپ كۇيىندە ساتسا, ءبىرى ءدارى, ءبىرى پوروشوك تۇرىندە تاسىمالدايدى.
2022 جىلى ەلوردالىق پوليتسەيلەر 232 قىلمىستىق ءىس قوزعادى, ونىڭ 171-ءى ەسىرتكى ساتۋمەن اينالىساتىن ادامدارعا قاتىستى. زاڭسىز اينالىمنان 257 كيلوگرامنان استام ءتۇرلى ەسىرتكى زاتتارى تاركىلەندى. قازىرگى ۋاقىتتا سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەر مەن ولاردىڭ انالوگتارىنىڭ تارالۋ قاۋپى بار. 2022 جىلدىڭ 12 ايىندا ەلوردا اۋماعىندا «ەسىرتكىنىڭ سينتەتيكالىق تۇرلەرىمەن» بايلانىستى ەسىرتكى قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ 244 فاكتىسى انىقتالدى. 4 ناركولابوراتوريانىڭ قىزمەتى توقتاتىلدى.
2023 جىلدىڭ باسىنان باستاپ پد بولىنىستەرى 16 قىلمىستىق ءىس قوزعادى, ونىڭ 13-ءى ەسىرتكى ساتۋمەن اينالىساتىن ادامدارعا قاتىستى. زاڭسىز اينالىمنان 6 كگ. 377 گر. «امفەتامين», «لسد», «ەكستازي» سياقتى ەسىرتكى تۇرلەرى, سونداي-اق ولاردىڭ انالوگتارى تاركىلەندى.
قاڭتار ايىندا ەلوردا اۋماعىندا «ەسىرتكىنىڭ سينتەتيكالىق تۇرلەرىمەن» بايلانىستى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ 30 فاكتىسى انىقتالدى.
اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان باستاپ قر قك 299-1-بابىنا سايكەس ەسىرتكى زاتتارىن زاڭسىز جارنامالاۋ فاكتىسى بويىنشا 1 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. 16 سايت مەكەنجايى بۇعاتتاۋعا جىبەرىلدى. وتكىزۋ ماقساتىنسىز ەسىرتكى زاتتارىمەن زاڭسىز جۇمىس ىستەۋدىڭ 88 فاكتىسى انىقتالدى (قر قك 296-بابى).
پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى اكىمدىكپەن, باسقا ورگاندارمەن جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن بىرلەسىپ, 2023 جىلدىڭ باسىنان بەرى 26 پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارا وتكىزدى. ونىڭ ىشىندە 2 اكتسيا, 5 سەمينار, 7 ءدارىس, 1 «دوڭگەلەك ۇستەل», باسقا دا سپورتتىق ءىس-شارالار وتكىزىلگەن.
قاۋىپسىز ەل تۇجىرىمداماسى – ۇلت بولىپ ۇيىسۋدىڭ, مەملەكەت بولىپ قالىپتاسۋدىڭ نەگىزى ەكەنى بەلگىلى. «قاۋىپسىز ەلدىڭ» قاعيداسى وسىنداي. قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان قىلمىستاردىڭ الدىن الۋ ءىس-شارالارى وڭ ناتيجە بەرگەن جاعدايدا ەلىمىزدىڭ استاناسىندا قوعامدىق ءتارتىپ ورنايتىنى انىق. زاڭ تەتىكتەرىمەن قالادا قاۋىپسىز ءىس-شارالارىن كوبەيتىپ, دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ماڭىزدى. قاۋىپسىز قالانىڭ تىرشىلىگى تۇرعىندارعا سوندا عانا تىنىشتىق سىيلاماق.
