13 الەۋمەتتىك شارا

ەلىمىزدەگى كوپبالالى انالار باسپانا الۋدىڭ كەزەگىنە بولەك تۇرادى. «التىن القا» يەگەرى اتانعان كوپبالالى وتباسىلار مەملەكەت قورىنان باسپانا الاتىنداردىڭ جالپى كەزەگىنەن شىعارىلادى. استاناداعى 6700-گە جۋىق كوپبالالى وتباسىلاردىڭ جاردەماقىسى جوعارى بولادى. مۇنداي جاڭالىقتاردى كەشە كوپبالالى انالارمەن وتكەن كەزدەسۋدە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ جاريا ەتتى. «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالىنداعى باسقوسۋعا ەلوردا اكىمى باقىت سۇلتانوۆ, ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى كۇلاش ءشامشيدينوۆا, دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ءلاززات اقتاەۆا قاتىستى.

«نۇر وتان» پارتيا­سىنىڭ XVIII سەزىندە ەلباسى حالىقتىڭ الەۋەتىن كوتەرۋگە ارنالعان باس­تى باعىتتاردى اتاپ كورسەتىپ, ناقتى تاپسىرما بەردى. وسى باعىتتا جۇمىس باستالىپ كەتتى, ياعني رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماقتارىندا كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى قولداۋعا ارنالعان شارالار مەن جاڭا قولعا الىنعان حالىقتىڭ الەۋەتىن كوتەرۋ باعدارلاماسىنىڭ ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل باعىتتا استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى دە ءتيىستى شارالاردى قابىلدادى» دەدى كەزدەسۋدە قالا اكىمى باقىت سۇلتانوۆ. ەلوردا باسشىسىنىڭ مالىمەتىنشە, استانادا 10095 كوپبالالى وتباسى بار, ونىڭ ىشىندە التىن جانە كۇمىس القاعا يە بولعان 4688 انا بار, از قامتىلعان 3458 ادام (684 وتباسى), ال 25719 مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جان بولسا, ونىڭ 5316-سى مۇگەدەك بالالار بولىپ تابىلادى.

«قازىرگى ۋاقىتتا قالالىق اكىمدىكتە تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك قولداۋ بويىنشا قىزمەتتەر مەن شارالار ازىرلەندى. ياعني باستى ماسەلەلەردى جيناقتاپ, 13 ناقتى شاراسىن ۇسىنىپ وتىرمىز. ونىڭ العاشقى بەسەۋى وسى ايدىڭ 6-نا ءماسليحات وتىرىسىندا قارالىپ, ءتيىستى قاراجات ءبولىندى. قالعان 8-ءى مامىر ايىندا دايىندالىپ ۇسىنىلاتىن بولادى. كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي, بارلىعى دا حالىقتى الەۋەتىن كوتەرۋگە باعىتتالعان. وسى تۇرعىدا الەۋمەتتىك قولداۋ قولجەتىمدىلىگى باستى نازاردا بولادى» دەدى ول.

ناقتى قانداي ىستەر قولعا الىنادى؟

«التىن القا» يەگەرلەرى جالپى تىزىمدە كەزەكتە تۇرمايدى. قازىر ءبىز كوپبالالى انالار ءۇشىن باسپانا كەزەگىن بولەك جاساۋ ماسەلەسىن قاراستىرىپ جاتىرمىز. بىراق بۇل ماسەلە بىردەن شەشىلە سالمايتىنى انىق. اۋەلى بۇعان قانشا قاراجات جۇمسالاتىنىن ەسەپتەۋىمىز كەرەك. مىسالى, باسپانا الۋ ءۇشىن انالار مىندەتتى تۇردە تىركەۋگە تۇرۋى ءتيىس. ويتكەنى, بىزدە زاڭنىڭ تالابى سولاي. ءبىز بۇل ماسەلەنى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ شەشۋ جولدارىن ىزدەستىرىپ جاتىرمىز. ەڭ باستىسى, الەۋ­مەتتىك ماسەلەلەر الداعى 10 جىلدا كەزەڭ-كەزەڭەن شەشىلەدى» دەپ مالىمدەدى بەردىبەك ساپارباەۆ.
ول ءوز سوزىندە ەلباسىنىڭ 1 ساۋىردەن باستاپ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتىڭ (ااك) جاڭا مەحانيزمدەرىن قولدانىسقا ەنگىزۋدى تاپسىرعانىنا توقتالدى. «قازىر وسى جۇمىسقا كىرىستىك. ناۋرىز ايىندا پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ قولداۋىمەن «اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك» تۋرالى زاڭعا جانە «كەدەيلىك شەگىن ايقىنداۋ تۋرالى» ۇكىمەتتىڭ بۇيرىعىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلەدى. 1 ساۋىردەن باستاپ ااك كورسەتۋ كريتەريى ءبىر ادامعا ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن 50 پايىزدان 70 پايىزعا دەيىن, ياعني, 14 849 تەڭگەدەن 20 789 تەڭگەگە دەيىن كوبەيتىلەدى. وسى شارالار 830 مىڭنان اسا ادامدى ااك-پەن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەپ جالعادى ءسوزىن مينيستر.

1 ساۋىردەن باستاپ ااك كولەمى وسەدى

ونىڭ تۇسىندىرۋىنشە, اي سايىن الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ ءاربىر بالاسىنا كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 70 پايىزى مولشەرىندە كەپىلدەندىرىلگەن كومەك (20 789 تەڭگە) كورسەتىلەدى. وتباسىنىڭ ەرەسەك مۇشەلەرىنە ااك بۇرىنعىداي ەسەپتەلەدى. سونداي-اق جيىنتىق تابىس­تى ەسەپتەۋ قاعيداتتارى وزگەرەدى. ياعني, 1 ساۋىردەن باستاپ ااك تاعايىنداعان كەزدە وتباسىنىڭ جيىنتىق تابىسىنان كوپبالالى وتباسىلارعا جانە «كۇمىس القا», «التىن القا» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالعان انالارعا بەرىلەتىن جاردەم­اقىلار, مۇگەدەكتىگى بويىنشا بەرىلەتىن جاردەم­اقىلار الىنىپ تاستالادى.
«وڭىرلەردە ەلەكتروندىق الەۋمەتتىك كارتالار جاسالادى. ولار وتباسىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن, الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق احۋالىن باعالاۋدى كوزدەيدى. اناسى مەن 4 بالاسىنان قۇرالعان, ەڭبەگىنەن تۇسەتىن تابىسى جوق, تەك 10 504 تەڭگەنى قۇرايتىن ارنايى مەملەكەتتىك جاردەماقى الاتىن ءبىر وتباسىن مىسال رەتىندە قاراستىرايىق. جاڭا وزگەرىستەردى ەسكەرسەك, مۇنداي وتباسىنا بەرىلەتىن ااك 103 945 تەڭگەنى قۇرايدى. قولدانىس­تاعى جۇيەدەگى 63 741 تەڭگە ااك-ءتىڭ كولەمى 63 پايىزعا وسەدى» دەپ ءتۇسىندىردى بەردىبەك ماشبەكۇلى.

استانادا جاردەماقى دەڭگەيى جوعارى بولادى

«باسقا وڭىرلەرمەن سالىس­تىرعاندا استانا قالاسىندا ورتاشا جالاقىنىڭ دەڭگەيى جوعارى. سول سەبەپتەن, كوپبالالى وتباسىلارعا تولەنەتىن ااك-ءتىڭ مولشەرى 21 698 تەڭگەگە دەيىن كوبەيەدى. ەگەر كوپبالالى وتباسىنىڭ مۇشەسى ورتا ارناۋلى نەمەسە جوعارى وقۋ ورنىندا وقيتىن بولسا, 21 698 تەڭگە 23 جاسقا تولعانشا تولەنەدى. ال وتباسىنداعى ۇلكەن ادامدارعا بۇرىنعىداي 10 500 تەڭگە قوسىمشا جاردەماقى تولەنەدى. ايتا كەتەيىن, وسى ۋاقىتقا دەيىن وتباسىنىڭ ءار مۇشەسىنە 4 834 تەڭگە تولەنىپ كەلدى. ول سوما 1 ساۋىردەن باستاپ 21 698 تەڭگەنى قۇرايدى. ەلورداداعى 6700-گە جۋىق كوپبالالى وتباسىلار وسىنداي كولەمدەگى جاردەماقىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى» دەپ مالىمدەدى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى.
بەردىبەك ساپارباەۆ كوپبالالى اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ, ولارعا وتباسىلىق كاسىپ اشۋ, تابىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن بيزنەس-يدەيالارعا 505 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە وتەۋسىز گرانت بەرىلەتىنىن حابارلادى. «ميكرونەسيە بەرۋ شەڭبەرىندە 2019 جىلعا جوسپارلانعان 14 مىڭ شاعىن نەسيەنىڭ ىشىنەن 5 مىڭىن اۋىلداعى كوپبالالى وتباسىلار مەن مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا باعىتتاۋ ۇسىنىلىپ وتىر. مۇنداي شارانىڭ ناتيجەسىندە 15 مىڭ كوپبالالى وتباسى ءوز ىسىمەن اينالىسىپ, تابىسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك تۋادى. سونداي-اق كوپبالالى انالارعا, مۇگەدەك جاندارعا, جاستارعا ءوز كاسىبىن اشۋ ءۇشىن 6,5 ملن تەڭگەگە دەيىن جانە ياكورلى كووپەراتسيانى دامىتۋعا 20 ملن تەڭگەگە دەيىن جەڭىلدىكپەن شاعىن نەسيەلەر بەرىلەدى» دەدى ول. ءمالىم بولعانى, اۋىلدىق جەرلەردەگى الەۋمەتتىك احۋا­لى ناشار كوپبالالى وتباسىلار ءۇشىن سۇرانىسقا يە كاسىپتەرگە قىسقا مەرزىمدىك وقۋ ۇيىمداستىرىلادى. سونداي-اق جەكەلەگەن جۇمىس تۇرلەرى بويىنشا جالاقىسىنا جاردەماقى قوسىلاتىن ۇيدە اتقارىلاتىن الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارى اشىلادى. بۇل قادام بالا كۇتىم مەن جۇمىستى قوسا اتقارۋعا ياعني, قوسىمشا تابىس تابۋعا جول اشادى.
ايتا كەتەرلىك جايت, 2019 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ مۇگەدەك بالالارعا جانە 18 جاستان اسقان بالا كەزىنەن ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەك بولىپ سانالاتىن بالالارعا كۇتىم جاساۋ بويىنشا تولەنەتىن مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردىڭ مولشەرى ۇلعايادى. سونىڭ ناتيجەسىندە 100 مىڭ ادام بۇرىنعى 31 183 تەڭگەنىڭ ورنىنا 41 578 تەڭگە جاردەماقى الادى.

1 شىلدەدەن باستاپ جالاقى وسەدى

مينيستر وسى باسقوسۋدا 2019 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس, بيۋدجەتتىك سالا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى 30 پايىز­عا دەيىن كوبەيەتىنىن ايتتى. «بۇل دەنساۋلىق, ءبىلىم بەرۋ, الەۋمەتتىك قورعاۋ, مادەنيەت, سپورت, اۋىل شارۋاشىلىعى جانە باسقا سالالاردا جۇمىس ىستەيتىن 1 ميلليوننان استام ازاماتتىق قىزمەتشىگە تىكەلەي قاتىستى بولادى. 30 پايىزعا دەيىن ارتتىرىلعان جالاقىنى 1-8-رازريادتاعى جۇمىسكەرلەر, قوسالقى (تەحنيكالىق), اكىمشىلىك جانە نەگىزگى قىزمەتشىلەر, سونداي-اق باسقارۋشىلىق قىزمەتتەگى كەيبىر ازاماتتار (لاۋازىمدار اراسىندا ءتيىستى رازريادارالىق ينتەرۆالدى ساقتاۋ ءۇشىن) الادى. اتالعان جۇمىسكەرلەردىڭ جالاقىلارى جۇمىس وتىلىنە قاراي سارالانعان تۇردە ارتتىرىلاتىن بولادى. 2019 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتە ۇكىمەتتىڭ رەزەرۆى ەسەبىنەن 115,7 ملرد تەڭگە, 2020-2021 جىلدارعا 234,4 ملرد تەڭگە كوزدەلگەن» دەدى قۇزىرلى مينيسترلىكتىڭ باسشىسى. ول 1 شىلدەدەن باستاپ اۋداندىق, وبلىستىق دەڭگەيدە حالىقپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن اتقارۋشى ورگانداردىڭ تومەنگى ساتىداعى قىزمەتشىلەرىنىڭ جالاقىسى وسەتىنىن حابارلادى. اۋىلدىق, اۋداندىق جانە وبلىستىق دەڭگەيدە ەڭبەك ەتەتىن 78 مىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ جالاقىسى ورتاشا ەسەپپەن 25 پايىزعا ارتادى.

56 مىڭ وتباسىنا قارىز بەرىلەدى

بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە 340 مىڭعا جۋىق كوپبالالى وتباسىلار بار. سونىڭ ىشىندە 28 مىڭنان استامى باسپاناعا مۇقتاج رەتىندە, جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە كەزەككە تۇرىپتى. «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا 2025 جىلعا دەيىن الەۋ­مەتتىك احۋالى تومەن وتباسىلار ءۇشىن 40 مىڭنان اسا جالدامالى پاتەرلەر سالىنادى. ياعني, مەملەكەت جىل سايىن 6 مىڭ پاتەردى پايدالانۋعا بەرۋ ارقىلى باسپانا كەزەگىندە تۇرعان 28 مىڭنان اسا وتباسىنىڭ ەڭ باستى ماسەلەسىن شەشەدى. بۇل تۋرالى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى ىستەرى كوميتەتىنىڭ توراعاسى مارحابات جايىمبەتوۆ ءمالىم ەتتى.
«2019 جىلى رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن 20 مىڭنان اسا جالعا بەرىلەتىن جانە نەسيەلىك تۇرعىن ءۇي سالۋدى جوسپارلادىق. سونىڭ ىشىندە 1-ءشى جارتىجىلدىقتا 5 مىڭنان اسا باسپانا پايدالانۋعا بەرىلەدى, سونىڭ 2 مىڭىن كوپبالالى وتباسىلارعا ۇسىنامىز» دەدى قۇزىرلى مەكەمە باسشىسى ءوز سوزىندە. ول ءوز يەلىگىندە قىمبات ەمەس تۇرعىن ءۇي بولۋىن قالايتىن كوپبالالى وتباسىلارعا «قازاقستان تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» ارقىلى 20 جىلعا دەيىن جىلدىق 2 پايىزبەن جەڭىلدەتىلگەن نەسيە بەرۋ ماسەلەسى پىسىقتالىپ جاتقانىن جەتكىزدى. بۇل مەحانيزم ەڭ تومەنگى جالاقىدان از تابىسى بار, احۋال ناشار كوپبالالى وتباسىلارعا ۇسىنىلادى. وسى ماقساتقا 25 جىلدىڭ ىشىندە ءۇش قايتارىم جاساۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن جىل سايىن 50 ملرد تەڭگەدەن جالپى 150 ملرد تەڭگە ءبولۋ قاجەت. ناتيجەسىندە 56 مىڭعا جۋىق جاعدايى تومەن وتباسىلار جەڭىلدەتىلگەن قارىز الىپ, ءوز باسپاناسىنا يە بولادى.
مارحابات جايىمبەتوۆ­تىڭ ايتۋىنشا, جىلدىق 2 پايىزبەن جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الۋعا مىناداي تالاپتار قويىلادى: بىرىنشىدەن, ساتىپ الىناتىن پاتەرلەر جاڭا كوپقاباتتى نەمەسە جەكە تۇرعىن ۇيلەردەن بولۋ ءتيىس. ەكىنشىدەن, 10 پايىزدان كەم ەمەس باستاپقى جارناسى بولۋ قاجەت. بۇل رەتتە باستاپقى جارنانى اكىمدىك بەرەتىن تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىنىڭ ەسەبىنەن جابۋعا بولادى. تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارىن الۋشىلاردى اكىمدىك انىقتايدى. نەسيە 19 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە بەرىلەدى.
سونىمەن قاتار جەڭىلدەتىلگەن نەسيە مولشەرى وتباسىنىڭ تابىسىنا قاراي بەرىلەتىن بولادى. مىسالى: 6 ملن تەڭگە نەسيە الۋ ءۇشىن تابىسى 56 850 تەڭگەنى قۇراۋى ءتيىس, سوندا نەسيە الۋشى اي سايىن باستاپقى 8 جىل – 31 600 تەڭگە, كەيىنگى 11 جىلىندا 18 898 تەڭگە تولەپ تۇرادى. 15 ملن تەڭگە نەسيە الۋ ءۇشىن تابىسى 104 250 تەڭگەنى قۇراۋى ءتيىس, سوندا ول اي سايىن باستاپ­قى 8 جىل – 79 مىڭ تەڭگە, كەيىنگى 11 جىلىندا 57 482 تەڭگە تولەپ تۇرادى. مۇنداي نەسيە
– كوپبالالى (4 بالادان كوپ) وتباسىلارعا;
– مۇگەدەك بالالارى بار نەمەسە ولاردى تاربيەلەيتىن وتباسىلارعا;
– كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار تولىق ەمەس وتباسىلارعا بەرىلەتىن بولادى. باسپانا ەلىمىزدىڭ زاڭدارىنا سايكەس بولىنەتىن بولادى.
اتاپ ايتارلىعى, بۇل باعدارلاماعا ءبىر ايلىق تابىسى وتباسىنىڭ ءار مۇشەسىنە شاققاندا 1 ەڭ تومەنگى جالاقىدان (42 500 تەڭگە) اسپايتىن وتباسىلار عانا قاتىسا الادى. ەكى ادامنان تۇراتىن وتباسىنىڭ ەڭ جوعارعى تابىسى – 85 مىڭنان, 7 ادامنان تۇراتىن وتباسىنىڭ تابىسى – 297 500 تەڭگەدەن اسپاۋى شارت. تولەم قابىلەتىن باعالاۋ كەزىندە باسقا نەسيەنىڭ بولۋى, قۇنىن ءبولىپ تولەۋ كەلىسىمىمەن ساتىپ الۋ بويىنشا بارلىق شىعىندار ەسەپتەلەدى.

«باپتى الىپ تاستاۋ كەرەك!»

وسى باسقوسۋعا قاتىسقان بەلگىلى جۋرناليست, «اقجۇنىس» انالار قورىنىڭ استانالىق بيۋروسىنىڭ جەتەكشىسى مەيرامحان جاپەك ءۇش ۇتىمدى ۇسىنىس ايتتى. «بىرىنشىدەن, «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىندە» «اسكەري باسپانا» دەگەن باعدارلاما بار. ءدال سول سياقتى, الەۋمەتتىك جاعىنان از قورعالعان انالارعا, كوپبالالى انالارعا (ونىڭ ىشىندە تەك 10 بالاسى بار, «كۇمىس القا», «التىن القا» يەگەرلەرى عانا ەمەس), مۇگەدەك بالا باعىپ وتىرعان وتباسىلارعا ءۇي الۋدىڭ كەزەگى بولەك بولۋى ءتيىس. ەكىنشىدەن, 1997 جىلى 17 ساۋىردە قابىلدانعان «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭنىڭ 2-ءشى بابىنىڭ, 16-شى تارماعىندا: «كوپبالالى وتباسى دەگەنىمىز بىرگە تۇراتىن, كامەلەتكە تولماعان جانە ودان دا كوپبالالارى بار وتباسى» دەپ جازىلعان. بۇل – بالاسى كامەلەتكە تولىپ كەتكەن انالار ەشقاشان ءۇيدىڭ كەزەگىنە تۇرۋعا دامەلەنبەي-اق قويسىن دەگەن ءسوز. سوندىقتان, زاڭنىڭ وسى تارماعىنداعى «كامەلەتكە تولماعان» دەگەن ءسوز تىركەسى الىپ تاستاۋ كەرەك!» دەدى ­م.جاپەك.
ۇشىنشىدەن, ول استانادا كوپبالالى وتباسىلارعا جاسالىپ جاتقان الەۋمەتتىك قامقورلىق شارالارى ەلىمىزدەگى بارلىق ۇلكەن قالالاردا دا قولدانىسقا ەنگىزىلۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. «قازاقستاندا قازىر جەكە انا مەن بالانىڭ قۇقىق قورعايتىن بولەك زاڭ جوق. تۇيتكىلدى ماسەلەلەر سول سەبەپتەن تۋىنداپ وتىر. ەگەر سونداي زاڭ قابىلداپ, بۇكىل باپتاردى كىرگىزىپ, انالاردىڭ ماسەلەسىن تۇگەلدەي قامتىماساق, بۇگىنگى ماسەلەلەر 10 جىلدان كەيىن دە الدىمىزدان شىعادى. مىسالى, استانادا تىركەۋگە تۇرا الماي جۇرگەن انالار كوپ. زاڭداعى الا-قۇلالىق وسىدان كورىنىپ تۇر. كەيبىر انالاردىڭ جانايقايىن شىعارىپ, شىرىلداپ جۇرگەنىنىڭ سەبەبى – وسى. «اقجۇنىس» انالار قوعامى انا مەن بالانىڭ, اكەنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن ازىرلەپ, ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ قولىنا تابىستادىق. قۇزىرلى مينيس­ترلىك سول زاڭ جوباسىن ءتيىستى ورگاندارمەن تالقىلاپ, پارلامەنتكە ۇسىنىپ, بولاشاقتا قابىلداساق, بارلىق ماسەلە تەز ءارى وڭ شەشىلەدى» دەدى ول.

اكىم الەۋمەتتىك شارالاردى جاريالادى

استانا اكىمى باقىت سۇلتانوۆ سول كۇنى اكىمدىك وتىرىسىندا كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى قولداۋعا باعىتتالعان ناقتى 13 الەۋمەتتىك شارالاردىڭ قابىلدانعانىن جۇرتقا جەتكىزدى. 1. از قامتىلعان 2 مىڭ وتباسى ءۇشىن كوممۋنالدىق قىزمەتتەرىن تولەۋگە بەرىلەتىن تولەماقى 18% ارتتى. (34 ملن تەڭگە). 2. 18 جاستان اسقان مۇمكىندىگى شەكتەۋلى تۇلعالاردى كۇتۋشىلەرگە قوعامدىق كولىكتە تەگىن ءجۇرۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى (1,3 ملرد تەڭگە). 3. ۇيدە ءبىلىم الاتىن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا كورسەتىلەتىن كومەك 25 مىڭ تەڭگەگە دەيىن (6,5 اەك-تەن 10 اەك) ۇلعايتىلدى (23 ملن تەڭگە). 4. مەملەكەتتىك الەۋ­مەتتىك تاپسىرىس اياسىندا تەگىن تەحنيكالىق جانە كاسىبي ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا تەگىن وقىتۋ (2986 ادامعا 1,5 ملرد تەڭگە ءبولىندى). 5. بيۋدجەتتىك ۇيىم قىزمەتكەرلەرىنە 2 مىڭ تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىن بەرۋ ءۇشىن 2 ملرد تەڭگە قاراستىرىلدى. 6. كوپبالالى وتباسىلارىنىڭ بالالارىنا, ونىڭ ىشىندە مەكتەپ وقۋشىلارى, جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدج ستۋدەنتتەرىنە قوعامدىق كولىكتە تەگىن ءجۇرى مۇمكىندىگى بەرىلەدى. (36 مىڭ ادامعا 208 ملن تەڭگە). 7. 1-11 سىنىپتاردا وقيتىن كوپبالالى وتباسىلاردىڭ بالالارى مەكتەپتە تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتىلادى. وسى ساناتتاعى 32 مىڭ بالاعا 971 ملن تەڭگە بولىنەدى. 8. كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسى بالالارى مەن جەتىم بالالار ءۇشىن ارنايى ساۋىقتىرۋ دەمالىسى ۇيىمداستىرىلادى (10 مىڭ بالاعا 500 ملن تەڭگە بولىنەدى). 9. وسى ساناتتاعى وتباسى بالالارى مەكتەپ فورماسىمەن جانە قاجەتتى وقۋ قۇرالدارىمەن تەگىن قامتاماسىز ەتىلەدى (32 مىڭ بالاعا 638 ملن تەڭگە بولىنەدى). 10. كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسى بالالارى, سونداي-اق مۇگەدەك بالالار بالاباقشادا تەگىن ءبىلىم الۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى (3,8 مىڭ بالانى ىستىق تاماقپەن قامتۋ ءۇشىن 513 ملن تەڭگە بولىنەدى). 11. كوپبالالى وتباسىدان شىققان 180 بالاعا ەلوردانىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا تەگىن ءبىلىم الۋىنا ارنايى گرانتتار بەرىلەدى (25 ملن تەڭگە, جىلىنا 500 مىڭ تەڭگە). 12. كوپبالالى انالارعا ءتىس دارىگەرىنىڭ قىزمەتى (ساناتسيا, پروتەزدەۋ) تەگىن ۇسىنىلاتىن بولادى. بۇل كومەكپەن 10 مىڭ ادام قامتىلىپ, 404 ملن تەڭگە بولىنەدى. 13. كوپبالالى وتباسىلار قاتتى وتىن الۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك كومەك الۋشىلار ساناتىنا قوسىلادى (1000 وتباسىنا 26,3 ملن تەڭگە بولىنەدى).