ءبىرىمىز وقۋعا, ءبىرىمىز جۇمىس بابىمەن, ءبىرىمىز قىدىرىپ شەتەل اسىپ جۇرگەن قازىرگى ۋاقىتتا ول جاقتاعى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى جايلى دا قۇلاعدار بولعانىمىز دۇرىس سەكىلدى. سونى ەسكەرىپ, ءبىز ۇلىبريتانيادا, اقش-تا جانە كانادادا تۇراتىن قانداستارىمىزبەن تىلدەسىپ, ونداعى مەديتسينانىڭ حال-احۋالى تۋرالى سۇراعان ەدىك.
ۇلىبريتانيا: ءدارى ىشۋگە كەڭەس بەرمەيدى
اعاينا قوجاعاليەۆا انگلياداعى شەففيلد ۋنيۆەرسيتەتىندە وقيدى. «بىزدەر, ياعني, ستۋدەنتتەر ءۇشىن دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا جازىلۋ اسا ۇلكەن قيىندىق تۋعىزبايدى. قازاقستاندا وقىعانىمدا, ستۋدەنتتەرگە ارنالعان ەمحانانىڭ تابالدىرىعىن بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ توزدىرۋشى ەدىم. مۇندا ماسەلەڭ بىردەن شەشىلەدى. قابىلداۋعا جازىلىپ كەتكەن سوڭ, ەگەر اۋرۋىڭ جانىڭا باتىپ تۇرسا – سول كۇنى, باسقا جاعدايدا ەرتەسىنە دارىگەرگە كىرەسىڭ. ناقتى ۋاقىتى, كابينەتتىڭ ءنومىرى جانە سەنى قابىلدايتىن مەديتسينالىق قىزمەتكەردىڭ اتى-ءجونى تۋرالى حابارلاما ۇيالى تەلەفونىڭا الدىن الا كەلەدى. دارىگەر ەمەس, مەديتسينالىق قىزمەتكەر دەپ ايتۋىمنىڭ سەبەبى بار. كوپ جاعدايدا اۋەلى سەنى مەدبيكە تەكسەرەدى. دەرت شىنىمەن قاۋىپتى بولسا عانا الگى مەدبيكە پاتسيەنتتى دارىگەرگە جىبەرەدى. مەدبيكەنىڭ ءوزى دە ەم-دوم جازىپ بەرۋگە قۇقىلى» دەيدى ول.
اعاينانىڭ ايتۋىنشا, ءبىر قىزىعى, جازىپ بەرەتىن ەم-دومنىڭ اراسىنان انتيبيوتيك ءدارىنى تابۋ قيىن. «كىسىنىڭ اۋرۋى تىم اسقىنعان بولماسا, مەدبيكەلەر دە, دارىگەرلەر دە ءۇيىپ-توگىپ ءدارى جازىپ بەرمەيدى. «يممۋنيتەتىڭ ءوزى جەڭىپ شىعۋى ءتيىس» دەپ ارقاڭناڭ قاعىپ شىعارىپ سالادى. ءدارى سۇراپ قويماي بارا جاتساڭ عانا, ارا-تۇرا پاراتسەتامول مەن يبۋپروفەندى ىشۋگە كەڭەس بەرۋى مۇمكىن. ولار – مۇنداعى حالىق ءۇشىن امبەباپ دارىلەر جانە ولار كادىمگى سۋپەرماركەتتەردە ساتىلا بەرەدى. باستاپقىدا ولاردى مەنسىنبەي, كۇشى قاتتى انتيبيوتيكتەردى جازىپ بەرمەگەنى ءۇشىن وكپەلەپ جۇرەتىنبىز» دەپ كۇلەدى ول.
ايتپاقشى, اعاينا ۇلىبريتانيادا ءتىس ەمدەۋدىڭ وتە قىمبات ەكەنىن دە جاسىرمادى. مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ بويىنشا كورسەتىلەتىن تەگىن قىزمەتتەر قاتارىنا ول كىرمەيتىندىكتەن, جەرلەسىمىز ءبىر جولى ءتىسىن ءوز قارجىسىنا ەمدەتكەن. اۋىز قۋىسىن جانسىزداندىرۋ, ءتىستىڭ كانالىن تازالاۋ, ونى ارنايى قوسپامەن تولتىرۋ سياقتى ۇدەرىستەردىڭ ارقايسىسى ءۇشىن بولەك-بولەك تولەم الىنىپ, جەرلەسىمىز باس-اياعى بۇل ءبىزدىڭ تەڭگەمەن 348 فۋنت ستەرلينگە شىعىندالعان. سوندىقتان بىرىككەن كورولدىككە ۇزاق ۋاقىتقا اتتانعالى جاتقان كىسىلەردىڭ, ەڭ اۋەلى, تىسكە قاتىستى پروبلەمالارىن تولىقتاي شەشىپ بارعانى ابزال.
اقش: ءسابيدى پەرزەنتحانادا سۇندەتتەۋگە بولادى
جادىرا ءۇيسىنوۆا ەسىمدى استانالىق كەلىنشەك ەكىنشى ءسابيىن اقش-تا دۇنيەگە اكەلگەندىكتەن, ول جاقتىڭ مەديتسيناسى جايلى ءبىراز نارسەدەن حاباردار. «ءبىز پەنسيلۆانيا شتاتىنىڭ فيلادەلفيا قالاسىندا تۇردىق. جۇكتىلىگىمدى سەزگەن بويدا ەمحاناعا تارتتىم. ودان بۇرىن تەلەفون ارقىلى قابىلداۋعا جازىلۋ كەرەكتىگىن دە ۇمىتپاۋ كەرەك. مۇندا ءار كەلگەن سايىن سەنى ءارتۇرلى دارىگەر نە مەدبيكە قابىلدايدى. وزدەرىنىڭ تۇسىندىرۋىنشە, بۇل ءادىس پاتسيەنتتىڭ دەنساۋلىعىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر كىناراتتى بىرەۋى بايقاماعان جاعدايدا ەكىنشىسى بايقاۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. تاعى ءبىر تاڭعالعانىم, اعىلشىنشاڭىز ناشار نەمەسە مۇلدە سويلەي المايتىن بولساڭىز, قابىلداۋ بارىسىندا سىزگە تەگىن اۋدارماشى ۇسىنادى.
شامامەن 28 اپتادان سوڭ, پەرزەنتحانا ىشىندە وتەتىن ەكسكۋرسياعا جازىلۋىڭىزعا بولادى. وندا ءسىزدى بوسانۋ بولمەسىمەن تانىستىرىپ, الداعى ماڭىزدى وقيعاعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدا ازىرلەيدى. تولعاق باستالا سالىسىمەن, پەرزەنتحاناعا كەلە جاتقانىڭىز جايلى ەسكەرتىپ, ءوز كولىگىڭىزبەن نەمەسە تاكسيمەن جولعا شىعا بەرسەڭىز بولادى. ويتكەنى جەدەل جاردەم شاقىرۋ قىزمەتى اقىلى ءارى ونى سىزدەگى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ وتەمەيدى. قازاقستانداعى ادەت بويىنشا بوسانار كەزدە كيەتىن كيىم-كەشەگىمدى پاكەتكە سالىپ, الدىن الا دايىنداپ قويعان ەدىم. بىراق ونىڭ ەش قاجەتى بولمادى. حالات پەن سۇيرەتپەلى اياق كيىمنەن باستاپ بالانىڭ كيىم-كەشەگىنە دەيىنگى كەرەك-جاراقتى تۇگەلدەي وزدەرى بەرەدى.
امان-ەسەن بوسانىپ بولعان سوڭ, ءسىزدى بوپەڭىزبەن بىرگە باسقا پالاتاعا اۋىستىرىپ, قۋاتتانىپ الۋىڭىز ءۇشىن اس-سۋىڭىزدى اكەلەدى. تاماقتىڭ ءمازىرىن ءوزىڭىز تاڭدايسىز. جەمىس-جيدەك قالايسىز با, تورت جەگىڭىز كەلە مە, ءبارى دە الگى تىزىمنەن تابىلادى. بۇعان قوسا تۋىستارىڭىز اكەلگەن تاماقتىڭ بارلىعى پالاتاڭىزداعى توڭازىتقىشتا ساقتالادى. جالپى, ءار پالاتادا ءبىر-ءبىر پاتسيەنتتەن بولعاندىقتان, مۇندا ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىز كۇندىزگى 11-دەن كەشكى 8-گە دەيىن ەمىن-ەركىن كەلىپ كەتە الادى. ەگەر دۇنيەگە ۇل اكەلسەڭىز, ءوز قالاۋىڭىز بويىنشا, ونى پەرزەنتحانادا-اق سۇندەتتەپ بەرەدى. ۇيگە شىعار الدىندا سىزگە قۇنى 300 دوللارلىق ەلەكترلى سۇتسورعىش جيناعىن سىيلايدى, سونىمەن قاتار پەدياتردىڭ قابىلداۋىنا جازىلۋعا كومەكتەسەدى. قىسقاسى, جۇكتى ايەلدىڭ ءومىرى مۇندا ءبىرشاما جەڭىلدەتىلگەن» دەيدى جادىرا.
كانادا: «جەدەل جاردەم» ءۇشىن 300 دوللار تولەۋىڭىز مۇمكىن
كانادانىڭ تورونتو قالاسىندا تۇراتىن قانداسىمىز ايبارحان ەشنيازوۆ ونداعى مەديتسينا جۇيەسىنىڭ جاي-كۇيىن بىلايشا باياندادى: «مۇنداعى تەگىن مەديتسينالىق قىزمەت تەك قانا رەزيدەنتتەرگە, ياعني, سول ەلدىڭ ازاماتتارى مەن وسىندا جۇمىس ۆيزاسى بويىنشا جۇرگەن كىسىلەرگە عانا كورسەتىلەدى. بۇل تىزىمگە كىرمەيتىن ادامدار مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قۇجاتىن جاساتادى.
جالپى, كانادالىق مەديتسينادا ايىپپۇلدار ءتۇرى وتە كوپ. مىسالى, «جەدەل جاردەم» شاقىرىپ الىپ, ونداعى ماماندار ءسىزدىڭ ءوز اياعىڭىزبەن اۋرۋحاناعا جەتۋگە قاۋقارلى ەكەنىڭىزدى انىقتاسا, بۇل قىلىعىڭىز ءۇشىن بىرنەشە كۇننەن كەيىن پوشتاڭىزعا ايىپپۇل تۇبىرتەگىن جىبەرەدى. ايىپپۇلدىڭ كولەمى پروۆينتسيالارعا بايلانىستى ءارتۇرلى: كۆەبەكتە شامامەن 150 دوللاردىڭ كولەمىندەي بولسا, ونتاريودا 300 دوللارعا جەتەعابىل. سونداي-اق وتباسىلىق دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا جازىلىپ, كەزدەسۋگە قانداي دا ءبىر سەبەپپەن كەلە الماي قالساڭىز جانە سونى دارىگەرگە ەسكەرتىپ ۇلگەرمەسەڭىز, بۇل ءۇشىن دە ەداۋىر مولشەردە ايىپپۇل تولەۋگە دايىن بولىڭىز.
ءتىس ەمدەتۋ كانادادا وتە قىمبات. سوندىقتان سىرتتان كەلۋشى كوپ كىسىلەر ليتسەنزياسى جوق دانتيستەرگە بارادى. ادەتتە ونداي دانتيستەر دە – كوبىنەسە باسقا ەلدىڭ ازاماتتارى. بىلايعى ستوماتولوگتاردا ءتىس ەمدەتكەنىڭىز ءۇشىن 100-150 دوللارداي تولەسەڭىز, جاڭاعىداي «جاسىرىن» دانتيستەر بۇل قىزمەتىنە 30-50 دوللار الادى. بىراق ساپا جاعىنان ەكەۋىنىڭ ايىرماشىلىعى جوق.
ءبىر قۋانتاتىنى, ستۋدەنتتەردىڭ ساقتاندىرۋ قۇجاتىندا ءتىستىڭ دە, كوزدىڭ دە ەمدەۋ اقىسىنا قاتىستى ىڭعايلى جاعدايلار قاراستىرىلعان. ستۋدەنت جىلىنا ءبىر رەت باعاسى 300 دوللاردان اسپايتىن كوزىلدىرىك نەمەسە لينزانى تەگىن الا الادى. سونداي-اق ستوماتولوگيالىق تەكسەرىس پەن ءتىس تازالاۋ قىزمەتى دە اقىسىز. ال ءتىس ەمدەتكىڭىز كەلسە, 30 بەن 70 پايىز ارالىعىندا جەڭىلدىك بەرىلەدى. ستۋدەنت بولۋدىڭ ءبىر جاقسى جەرى وسى» دەيدى ايبارحان.
مەديتسينا ماماندارى قالاي دايارلانادى؟
مەديتسينا ماماندىعىن شەتەلدە وقۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە دە توقتالا كەتكەن ءجون شىعار. بۇل تۇرعىدا ءبىز دۇنيە جۇزىندەگى ۋنيۆەرسيتەتتەر تۋرالى مەيلىنشە تولىق اقپارات ۇسىناتىن topuniversities.com سايتىنا جۇگىندىك. ونداعى مالىمەت بويىنشا, اقش پەن كاناداداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ مەديتسينا ماماندىعىنا تۇسكىسى كەلەتىن تالاپكەرلەردە مىندەتتى تۇردە باكالاۆر دارەجەسى بولۋى كەرەك. ياعني, مەكتەپ بىتىرە سالا مەديتسينا فاكۋلتەتىنە ءتۇسۋ مۇمكىن ەمەس. مۇنىمەن قوسا مەديتسينا مەكتەپتەرى بارلىق تالاپكەرلەرگە وقۋعا تۇسپەس بۇرىن بيولوگيا, جالپى حيميا جانە ورگانيكالىق حيميا كۋرستارىن الۋدى مىندەتتەيدى. ەگەر اقش-تاعى جوعارى وقۋ ورنىنا تاپسىرعالى جاتساڭىز, جوعارىداعىلاردان بولەك, حالىقارالىق Medical College Admission Test سىناعىنان سۇرىنبەي ءوتۋىڭىز قاجەت. وقۋعا تۇسكەن سوڭ, ءتورت جىلدان كەيىن وستەوپاتيالىق مەديتسينا دوكتورى (D.O.) نەمەسە مەديتسينا دوكتورى (D.M.) دارەجەسىنە يە بولاسىز. ليتسەنزياسى بار دارىگەر اتانۋىڭىز ءۇشىن United Stated Medical Licensing Examination (USMLE) اتتى ءۇش بولىكتەن تۇراتىن سىناق تاپسىرۋىڭىز ءتيىس. بۇدان سوڭ, سىزدەن ءوز سالاڭىزعا بايلانىستى ءۇش پەن جەتى جىل ارالىعىندا رەزيدەنتۋرالىق باعدارلامانى ءتامامداۋ تالاپ ەتىلەدى.
بوتاگوز ماراتقىزى
